Nikolaus von Popplau

Nikolaus von Popplau (Niklas, Poppel, Poppelau, Popelow, Popplau, Popplaw, Poppelaw, Popplow), w polskiej literaturze historycznej również jako Mikołaj Popiel, Mikołaj z Popielewa ew. Popielowa (ur. ok. 1435 - zm. ok. 1490) to niemiecki podróżnik, poszukiwacz przygód, dyplomata i przedsiębiorca pochodzący z wrocławskiej rodziny kupieckiej.

Herb na sklepieniu Izby Seniora Rady we wrocławskim Ratuszu ( 1484-1485) reprezentujący ławnika Caspara Poppela

W historiografii polskiej i niemieckiej uważny za osobę, która po raz pierwszy nawiązała dyplomatyczny kontakt między Niemcami (I Rzeszą), a Rosją (Wielkim Księstwem Moskiewskim) co oczywiście było oceniane przez obie strony jako wydarzenie o całkowicie odmiennym znaczeniu i skutkach. Realnie jego projekt bliskiego związku między moskiewskim księciem (Iwan III Srogi), a cesarzem (Fryderyk III) nie odniósł sukcesu. Sporządził obszerną relację ze swoich podróży (Reyse-Beschreibung Niclas von Popplau, Ritters, bürtig von Bresslau czyli Opisanie podróży Mikołaja von Popplau, rycerza rodem z Wrocławia).

Nikolaus urodził się jako syn Hansa Poppela i jego żony Hedwig Ungeraten. W dokumentach pojawia się po raz pierwszy w rachunkach miasta Wrocławia z roku 1468. W 1483 roku otrzymał list polecający od króla Fryderyka V (późniejszego cesarza Fryderyka III), w którego służbie pozostawał. Jego pierwsza trzyletnia podróż, na temat której napisał raport w języku niemieckim, prowadziła go do Europy Zachodniej, m.in. Innsbrucka, Maastricht i Anglii.

W 1486 roku przybył do Moskwy – o okolicznościach i celu jego podróży zachowało się niewiele informacji. Podróżował przez Polskę. Jak sam twierdził, miał jednak polecający od cesarza Fryderyka do władcy Moskwy. Cel jego podróży „polegał jedynie na pragnieniu poznania wielkiego księcia jako wielkiego władcy oraz jego kraju”. Sam wspominał o swoich wielkich sukcesach na dworze cara oraz późniejszym dużym zainteresowaniu cesarza jego doświadczeniami i projektami.

Potwierdzeniem jego drugiej, tym razem dyplomatycznej, podróży do Rosji, przez Danię i Szwecję, jest akredytywa z 1488 roku, z której zachował się fragment w rosyjskim tłumaczeniu. Na tej podstawie można wnioskować, że rzeczywiście, jak sam barwnie opisywał, pozostawał w kontakcie z cesarzem lub jego dworem. Z rosyjskich źródeł wynika, że Poppel wyraził zainteresowanie cesarza bliższymi relacjami z księciem moskiewskim i przedstawił mu propozycję małżeństwa dla córki Iwana (Heleny lub Teodozji) z Albrechtem von Baden, synem siostry cesarza Fryderyka, Katarzyny. Odpowiedź była dość chłodna, ale Moskwa była gotowa wysłać posłów do cesarza, aby „uzyskać wiedzę o naszym wzajemnym stanie” i omówić dalej projekt małżeństwa.

Z kolejnej rozmowy, zapisanej w aktach moskiewskich, wynika, że Poppel poinformował dwór moskiewski, iż papież nie może zaoferować wielkiemu księciu moskiewskiemu tytułu króla, ponieważ jego władza rozciąga się jedynie na duchowieństwo. Iwan Srogi miał starać się o tytuł króla od papieża. Tworzenie królów, książąt i rycerzy było w mocy jedynie rzymskiego cesarza. Poppel zaproponował, że wstawi się za wielkim księciem u cesarza. Swoją propozycję Wrocławianin popierał argumentami miłymi moskiewskiemu władcy dotyczącymi ziem Wielkeigo Księstwa Litewskiego.

Słyszeliśmy, że Wielki Kniaź przed laty posyłał do Papieża Rzymskiego swoich posłów żądając, a prosząc od niego, aby go papież uczynił Królem na swej ziemi... wskazujemy Twojej Miłości, że w tym Papież nic mocy nie ma... nad świeckimi Królami i książętami i rycerzami czynić moc ma Hospodar nasz Cesarz Rzymski. Przeto, jeśli Twojej Miłości to miłe, iżby Królem być na swej ziemi ... będę wiernym służebnikiem Twojej Miłości u Cesarza Rzymskiego, iżby Twoja wola stała się. I to tajnie wszystko dla Twojej czci chcemy uczynić, iżby z tego Twojej Wysokości żadnej sromoty nie było. Przeto na Boga proszę Twoją Wysokość aby Twoja Miłość dobrze milczał, ni żadnemu człowiekowi tego nie wyjawił, aby Twoja Miłość sam sobie wielką szkodę nie uczynił i mnie o gardło przyprawił. Kiedy Król Polski to zrozumie, dniem i nocą będzie do Cesarza posyłać z wielkimi dary, aby tego Cesarz Twojej Miłości nie uczynił. Lachowie tego boją się wielce, kiedy Twoja Miłość Królem będziesz, iż tedy cała Ruska ziemia co pod Królem Polskim, odstąpi od niego i Twojej Miłości będą posłuszni. A to podobnie jest, iż kiedy przed dwoma laty byłem u Króla Polskiego tedy to dobrze zrozumiałem, a przedtem nigdym o tym nie wiedział.

Rosyjskie źródło zawiera na to dość jednoznaczną odpowiedź:

Jesteśmy z Bożej łaski władcami w naszym królestwie od samego początku, od naszych pierwszych przodków i otrzymaliśmy naszą pozycję od Boga... i tak jak wcześniej nie prosiliśmy nikogo o nasze wyniesienie, tak nie prosimy o nie teraz.

Popplau popełnił błąd dyplomatyczny urażając dumę moskiewskiego hospodara ofertą przyjęcia korony od cesarza i prawdopodobnie też dlatego nie został pośrednikiem w dalszych kontaktach. Iwan III rozumiał jednak wagę zaproponowanych projektów okrążenia Polski i wysłał później Greka Georga Grachaniotesa na dwór Maksymiliana I, a nowym posłem cesarskim do Moskwy został Georg von Thurn, który zaoferował małżeństwo cesarza Maksymiliana z córką Iwana, bratanicą ostatniego cesarza bizantyńskiego, Heleną. Ten mariaż nie doszedł do skutku i Helena została później Wielką Księżną Litewską (wyszła za Aleksandra Jagiellończyka w 1495), a potem niekoronowaną królową Polski (pozostała przy prawosławiu, więc katoliccy biskupi nie wyrazili zgody na jej koronację).

Ten artykuł jest w fazie tworzenia

Literatura

• Alvarez Tomas, Nicolás von Popplau, w Internecie: link [dostęp 19.08.2024]
• Fiedler Joseph von, Nikolaus Poppel, erster Gesandter Öserreichs in Russland, Wien 1857. (c)
• Herbers Klasu, Popplau, Nikolaus von, W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 20, Duncker & Humblot, Berlin 2001. (c)
• Nicol von Poppelau. W: Johann Sinapius: Schlesische Curiositaten, Band 1. Leipzig 1720. S. 718.
• Pfotenhauer Paul, Popplau, Nikolaus von, W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 26, Duncker & Humblot, Leipzig 1888, S. 428–431. (c)
• Popplau Niclas von, Opisanie podróży Mikołaja von Popplau, rycerza rodem z Wrocławia przełożył z niem. opatrzył przedmową i komentarzami Piotr Radzikowski, Kraków 1996.
• Popplau Nikolaus von. W: Paul Pfotenhauer: Schlesier als kaiserliche Pfalzgrafen und schlesische Beziehungen zu auswärtigen Pfalzgrafen W: Zeitschrift des Verein für Geschichte und Alterthum Schlesiens|Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens Band 26. 1892. S. 342.