Peter Eschenloer

Z Silesiacum
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania

Peter Eschenloer, Eschenloër (ur. ok. 1420 w Norymberdze, zm. 12 maja 1481 r. we Wrocławiu) – pisarz miejski Wrocławia i dyplomata, magister siedmiu sztuk wyzwolonych. Do historii przeszedł jako autor Kroniki Wrocławia (Historia Wratislavienis, Geschichte der Stadt Breslau) opisującej barwnie dzieje miasta w latach 1438–1471.

Pochodził z Norymbergi. Prawdopodobnie syn norymberskiego kupca. Studiował od 1442 roku w Lipsku i uzyskał w semestrze letnim 1448 roku tytuł bakałarza, a w semestrze zimowym tytuł magistra. W międzyczasie studiował jeden semestr w 1447 roku w Erfurcie. W mowie końcowej rektora lipskiego uniwersytetu, obrazującej osiągnięcia studentów za pomocą instrumentów muzycznych, Eschenloer został wymieniony jako pierwszy i przyrównany do organów, co oznaczało, że był najlepszym absolwentem.

Od 1450 roku Peter Eschenloer był nauczycielem w szkole miejskiej w Görlitz, a ok. 1453 roku został jej rektorem. W tym czasie ożenił się z kobietą z rodziny Knowffmöller. Jej nazwiska dowiadujemy się pośrednio z pisma Eschenloera do rady miejskiej Görlitz z 25 listopada 1455 r. Były już wtedy nauczyciel przedstawia swoje stanowisko w związku z roszczeniami finansowymi skierowanymi do niego przez ucznia i jego matkę, związanymi ze stancją u Eschenloera. Na koniec prosi radę, aby udzieliła pisemnej odpowiedzi "mojemu szwagrowi Knowffmöllerowi". Małżonkowie mieli syna Melchiora (zm. 1497), a nieznana z imienia żona zmarła przed wyjazdem Petera do Wrocławia.

17 maja 1455 r. Eschenloer został wprowadzony na urząd sekretarza miejskiego, który pełnił do śmierci. W tym czasie służba kancelaryjna Wrocławia był już rozbudowana. Miasto zatrudniało wtedy 14 pisarzy w różnych agendach. Byli to: pisarz ławników, notariusze wagi, rzeźni, browarów, urzędu budowlanego, ingrossator (kopista, rejestrator dokumentów?), sześciu notariuszy w miejskich bramach i dwóch najważniejszych, czyli pisarzy miejskich (pisarzy rady). Jednym z nich został zgorzelecki nauczyciel. W czasie jego pracy doszły jeszcze dwa stanowiska pisarzy. Od 1468 roku wzmiankowany jest notariusz wapienników i podpisek ławników (pomocnik pisarza) (Wyliczanie za Wółkiewicz, Urzędnicy i służby..., s. 156).

Jego kariera urzędnicza przypada na okres walki Wrocławia z narodowym husyckim królem Czech Jerzym z Podiebradów. Prowadził w związku z tym ożywioną korespondencję dyplomatyczną, zwłaszcza z Kurią Rzymską. Podróżował też jako reprezentant miasta.

W 1461 roku poślubił Barbarę Freiberg, córkę "bogatego kramarza" Prokopa Freiberga. Bogaci kramarze (institores) to górna warstwa wrocławskiego pospólstwa. Posiadali kramy w murowanym (po 1373 r.) budynku na północ od Sukiennic, nazywanym właśnie "Kramy Bogate". Handlowali towarami o większej niż zwykli kramarze wartości, luksusowymi i importowanymi. Były to przykładowo: sztaby żelaza o wadze mniejszej niż cetnar, kosy, ostrza oraz miedź, ołów, cynę, stal, ałun, kamień winny, weneckie mydło, olej drzewny, wosk, kminek, cukier, ryż, migdały, rodzynki, anyż, figi, pieprz, imbir, gałka muszkatołowa, goździki, cynamon, szafran. Bogaci kramarze stali w hierarchii społecznej miasta niżej niż patrycjat, w którego skład wchodzili głównie sukiennicy, grosiści, kupcy dalekosiężni, ale byli jedną z tych grup pospólstwa, które mogły zasiadać w radzie. Przyszły teść pisarza miejskiego był radnym w latach 1458 i 1460 – zasiadał na 7., jednym z dwóch przeznaczonych dla reprezentantów cechów miejsc, i ławnikiem w roku 1459 na 10., również cechowym miejscu. Praca była więc prawdopodobnie miejscem, gdzie się poznali i nawiązali kontakt zakończony ślubem.

Małżeństwo doczekało się ośmiorga dzieci: Clary (wyszła za mąż za Georga Emmericha), Barbary (wyszła w 1486 r. za Johanna Zacharie), Anthoniusa (ożenił się w 1496 r. z wdową po Frauenbergu), Barnaby, Walpurgi, Lucii, Alberta (ur. 13 maja 1479 we Wrocławiu) i Dorothei.  

Chociaż Peter Eschenloer był wpływowym pisarzem (sekretarzem) miasta, to uwieczniły go jednak zainteresowania historyczne. Przełożył na język niemiecki Historię Czech Eneasza Sylwiusza Piccolominiego (od 1458 do śmierci w 1464 papieża Piusa II) i Historię Jerozolimy Roberta Mnicha. Jego główne dzieło to napisana po łacinie w latach 1460–1472 "Historia Wratislaviensis et que post mortem regis Ladislai sub electo Georgio de Podiebrat Bohemorum rege illi acciderant prospera et adversa" obejmująca lata 1438–1471, której później sporządził też wersję niemiecką – "Geschichte der Stadt Breslau" – obejmującą lata 1440–1479. Dzieło oceniane jest jako "najważniejsza i jednocześnie prawdopodobnie jedyna napisana w języku narodowym śląska kronika średniowiecza" – tak Gunhild Roth, która opracowała wydanie kroniki w 2002 roku, a František Palacký uważał wręcz, że to "jedno z najważniejszych dzieł literatury niemieckiej swojego czasu".

Przywilej drewna

Przywilej otrzymany 24 II 1475 roku od króla Macieja Korwina na pobór 8 stosów drewna opałowego z prawem odsprzedaży i drewna budowlanego według własnych potrzeb bez prawa dalszego zbycia.

My, Maciej z łaski Bożej król Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji etc., książę Luksemburga i Śląska, margrabia Moraw i Łużyc etc., uznajemy i oznajmiamy wszem wobec, iż rozważywszy wierne i ochotne służby, jakie nasz umiłowany wierny sługa, magister Piotr Eschenloer, starszy pisarz miejski w naszym mieście Wrocławiu, świadczył naszemu królewskiemu majestatowi w czasie naszego pobytu w tymże mieście Wrocławiu, a także iż pomagał naszym pisarzom kancelarii swoimi pismami i inną pracą i trudami, które wiernie wykonywał przez długi czas w służbie tegoż naszego miasta, w czym mamy pełne rozeznanie, przeto z własnej woli oraz z naszej królewskiej łaskawości i dobroci uczyniliśmy i darowaliśmy mu ten szczególny dar na dowód uznania i nagrodę.
Przeto z mocy władzy królewskiej w Czechach, w naszej mądrości i za radą prawą, w sile tegoż pisma, darujemy mu oraz Barbarze, jego prawowitej małżonce, a także Melchiorowi, Klarze, Barbarze, Antoniemu, Barnabie, Walpurgii i Łucji, ich dziatkom, prawo do corocznego brania i używania ośmiu dobrych stosów drewna opałowego z naszego lasu w Ransow (Rędzin) koło Wrocławia, które mogą oni wyciąć, zebrać, użyć tam, gdzie im się podoba, przetransportować i sprzedawać, bądź korzystać z niego na swój pożytek i korzyść.
Nadto, drewno budowlane, jeśli będzie potrzebne dla ich majątku i domostw, mają prawo brać z tegoż lasu w Ransow, ilekroć zajdzie taka potrzeba, lecz bez wyrządzania wielkiej szkody temuż lasowi, i używać go dla budowy wedle swego najlepszego rozeznania, nie mając przy tym żadnych przeszkód od nikogo. Jednak drewno budowlane, które wezmą, nie mogą sprzedawać w żadnej formie. Magister Piotr wraz ze swoją małżonką i dziećmi, powyżej wymienionymi, mają prawo cieszyć się tym naszym darem i z niego korzystać jedynie przez całe swe życie, a nie dłużej.
Zatem nakazujemy naszym wiernym i umiłowanym rajcom miejskim Wrocławia, obecnym teraz, jak i tym, którzy będą sprawować zwierzchnictwo w przyszłości, oraz wszelkim innym naszym i Korony Czeskiej poddanym, aby przyjmowali to nasze łaskawe nadanie jako pełnoprawne i pozwolili naszemu wiernemu magistrowi Piotrowi oraz jego małżonce i dzieciom bez przeszkód z niego korzystać, wspierać ich w tymże korzystaniu oraz bronić ich przed wszelkimi przeciwnościami, byśmy nie musieli z tego powodu naszą królewską niełaską karać.
Na dowód tego list opatrzony naszą królewską pieczęcią dany we Wrocławiu, w piątek, na świętego Macieja, jednego z dwunastu apostołów, dnia po Narodzeniu Chrystusa Pana roku tysiąc czterysta siedemdziesiątego piątego, w osiemnastym roku naszego panowania w Węgrzech i szóstym roku naszego panowania w Czechach.

Dzieci Eschenloera odsprzedały przywilej w 1508 r. radzie miejskiej Wrocławia.

Literatura

  • Bock Vaclaw, Der Breslauer Stadtschreiber Peter Eschenloer: Übersetzung des Berichts von Robertus Monachus über den Ersten Kreuzzug, Hamburg 2018.
  • Markgraf Hermann, Magister Peter Eschenloer, Verfasser der Geschichten der Stadt Breslau vom Jahre 1440-1479, Programm des Königlichen Friedrichs-Gymnasiums zu Breslau, Breslau 1865. (nie mam)
  • Markgraf Hermann, Eschenloër, Peter, in: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 6, Duncker & Humblot, Leipzig 1877, S. 348 f.
  • Markgraf Hermann, Einleitung in Historia Wratislaviensis von Mag. Peter Eschenoler, Breslau:1872.
  • Menzel Josef Joachim, Eschenloer, Peter, in: Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon. 2., völlig neu bearb. Aufl. Band 2: Comitis, Gerhard – Gerstenberg, Wigand. De Gruyter, Berlin 1980, Sp. 630–632.
  • Politische Correspondenz Breslaus im Zeitalter Georgs von Podiebrad : zugleich als urkundliche Belege zu Eschenloers Historia Wratislaviensis. 1. Abt., 1454-1463, Herausgegeben von Hermann Markgraff, Breslau 1873.
  • Politische Correspondenz Breslaus im Zeitalter Georgs von Podiebrad : zugleich als urkundliche Belege zu Eschenloers Historia Wratislaviensis. 2. Abt., 1463-1469, Herausgegeben von Hermann Markgraff, Breslau 1874.
  • Politische Correspondenz Breslaus im Zeitalter des Königs Matthias Corvinus, 1. Abt., 1469-1479, Herausgegeben von Berthold Kronthald und Heinrich Wendt, Breslau 1893.
  • Politische Correspondenz Breslaus im Zeitalter des Königs Matthias Corvinus. 2. Abt., 1479-1490, Herausgegeben von Berthold Kronthald und Heinrich Wendt, Breslau 1894.
  • Roth Gunhild, Vorvort in Peter Eschenloer Geschichte der Stadt Breslau, Teilband I, Münster - New York - München - Berlin 2003.
  • Roth Gunhild, Peter Eschenloer (um 1420–1481) in: Joachim Bahlcke (Hrsg.): Schlesische Lebensbilder, Band 9. Verlag Degener 2007. S. 49–55.
  • Schulz Alwin, Einige biographische Nachrichten über den Breslauer Stadtschreiber Peter Eschenloer, Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens 5 (1863), S. 57–62.
  • Schulz Alwin, Die Breslauer Stadtschreiber im 14. und 15. Jahrhundert, Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens 10 (1870), s. 158-163 (c)
  • Zeissberg Heinrich, Die polnische Geschichtschreibung des Mittelalters, Leipzig 1873. (c)

Eschenloer Peter. Historia Wratislaviensis et que post mortem regis Ladislai sub Electo Georgio de Podiebrat Bohemorum rege illi acciderant prospera et adversa. Breslau:1872.