Jost Tauchen

1. Sakramentarium w farze elżbietańskiej; z lewej jeden z dwóch proroków, wg. Luchsa i Schultza to sam Jost Tauchen lub jego pomocnik (współpracownik); drugi prorok znajduje się z tyłu sakramentarium.

Jost Tauchen (Jodok, Jodocus, Tauch, Tawchen) to kamieniarz, ludwisarz, rzeźbiarz, odlewnik pracujący znaczną część swojego życia we Wrocławiu, gdzie stworzył swoje najznakomitsze dzieła. Mieszczanin wrocławski. Urodzony przed 1425, zmarły po 1495 - to daty graniczne wzmianek o nim w dokumentach. Pochodził prawdopodobnie z Legnicy. Przed przybyciem do Wrocławia, w 1451 r., pracował w Zgorzelcu.

Miał początkowo warsztat przy Hundegasse (znana współcześnie jako ul. św. Antoniego) - wzmianka w 1464 r. W latach 1477-1495 wynajmował z żoną od miasta mieszkanie w wieży murów miejskich. Żony miał przynajmniej dwie. W 1476 r. został starszym utworzonego właśnie (1475) cechu wrocławskich kamieniarzy i murarzy. Pracował w piaskowcu, sztucznym kamieniu oraz w brązie. Posiadał też prawdopodobnie ludwisarnię (zapisy w aktach miejskich z lat 1468-1470 mówią o odlewaniu kul armatnich).

Domniemany autoportret

W połowie XIX w. pojawiła się teza (Hermann Luchs, Alwin Schultz), że dwaj starotestamentowi prorocy przedstawieni w podstawie sakramentarium (obok symboli 4 ewangelistów) to kryptoportrety Jodoka Tauchena i któregoś z jego współpracowników. Fotografia nr 1 przedstawia jednego z nich, drugi jest trudno dostępny, gdyż znajduje się z tyłu sakramentarium. Alvin Schultz tak opisuje proroka, dokonując jednocześnie analizy wieku Tauchena: Co do roku urodzenia, jak już wspomniałem, nic nie jest pewne, ale wydaje się prawdopodobne, że urodził się około 1410 lub 1420 roku, gdyż wydaje się, że wyrył swoje i swojego pomocnika oblicza na sakramentarium, które wykonał między latami 1453 a 1455 w kościele św. Elżbiety. Te wizerunki przedstawiają twarze mężczyzn w wieku trzydziestu lub czterdziestu lat. Wydaje mi się bardzo prawdopodobne, że głowy można przypisać rzeźbiarzom. Hipoteza ta przyjęła się, chociaż niektórzy badacze identyfikowali też podobiznę Tauchena z jednym z aniołów trzymających tarcze herbowe. Tak Anna Ziomecka w Rzeźba i malarstwo. W: Sztuka Wrocławia umieściła nawet zdjęcie tego anioła z podpisem "J. Tauchen. Autoportret". To oczywiste nieprozumienie. Postać ta trzyma tarczę z gmerkiem rodziny Popplau (patrz fot. 2). Ostatnio koncepcja autoportretu jest w ogóle kwestionowana. Jan Gromadzki (2016) uważa, że "oba popiersia (starotestamentowi prorocy) posiadają idealizowane oblicza, zgodne z ikonografią tematu obowiązującą w okresie tzw. stylu miękkiego" (gotyk międzynarodowy, styl dworski, styl piękny, gotyk kosmopolityczny), a styl ten w latach 50. XV w. w Europie Centralnej, w tym na Śląsku "miał się jeszcze bardzo dobrze" i jego cechy są też wyraźnie widoczne w dekoracji sakramentarium, zwłaszcza w drobniejszej plastyce.

Tauchen zostawił jednak prawdopodobnie swój znak na sakramentarium. Na jednej z tarcz na podporze znajduje się gmerk jemu przypisywany (fot. 4).

Dzieła

• sakramentarium w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu (1453-1455)
• płyta nagrobna arcybiskupa Jana Sprowskiego dla katedry gnieźnieńskiej; zamówienie w 1462 za 222 węgierskie floreny, ale nie wiadomo, czy zostało wykonane, w każdym razie płyta nie zachowała się
• kaplica Philipa Dachsa przy nawie północnej kościoła Najświętszej Maryi Panny na Piasku (1466-1469)
• prace przy przebudowie wrocławskiego ratusza w latach 70. XV w. (wsporniki północnej nawy Sali Wielkiej?, rzeźby Sali Książęcej?)
• prace przy dzwonnicy kościoła św. Jakuba w Nysie - dekoracje rzeźbiarskie (lata 70. do prawdopodobnie 1493)

Prawdopodobne

• górny chór (chór zakonny) w kościele Najświętszej Maryi Panny na Piasku (1463-1464, niezachowany)
• brązowa chrzcielnica w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu, obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie
• brązowa chrzcielnica w kościele Maryi Panny w Bańskiej Bystrzycy
• piaskowcowa chrzcielnica w wspomnianym kościele Najświętszej Maryi Panny na Piasku
• marmurowa płyta nagrobna księcia opawskiego Przemysława (zm. 1478), znajdująca się w kościele św. Krzyża we Wrocławiu
• mosiężna płyta nagrobna biskupa Piotra Nowaka (zm. 1456) w katedrze wrocławskiej
• mosiężna płyta nagrobna biskupa Rudolfa von Rüdesheim (zm. 1482) w katedrze wrocławskiej
• mosiężna płyta nagrobna księcia Wacława Żagańskiego (zm. 1488) w kościele św. Barbary we Wrocławiu (aktualnie w Muzeum Narodowym we Wrocławiu)

• 
  2. Fragment sakramentarium w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu. Według Anny Ziomeckiej to właśnie jest domniemany autoportret Tauchena. Niestety, nawet jeżeli rzeczywiście artysta umieścił swój autoportret, to nie jest nim postać trzymająca gmerk Hansa Popplau, jednego z witryków fary elżbietańskiej. To jeden z aniołów z tarczami herbowymi fundatorów (Scheuerlein, Wrocław - św. Jan Chrzciciel, Hörnig i Popplau). Domniemanego Josta Tauchena należy szukać u samej podstawy jako jednego z dwóch proroków (patrz. fot. 1).
• 
  3. Popplau; gmerk na płycie nagrobnej Alexiusa Popplau zm. 1429; kościół świętych Piotra i Pawła w Legnicy
• 

  4. Sakramentarium Tauchena w farze elżbietańskiej; na tarczy z lewej znak identyfikowany z gmerkiem (znakiem kamieniarskim) Josta Tauchena

• 
  5. Sakramentarium w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu (1453-1455)
• 

  6. Sakramentarium w farze elżbietańskiej (rys. 1863)