Ulica Łaciarska (Altbüsserstraße)

Ulica Łaciarska (Altbüsserstraße, Altbüßerstraße, Altbüssergsse) we Wrocławiu to jedna z najdawniejszych ulic Starego Miasta. Współcześnie biegnie z południa od ul. Kazimierza Wielkiego na północ do placu Biskupa Nankiera, równolegle do wschodniej pierzei Rynku, ok. 170 m na wschód on niej. Jest przerwana powojenną zabudową bloków pomiędzy ul. Wita Stwosza i ul. Kotlarską.

W najstarszej księdze ławniczej z 1345 roku jest nazywana „altbussergasse”, „altbussergasse” lub „altpussergasse” albo „platea renovatorum”. Bartholomäus Stein nazywa ją na początku XVI w. „platea veteraniariorum”. Określenie „Altbüßer” odnosi się do osób naprawiających stare rzeczy, ogranicza się jednak zasadniczo do szewców, „renovatores calciorum”. Występuje, podobnie jak nazewnictwo ulic wywodzące się od niego, zarówno w dialektach górnoniemieckich, jak i dolnoniemieckich. Takie nazwy zna Ernst Förstemann, (Straßennamen von Gewerben, Germania, Band XIV und XV). Hugo Lemcke odnajduje taką nazwę w Szczecinie. W najstarszym zapisie z 1403 r. jako "oldebüsterstrate" (Die älteren Stettiner Straßennamen im Rahmen der älteren Stadtentwicklung, Stettin 1881). Wyrażenie to szybko stało się niezrozumiałe i dlatego we Wrocławiu, jak i w innych miastach, doprowadziło to do dziwacznych zniekształceń i absurdalnych prób wyjaśnień. Daniel Gomolcke baja bez podania strzępka źródła: „Altbüßer-Gasse wzięła swoją nazwę od pokutników, którzy w dawnych czasach musieli odbywać tam swoje kościelne pokuty w następujący sposób: wychodząc z kościoła św. Marii Magdaleny, pełzali lub szli na klęczkach, aż do kamiennego krzyża przy klasztorze św. Klary. Dlatego też na całej długości tej ulicy nie ma żadnych poprzecznych przeszkód" (Des kurtz-gefaßten Jnbegrieffs ..., Bd. 1, Breslau, 1733). Powtarza to Friedrich Zimmermann w tomie swoich Przyczynków do opisu Śląska dotyczącym Wrocławia (Beschreibung der Stadt Breslau im Herzogthum Schlesien, Brieg 1792).

Jednak już na początku XIX w. Karl Adolf Mentzel w swojej Topographische Chronik von Breslau kwestionuje takie wyjaśnienie. Szukając źródła pokutniczej etymologii nazwy ulicy, wskazuje on na flagellantów (biczowników), którzy pojawili się na Śląsku w 1349 r. i wywołali duże poruszenie, również we Wrocławiu. Organizowali pod przewodnictwem wrocławskiego diakona publiczne zgromadzenia i procesje na ulicach, biczowali się i śpiewali pieśni. Początkowo władze kościelne ich tolerowały, ale później biskup Jan z Pogorzeli uznał ruch za zagrożenie, oskarżano ich o szerzenie heretyckich idei. Przywódcę biskup pozbawił godności duchownej, a władze miejskie go aresztowały i po procesie spalony został na stosie. "Bracia krzyżowcy" zostali siłą wypędzeni z miasta. Jednak za o wiele bardziej naturalne i uzasadnione Mentzel uznaje wyprowadzenie nazwy od Altbüßerów, dawnych naprawiaczy butów, którzy niegdyś tu mieszkali. Słowo "büßen" oznaczało nie tylko "pokutować", ale także "naprawiać", stąd też pochodzi słowo "Lückenbüßer" (zastępca, zapchajdziura). Obecnych naprawiaczy i szewców nazywano dawniej "Altbüßerami", podobnie jak kotlarzy nazywano "Kesselbüßerami". Jeszcze w 1412 roku we Wrocławiu wspomina o Altbüßerach dekret rady miasta z 1400 roku, który stanowił, że Altbüßerowie nie powinni rozkładać swoich towarów, dopóki nie zadzwoni dzwon ratuszowy (Topographische Chronik von Breslau, Breslau 1806-1808). Podobnie nazwę tłumaczy, łącznie z krytyką koncepcji "pokutniczej", Gustav Roland w 1840 r. (Vollständige Topographie von Breslau, nach den besten Quellen bearbeitet ..., Breslau 1840).

Szewcy naprawiacze („renovatores calciorum”) pojawiają się wyraźnie oddzieleni od szewców (sutores) już w statutach rady z 1303 roku (Schlesische Urkunden zur Geschichte des Gewerberechts insbesondere des Innungswesens aus der Zeit vor 1400. Breslau: 1867, nr. 74). Ograniczają one ich liczbę do 20. Renowatorzy nie utworzyli jednak własnego cechu i zniknęli już w XV wieku. Herman Markgraf podaje też cytaty z ksiąg miejskich: "1356, piątek po dniu św. Jakuba: spadek przy ulicy Altbuser, gdzie mieszka Schonche altbuser". "1365, poniedziałek po niedzieli Judica: Peczelt Doring, naprawiacz (renovator), zrzeka się... spadku na ulicy naprawiaczy (platea renovatorum)" (Die Straßen Breslaus nach ihrer Geschichte.., Breslau 1896).

Nazwa ulica Łaciarska nawiązuje do słowa Altbüßer zw znaczeniu łataczy (naprawiaczy, renowatorów). Do 1824 r tylko jej dolna (czyli północna) część miała nazwę Altbüßerstraße. To był odcinek między ul. Wita Stwosza (Albrechtstraße) a placem Biskupa Nankiera (Ritterplatz). Podobnie równoległa ulica Szewska (Schuhbrücke) też nazywała się tak w analogicznej północnej części. To charakterystyczne dla układu miasta, że dwa rzemiosła, blisko spokrewnione, ale jednak różne, miały przydzielone dwie równoległe ulice. Odcinek wzdłuż fary magdaleńskiej między ul. Wita Stwosza (Albrechtstraße) a ul. Oławską (Ohlauerstraße) nazwany został w spisie podatników z 1403 r. Twerichgasse, czyli Quergasse (poprzeczna ulica), a w 1427 r. określony jest "ulica poprzeczna za kościołem św. Marii Magdaleny" (twerchgasse hinder s. Marien Magdalenen kirche), czyli właściwie nie miał nazwy. Jako punkt odniesienia dla adresów posesji w tym rejonie, również na równoległym odcinku ul. Szewskiej (Schuhbrücke), służyła fara. Na planu Wrocławia Weinhnera z 1562 r. dla tego odcinka Schuhbrücke pojawia się nazwa Brustgasse, która stopniowo przeszła także na odpowiadający mu odcinek Altbüßerstraße, aż w końcu w XVIII wieku środkowa część Schuhbrücke była nazywana "przednią Brustgasse", a środkowa część Altbüßerstraße "tylną Brustgasse". Te nazwy zostały utrzymane przez rząd pruski przy wprowadzeniu oficjalnych nazw ulic oraz numeracji administracyjnej i hipotecznej dla poszczególnych nieruchomości. Pojawia się także nazwa Burstgasse, która jednak prawdopodobnie wynika z pomyłki i była jednocześnie używana dla Herrenstraße (ul. Kiełbaśnicza).

Ten artykuł jest w fazie tworzenia