Bartłomiej Stein
Bartłomiej Stein ( Bartholomäus, Bartholomaeus, Barthel, Bartel Stehnus, Stenus, stenius). Humanista i geograf urodzony w 1477 r (być może pod koniec 1476) r. w Brzegu, zm. w 1520 r. we Wrocławiu. Autor pierwszego naukowego opisu Śląska i Wrocławia.
Pochodził z patrycjuszowskiej rodziny brzeskiej. Był synem Georga, wielokrotnego brzeskiego rajcy i ławnika, a w 1481 roku burmistrza, oraz nieznanej z nazwiska rodowego Anny. Rodzina mieszkała w narożnej kamienicy, w miejscu, gdzie ulica Młynarka łączyła się z Rynkiem. Barthel miał kilkoro rodzeństwa. Po wczesnej śmierci rodziców, którzy jednak zapewnili swoim dzieciom, w tym kilkuletniemu Bartłomiejowi, środki na dalsze życie, Barthel rozpoczął naukę w wieku około siedmiu lat, prawdopodobnie w szkole joannitów przy miejskiej farze. W tym kościele św. Mikołaja, prowadzonym przez joannitów, zostali pochowani zmarli w 1484 r. rodzice.
W 1495 roku podjął studia na Uniwersytecie Krakowskim (W semestrze letnim, 1495 r. do matrykuły Uniwersytetu Krakowskiego został wpisany student Bartholomeus Georgii de Brega) , gdzie w 1498 roku uzyskał tytuł bakałarza, a w 1501 roku – magistra sztuk, co pozwalało na prowadzenie zajęć dydaktycznych (venia legendi). W tym samym roku, dzięki wsparciu Jana Turzona, przyszłego biskupa Wrocławia, Sten został mianowany rektorem szkoły katedralnej św. Jana we Wrocławiu. Tam miał okazję współpracować z innym wybitnym humanistą, Laurentiusem Corvinusem (Wawrzyniec Korwin) ze Środy Śląskiej, który także pełnił funkcję rektora szkoły, a później pracował jako pisarz miejski.
Po czterech latach spędzonych we Wrocławiu Stein zdecydował się na kontynuację nauki w Wiedniu. W 1505 roku rozpoczął studia na wydziale medycznym, gdzie uczęszczał także na wykłady znanego humanisty Conrada Celtisa. Celtis wykładał tam od 1496 roku i był autorem publikacji na temat Norymbergi, którą Stein prawdopodobnie znał już wcześniej. W 1506 roku Stein wrócił do Krakowa, gdzie prowadził zajęcia z zakresu dzieł Arystotelesa, takich jak „Parva Naturalia” i „Oeconomica”, a także wykładał na temat „Tusculanae Disputationes” Cycerona. W tym okresie był również mentorem dla dwóch synów Leonharda Vogla, faktora Fuggerów, których zabrał na Uniwersytet w Wittenberdze w celu dalszego kształcenia. Jednakże jego surowe metody wychowawcze spotkały się z niechęcią rektora uniwersytetu, Christopha Scheurla.
Pomimo tej krytyki, dzięki wsparciu biskupa Turzona, Scheurl zaproponował Steinowi stanowisko wykładowcy z rocznym wynagrodzeniem wynoszącym 20 złotych guldenów. Było to prawdopodobnie pierwsze płatne stanowisko dydaktyczne w Niemczech związane z nauczaniem geografii. Choć oczekiwano od niego, że poprowadzi kurs kosmograficzny o charakterze matematyczno-astronomicznym, Stein zdecydował się na wykłady dotyczące geograficznego położenia zamieszkanych terenów Ziemi, jak je znano w starożytności. Korzystał z dzieła Pomponiusza Meli, rzymskiego geografa, którego prace były szczególnie użyteczne dydaktycznie z powodu ich zwięzłości. S. oparł swoje wykłady na recenzji Hermolausa Barbarusa i w 1509 roku wydał nowe wydanie do celów dydaktycznych, wzbogacone o jego własne komentarze.
Zdrowie Steina pogorszyło się w 1512 roku, co zmusiło go do rezygnacji z pracy dydaktycznej. Następnie przebywał krótko w Lipsku u wpływowego humanisty Hieronima Emsera, jednak jeszcze w tym samym roku wrócił do Wrocławia. Tam wstąpił do hospicjum zakonu joannitów przy kościele Bożego Ciała jako prebendariusz. W 1514 roku został wyświęcony na duchownego zakonu, a trzy lata później, w 1517 roku, objął probostwo w pobliskiej parafii, gdzie służył do 1521 roku.
Brak wiedzy o regionie, nawet wśród wykształconych, zainspirował Steina do pisania. W 1504/05 roku stworzył „Descriptio totius Silesiae”, a po pobycie w Wittenberdze, około 1512/13 roku, napisał „Descriptio Vratislaviae” – pierwszy topograficzny opis Wrocławia. Dzieła te stanowiły odpowiedź na pochwały miast północnych Włoch, podkreślając rozwój kulturalny miast cesarskich w niemieckiej części Europy. Późniejszy reformator Wrocławia, Jan Heß, wykorzystał „Descriptio” Steina w swoim zaginionym dziele „Silesia Magna”. Heß był również odpowiedzialny za druk napisanej przez Steina historii narodu żydowskiego, wydanej w 1523 roku. Prace geograficzne Steina pozostały nieopublikowane aż do XVIII wieku, a ich znaczenie jako źródła historycznego zostało docenione dopiero w XX wieku.
Ten artykuł wymaga korekty
