Pomniki św. Jana Nepomucena autorstwa Georga Leonharda Webera

Pomniki św. Jana Nepomucena autorstwa Georga Leonharda Webera (1672-1739), pochodzącego z Frankonii rzeźbiarza śląskiego, mającego warsztat w Świdnicy.

Cieplice 1712

Pomnik św. Jana Nepomucena z 1712 r. fundowany przez Hansa Antona von Schaffgotsch. Rzeźba wykonana na wzór wcześniejszej o rok figury w Jaworze (niezachowana). Figura nad rzeką Kamienną została uszkodzona przez powódź w 1750 r. Nowy cokół ufundował w 1758 r. Rafał Gurowski.

Św. Jan Nepomucen, Cieplice
Pomnik św. Jana Nepomucena, Cieplice-Zdrój
Św. Jan Nepomucen w Jeleniej Górze Cieplicach

Św. Jan Nepomucen, Cieplice; cokół przód
Św. Jan Nepomucen, Cieplice; cokół lewa strona widza
Św. Jan Nepomucen, Cieplice; cokół prawa strona widza
Św. Jan Nepomucen, Cieplice-Zdrój; inskrypcja przód
Św. Jan Nepomucen, Cieplice-Zdrój; inskrypcja tył

Chełmsko Śląskie

Pomnik św. Jana Nepomucena w Chełmsku Śląskim stoi w południowej części Rynku. Georg Leohnard Weber jest autorem czterech figur św. Jana Nepomucena, w których aniołek podaje świętemu na wysokości głowy krzyż do adoracji. Pozostałe rzeźby w tym typie znajdują się w: Lewinie Kłodzkim (1717), Świdnicy (1718) oraz w Kurowicach pod Głogowem (1726). Data pomnika w Chełmsku Śląskim jest niepewna, ale ze względu na datowanie właściwie bliźniaczej rzeźby w Lewinie Kłodzkim na 1717 rok można postawić hipotezę, że św. Jan w Chełmsku też powstał w 2. poł. drugiego dziesięciolecia XVIII w. Pozostałe dwie figury, zachowując ten sam układ przedstawienia, wykazują jednak większe różnice.

Pomnik św. Jana Nepomucena, Chełmsko Śląskie
Figura św. Jana Nepomucena, Chełmsko Śląskim
św. Jan Nepomucen w Chełmsku Śląskim
Statua św. Jana Nepomucena, Chełmsko Śląskie
Pomnik św. Jana Nepomucena, Chełmsko Śląskie

Lewin Kłodzki 1717

Pomnik św. Jana Nepomucena w Lewinie Kłodzkim z 1717 stoi w północnej części Rynku (Placu Kościuszki). Figura jest jedną z czterech podobnych rzeźb Georga Leohnarda Webera (pozostałe są w Chełmsku Śląskim, Świdnicy i Kurowicach). W Lewinie jest jeszcze jedna statua św. Jana Nepomucen nad rzeczką Bystra (50°24'21.1"N 16°17'06.5"E). Fundatorem był kupiec Georg Stanke (zdjęcie 5).

Pomnik św. Jana Nepomucena w Lewinie Kłodzkim
Figura św. Jana Nepomucena w Lewinie Kłodzkim
Św. Jan Nepomucen, Lewin Kłodzki

Lewin Kłodzki, św. Jan Nepomucen
Lewin Kłodzki, Św. Jan Nepomucen; inskrypcja na tylnej ścianie cokołu

Świdnica 1718

Świdnica; św. Jan Nepomucen w narożniku Ratusza
Świdnica; św. Jan Nepomucen w Rynku
Świdnica; figura św. Jan Nepomucen w narożniku Ratusza
Świdnica; św. Jan Nepomucen, Rynek

Mirsk

Barokowa rzeźba św. Jana Nepomucena z pierwszej połowy XVIII w. przy kościele Zwiastowania NMP w Mirsku. Jej autorem jest Georg Leonhard Weber lub pochodzi ona z jego warsztatu. Fundatorami monumentu byli Schaffgotschowie. Ich herb rodowy jest na postumencie (fot 4). Na 3 zdjęciu scena zrzucenia Jana z Pomuka do Wełtawy.

Figura św Jana Nepomucena w Mirsku
Św. Jan Nepomucen, Mirsk
Herb Schaffgotschów, Mirsk
Scena zrzucenia do Wełtawy na pomniku w Mirsku

Świdnica Polska 1722

Figura klęczącego św. Jana Nepomucena z 1722 r.

1. Kościół św. Jadwigi Śląskiej i pomnik św. Jana Nepomucena, Świdnica Polska
2. Pomnik św. Jana Nepomucena w Świdnicy Polskiej
3. Figura św. Jana Nepomucena w Świdnicy Polskiej
4. Św. Jan Nepomucen w Świdnicy Polskiej
5. Św. Jan Nepomucen, linie papilarne
6. Świdnica Polska, św. Jan Nepomucen
7. Inskrypcja z przodu na cokole pomnika św. Jana Nepomucena w Świdnicy Polskiej
8. Inskrypcja z lewej strony widza na cokole pomnika św. Jana Nepomucena w Świdnicy Polskiej
9. Inskrypcja z prawej strony widza na cokole pomnika św. Jana Nepomucena w Świdnicy Polskiej
10. Inskrypcja z tyłu na cokole pomnika św. Jana Nepomucena w Świdnicy Polskiej

Pomnik w Świdnicy Polskiej ma pewną zagadkę. Święty trzyma otwartą na zewnątrz prawą dłoń, a na niej widoczne są linie papilarne (fot 4 i 5). Wygląda to dosyć nienaturalnie i sugeruje, że twórca chciał na tę dłoń zwrócić szczególną uwagę. Niekoniecznie był to Weber, który wykonywał rzeźby głównie w warsztacie w Świdnicy (mieście), nieraz tylko nadzorując pracę swoich pomocników. Przewożone były potem do miejsca przeznaczenia i ustawiane na cokołach, które często robił inny kamieniarz. Tak więc Weber mógł nawet nie wiedzieć o takim ułożeniu dłoni i liniach. Układ ręki i jej pewna toporność w stosunku do reszty rzeźby również może sugerować, że nie była ona wykuta przez samego mistrza. Na żadnym z ponad 10 pomników Nepomucena przypisywanych Weberowi nie ma podobnie przedstawionego układu. Nie widziałem chyba w ogóle figury z zaznaczonymi tak wyraźnie i specjalnie liniami dłoni. Chiromancja żywa i w starożytności, i średniowieczu odrodziła się mocno w II poł. XVII w. i była modna przez cały wiek XVIII, wykładana nawet na uniwersytetach. Kościół nie uznawał jej jednak i uważał za jedną z artes incertae (sztuk zakazanych). Czemu więc bardzo promowany w tym czasie święty zwraca nam specjalnie uwagę na swoją dłoń, sugerując żebyśmy ją odczytali? Może zagadkę pozwoliłby rozwiązać układ linii odczytany przez chiromantę. Chociaż mogło zdarzyć się, że podczas któregoś z odnowień (ostatnie w 2012 r.) coś zostało zatarte lub zmienił się ich przebieg.

Bolesławiec 1725

Figura św. Jana Nepomucena z 1725 r. w grupie 4 figur przy schodach do zachodniego (głównego) wejścia bolesławieckiej fary (pierwsza z prawej na fot. 1). Rzeźba, podobnie jak pozostałe 3, a kakże 2 figury stojące przy wejściu południowym, powstały na balustrady mostów nad fosami prowadzących do miejskich bram. Górnej (od wschodu) i Dolnej (od zachodu). Św. Jan Nepomucen razem ze św. Józefem z 1723 (z lewej na pierwszym zdjęciu) stał na moście przez fosę przy Bramie Dolnej. Św. Józef widoczny w tym miejscu na zdjęciu sprzed 1867 r. (fot. 4), a św. Jan Nepomucen był na balustradzie po drugiej stronie. Most prowadzący do bramy wschodniej zdobiły rzeźby Marii z Dzieciątkiem, św. Jadwigi Śląskiej oraz dwóch świętych patronów chroniących od zarazy: św. Sebastiana i św. Rocha. Figury zostały zamówione u Georga L. Webera przy okazji zabiegów konserwacyjnych murów miejskich w latach 20. XVIII w. Obwarowań jeszcze wtedy nie likwidowano, ale ich obronny charakter stracił na znaczeniu. Zarządzający wówczas miastem burmistrz Sebastian Josef Wolfgeil zamówił więc w celu upiększenia wjazdów do miasta i opieki nad nim sześć rzeźb. Ich program był przemyślany. Maria i św. Józef, oboje z Jezusem to Święta Rodzina; św. Jadwiga jest szczególnie czczona na Śląsku, trzech pozostałych świętych miało zapewniać ochronę grodowi przed plagami zarazy i powodzi. W tym czasie proboszcz bolesławieckiej fary Blutvogel zawarł również kontrakt ze świdnickim rzeźbiarzem na wykonanie nowego ołtarza głównego. Weber, mający jeszcze inne zlecenia, osobiście pracował tylko przy niektórych rzeźbach, a inne powstawały w jego warsztacie pod nadzorem mistrza, ale jednak wychodziły spod ręki rzeźbiarzy o różnym temperamencie twórczym i uzdolnieniach. W rezultacie poziom artystyczny bolesławieckich sześciu rzeźb sprzed bram wjazdowych jest zróżnicowany. Można w nich jednak dostrzec charakterystyczne cechy twórczości Webera, jak wyraźnie twardy modelunek kamiennych rzeźb. Być może św. Jan Nepomucen i św. Józef to nie tylko zamówienie burmistrza, ale i jego bezpośrednia fundacja, gdyż na cokołach obu figur znajduje się herb Wolfgeila (fot. 3). Na cokołach Marii i św. Jadwigi wykuto herb miasta, a na cokołach dwóch pozostałych figur są chronostychy. Można powiedzieć, że rzeźby te były symbolicznym zakończeniem procesu odbudowy i odradzania miasta po katastrofie wojny trzydziestoletniej. Zniszczeniu uległy wtedy zamek, kościół i większość miejskiej zabudowy.

W 1813 r. wycofujące się wojska francuskie wysadziły bramy miejskie i część przylegających do nich murów. Nie odtwarzano ich już potem, gdyż rozwój techniki wojennej uczynił takie fortyfikacje ostatecznie nieprzydatnymi. Mury w następnych latach wyburzano, a w ich miejscu powstawała Promenada. Trwało to kilkadziesiąt lat. W 1823 r. wyburzono resztki Górnej Bramy. Cztery rzeźby z mostu przy tej bramie w 1853 r. zostały ustawione przed wejściami zachodnim (święte) i południowym (święci) kościoła pw. Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja. Pozostałości zabudowań Dolnej bramy zlikwidowano ostatecznie w 1867 r. Zasypano też fosę, a rzeźby św. Józefa i św. Jana Nepomucena ustawiono przed zachodnim wejściem do kościoła, u podnóża schodów, poniżej rzeźb św. Barbary i Matki Boskiej ustawionych tu ponad 10 lat wcześniej (fot. 1).

1. Grupa rzeźba G. L. Webera przy zachodnim wejściu do fary, Bolesławiec
2. Święty Jan Nepomucen, Bolesławiec
3. Kartusz z herbem Sebastiana Józefa Wolfgeila, Bolesławiec
4. Św. Józef na moście nad fosą przy Bramie Dolnej w Bolesławcu, przed 1867

Kurowice 1726

Kurowice gm. Jerzmanowa, pow. głogowski

Pomnik św. Jana Nepomucena w Kurowicach
Święty Jan Nepomucen, Kurowice
Święty Jan Nepomucen, Kurowice
Święty Jan Nepomucen, Kurowice

Herb na pomnik św. Jana Nepomucena w Kurowicach
Święty Jan Nepomucen w Kurowicach; data 1726

Pomnik z 1726 roku. Data fundacji znajduje się na kartuszu z tyłu cokołu (patrz zdjęcie) - Anno 1726, den 9 Nov.

Dobromierz 1728

Pomnik św. Jana Nepomucena ufundowany w 1728 r. przez nowego, katolickiego, właściciela Dobromierza Christopha Ferdinanda von Nimptsch stał pierwotnie przed zamkową bramą. Po renowacji w 2010 r. ustawiono go w Rynku.