Figura św. Jana Nepomucena sprzed Bramy Mikołajskiej
Koło kościoła pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus na Osobowicach stoi od 2004 r. barokowy pomnik św. Jana Nepomucena. To już trzecie miejsce zameldowania tej powstałej w 1716 r. figury. Niektórzy twierdzą, że czwarte, ale to jednak nieporozumienie, których w historii tej statui jest więcej. Są też legendy i nierozwiązane zagadki. Śmiało można powiedzieć, że chociaż nie jest to ani najbardziej znany wrocławski pomnik praskiego kanonika, ani też najwybitniejszy, to oprócz tego, że najstarszy wolno stojący, to na pewno również z najciekawszą historią wpisującą się wyznaniową mapę śląskiej stolicy.
Krótki opis wyglądu. Święty Jan Nepomucen przedstawiony jest w najbardziej klasycznym typie jego przedstawień, pochodzącym bezpośrednio z Mostu Karola w Pradze. To tam, w miejscu śmierci, ustawiono na dziesięć lat przed jej trzechsetną rocznicą (1683 r.) odlaną z brązu rzeźbę, która stała się wzorem dla tysięcy "nepomuków". Święty przedstawiony został jako kanonik w stroju chórowym, czyli w sutannie, na którą założył prałacką rokietę, a na nią zarzucił almucję kanonika, zawiązaną ozdobnym sznurem. Na głowie biret. Wszystko w stylu epoki. Ale nie tej, w której żył, czyli dojrzałego, a właściwie zbliżającego się schyłku średniowiecza, tylko baroku, czyli czasu, gdy pomnik na Moście Karola powstał. Klasyczną pozą św. Jana jest kontrapost, w którym lekko pochyla głowę w kierunku adorowanego przez siebie krucyfiksu przygarnianego lewą ręką do ramienia. W prawej trzyma palmę symbolizującą męczennika. Głowę otacza aureola z pięcioma gwiazdami, które miały się ukazać w chwili śmierci w nurtach Wełtawy. Dobrze wykonana twarz oddaje spokojne emocje. Nie widzimy innych z szerokiej gamy atrybutów św. Jana. Warto jednak zwrócić uwagę na charakterystyczne dla ikonografii praskiego wikariusza generalnego wystające spod sutanny buciki - modne, ze ściętym noskiem. Wyrzeźbiona w piaskowcu postać o lekko ponadprzeciętnej na swoje czasy wysokości (175 cm) stoi na również piaskowcowym cokole ujętym ślimacznicami (spływami wolutowymi). Niestety nie dotrwał on do ostatniej renowacji (2003) w stanie, który pozwoliłby go w pełni odtworzyć. Największym problemem okazała się inskrypcja na przedniej ścianie (fot). Już Walter Nickel podaje, że "na podstawie mocno uszkodzony napis z rokiem powstania w chronogramie (Nickel 1938). Jak widać na zdjęciu, chronostychu nie udało się odtworzyć i oglądamy tylko pierwsze słowa, a w niektórych z pięciu wierszy inskrypcji tylko pierwsze litery. Nad nią tarcza herbowa z kozłem na pagórku, wspiętym na tylnych nogach. Na tylnej ścianie cokołu nieczytelny herb, ale z historycznych przekazów wiadomo, że był to herb rodziny Massa.
Należy mieć też na uwadze, że całość była pierwotnie polichromowana, prawdopodobnie dosyć barwnie, z zachowaniem różnych kolorów stroju. Aktualnie malowana jest tylko palma i aureola z gwiazdami.
Stanął w 1716 r. na moście przed Bramą Mikołajską. W 1746 r. protestanccy mieszkańcy miasta wymusili jego przeniesienie i figurę przygarnęły klaryski, ustawiając go w swoich Osobowicach, w pobliżu Wzgórza Kaplicznego. Po renowacji, od września 2004 r., ustawiony koło kościoła parafialnego pw. Teresy od Dzieciątka Jezus przy ul. Osobowickiej. Pomnik nieraz mylnie identyfikowany z powstałą niedługo po nim (1719) figurą ustawioną przed kościołem św. Mikołaja w Szczepinie.
Ten artykuł jest w fazie tworzenia
1393
-
Pomnik św. Jana Nepomucena, 2013
-
Pomnik św. Jana Nepomucena sprzed Bramy Mikołajskiej, 2023
-
Pomnik św. Jana Nepomucena, Osobowice, fot. 2002
-
Św. Jan Nepomucen, 2023
-
Św. Jan Nepomucen, 2023
-
Św. Jan Nepomucen na Osobowicach, I poł. lat 80.
-
Św. Jan Nepomucen, tył, fot. 2002
-
Św. Jan Nepomucen sprzed Bramy Mikołajskiej, 2013
-
Cokół pomnika, przód, chronostych, herb, 2013
-
Cokół pomnika w 2002 r., przód
-
Cokół pomnika, tył, kartusz herbowy, 2013
-
Cokół pomnika w 2002 r., tył
-
Herb rodziny von Massa
-
Tablica z informacją o restauracji w 2003 r.
-
Kapliczka i pomnik św. Jana Nepomucena, fot. 2002
-
Kamienna ława przy figurze św. Jana Nepomucena na Osobowicach, fot. 2002
-
Panorama Wrocławia od południa, 1740
-
Aksonometryczny plan Wrocławia, 1752
-
Przed Bramą Mikołajską, 1804 r.
Literatura
- Amator zrobił jak potrafił. Wieczór Wrocławia, 27.VIII.1980.
- Antkowiak Zygmunt. Pomniki Wrocławia. Wrocław: 1985, s. 19-21.
- Burgemeister Ludwig, Grundmann Günther. Die Kunstdenkmaler der Stadt Breslau im Auftrage des Niederschlesischen Provinzialverbandes. Bd 3. Breslau, 1934, s. 168. (cBW 67)
- Kolbiarz Arutur. Prace warsztatu Thomasa Weissfeldta wykonane do kościoła pw. Narodzenia NMP w Psarach pod Oławą. Przyczynek do badań nad rzeźbą wrocławską początku XVIII wieku. Quart Nr 1(31)/2014. (cBW 98)
- Lenz Rudolf. Zur Restaurierung der Nepomukskulptur in Breslau-Oswitz / Wrocław-Osobowice im Jahr 2004.
- Neues allgemeines Deutsches Adels-Lexicon. Band 6: Loewenthal – Osorowski. Leipzig: 1865, s. 160.
- Nickel Walter. Die öffentlichen Denkmäler und Brunnen Breslaus. Breslau: 1938. (cBW 97)
- Organisty Adam. Thomas Weissfeldt. Heslo v: Slezsko, perla v české koruně. Praha 2006, s. 500.
- Perzyński Marek. Wrocław dla dociekliwych. Pomniki, tajemnice kościołów i klasztorów, kresowe pamiątki. Wrocław: 2008, s. 77-79. (c)
- RT. Figura św. Jana Nepomucena. W: Encyklopedia Wrocławia. Wrocław: 2006, s. 197.
- Troszczyński Ryszard. Zapomniany osobowicki święty Jan z Nepomuka. Nowe Życie, listopad 2006. (cBW 96)
- Uhlhorn Anneliese. Meister und Werke der Plastik des Spätbarocks in Breslau : (ca. 1700 - 1750). Berlin: 1927, s. 52-53.
- Wiese Erich. Thomas Weissfeldt, ein nordischer Barockbildhauer in Schlesien. Jahrbuch der Preußischen Kunstsammlungen, 1934 (55), s. 57-88. (-)
- Wilczyńska Krystyna. Osobowice - wieś Klarysek. Na Oświciu, nr 3, marzec 2002, s. 3.
