Ziębice - kolumna maryjna
Ziębice (niem. Münsterberg) powiat ząbkowicki.
Kolumna maryjna w Ziębicach stoi przed północną elewacją bazyliki św. Jerzego Męczennika i Sanktuarium Męki Pańskiej od ul. Gliwickiej, pomiędzy XIV-wieczną dzwonnicą a XV-wieczną kaplicą Mariacką. Ufundowana została przez katolickich mieszkańców miasta w 1686 r. w podzięce za przetrwanie wielkiego pożaru w 1678 r. oraz epidemii dżumy w 1633 r. w intencji uchronienia przed podobnymi kataklizmami w przyszłości.
Kolumna maryjna w Ziębicach majestatycznie wznosi się przed północną elewacją bazyliki św. Jerzego Męczennika i Sanktuarium Męki Pańskiej, usytuowana pomiędzy XIV-wieczną dzwonnicą a XV-wieczną kaplicą Mariacką. Ufundowana została w 1686 roku przez wdzięcznych katolickich mieszkańców miasta, którzy pragnęli wyrazić wdzięczność za ocalenie od straszliwych kataklizmów: wielkiego pożaru w 1678 roku oraz epidemii dżumy w 1633 roku. Monument ten stanowił również akt głębokiej wiary i prośbę o ochronę przed podobnymi klęskami w przyszłości.
Wojna trzydziestoletnia (1618-1648) spowodowała gospodarcze i cywilizacyjne załamanie Śląska. Dopiero w drugiej połowie XVII w. nastąpiło ożywienie gospodarcze i wtedy też pojawiło się wiele pomników upamiętniających katastrofalne czasy. Jednym z bardziej dotkniętych wojną terenów było niewielkie księstwo ziębickie. Mieszkańców gnębiły głównie przemarsze wojsk i konieczność ich zakwaterowania oraz utrzymania. 10 lat względnego spokoju od 1621 r., po stłamszeniu powstania czeskiego, skończyło się, gdy w 1632 r. wkroczyły na Śląsk wojska ewangelickich potęg: Szwecji, Brandenburgii i Saksonii, a do księstw dziedzicznych (bezpośrednio podległych koronie niemających już własnych książąt), m.in. ziębickiego, przesunęły się z Czech główne siły Albrechta von Wallensteina. Jeszcze gorsze od grabieży, konieczności zakwaterowania i wyżywienia armii, które ogołacały kraj niczym szarańcza, były przywlekane i znajdujące dogodne warunki do rozwoju zarazy. Dżuma tliła się latami, zbierając ofiary, ale w związku z nowymi ruchami wojska wybuchła gwałtownie w 1633 r. Zmarło wtedy w Ziębicach 2440 osób[1], co praktycznie doszczętnie wyludniło miasto. Na całym Śląsku czarna śmierć zgładziła w tym roku 10% populacji[2]. Nie jest dziwnym, że przetrwała w pamięci, budząc lęk kolejnych pokoleń.
Bliskim czasowo wydarzeniem, które pobudziło ziębiczan do ufundowania wotywnego pomnika Maryi, był wielki pożar z 1678 r. Wybuchł 20 września, w drugim dniu dorocznego jarmarku, w stajniach rajcy Jeremiasza Nothera i w graniczących z nimi zabudowaniach gospodarczych szewca Georga Vogta. W ciągu niecałych 3 godzin strawił doszczętnie 85 domów[3]. O podpalenie oskarżono dwóch włóczęgów, których złapano następnego dnia za Kamieńcem, jednak ostatecznie ich zwolniono.
Pierwotnie kolumna przesunięta była bardziej na północ i nie była przesłonięta wieżą (fot. 3). Ustawiona jest na niskiej, dużej, dwustopniowej podstawie na rzucie kwadratu. Na niej umieszczony jest czworoboczny smukły cokół z inskrypcjami na wszystkich ścianach i dużym gzymsem, na którym znajduje się kolumna w stylu korynckim, ale z gładkim trzonem. Głowica ozdobiona jest głowami aniołków. W zwieńczeniu rzeźba Maryi z Dzieciątkiem na prawym ramieniu i jabłkiem symbolizującym Ziemię w lewej ręce, do którego sięga Jezus. Obie postacie były ukoronowane[4], ale korona Jezusa odpadła. Symetrycznie fałdowane szaty Maryi i frontalne statyczne przedstawienie świadczą o opóźnieniu śląskiego baroku spowodowanym wojną. Figura, która wpisuje się już w kontrreformacyjny program artystyczny wspierany przez habsburskich władców, którego wyrazem są także niezliczone w ich państwach kolumny maryjne, w formie rzeźby nie jest jeszcze dziełem barokowym. Nie dotarł on wszędzie na śląską prowincję, a dzieła w nowym stylu pojawiały się na razie w miejscach bogatszego mecenatu niż podnoszące się z trudem po kataklizmach Ziębice. Nie wiadomo, kto jest twórcą figury, ale z powyższego wynika, że jakiś niezbyt zaawansowany lokalny warsztat, mający śladowy kontakt z nowymi prądami w sztuce.
Inskrypcje na cokole.
| Przód | Tył | Lewa strona | Prawa strona | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Lilium Marianum |
Ora |
Du bist ganz |
Wie eine Lilge |
-
Kościół przed 1898 r. z widoczną kolumną
-
Kolumna maryjna (rys. 1907 r.)
-
fot. 2013
-
fot. 2013
Przypisy
- ↑ Franz Hartmann, Geschichte der Stadt Münsterberg in Schlesien von ihrer Gründung bis zur Gegenwart, Münsterberg 1907, s. 173
- ↑ Tomasz Jaworski, Wojna, pokój i religia a ruchy ludnościowe na polskim pograniczu zachodnim w XVII i na początku XVIII wieku, Zielona Góra 1998, s. 41
- ↑ Franz Hartmann, Geschichte der Stadt Münsterberg in Schlesien von ihrer Gründung bis zur Gegenwart, Münsterberg 1907, ss. 232-233
- ↑ Lydia Baruchsen, Die schlesische Mariensäule : Ursprung, Wesen und Beziehungen zu Verwandten Denkmalgruppen, Breslau 1931 ss. 85-86
Bibliografia
- Franz Hartmann, Geschichte der Stadt Münsterberg in Schlesien von ihrer Gründung bis zur Gegenwart, Münsterberg 1907, ss. 173, 232-233
- Lydia Baruchsen, Die schlesische Mariensäule : Ursprung, Wesen und Beziehungen zu Verwandten Denkmalgruppen, Breslau 1931 ss. 85-86
