Nowa Wieś Kącka - kapliczki i krzyże
Nowa Wieś Kącka (niem. Neudorf bei Kanth) gmina Kąty Wrocławskie, powiat wrocławski.
Okolice Kątów Wrocławskich na tle pozostałych części powiatu wrocławskiego wyróżniają się dużą liczbą kapliczek i krzyży. Jest to wynik lokalnych stosunków wyznaniowych. Reformacja nie ominęła całkowicie okolicznych wsi, a biskupi wrocławscy z zainteresowaniem przyglądali się w XVI wieku nowym prądom. Jednak w związku z dużym nasileniem własności biskupów, kapituły wrocławskiej oraz wrocławskich klasztorów na tym terenie akcja rekatolizacji podjęta na habsburskim Śląsku w początku XVII w. i wzmożona po zakończeniu wojny trzydziestoletniej (1648) okazała się w tym rejonie skuteczna. Nowa Wieś od XVI w. aż do sekularyzacji majątków kościelnych w Królestwie Prus w 1810 r. była własnością biskupów wrocławskich.
W Nowej Wsi Kąckiej zobaczyć można dwie ciekawe murowane kapliczki domkowe z ok. połowy XIX w. oraz kilka drewnianych krzyży.
- Przy posesji nr 12 stoi neogotycka kapliczka domkowa (fot. 2,4,5). Kapliczka znajdowała się na terenie gospodarstwa Opitzów, a pochodzi z roku 1875[1]. Fundował ją Joseph Opitz[2]. Murowana z czerwonej cegły na planie prostokąta kapliczka z dwuspadowym daszkiem, przykrytym dachówką karpiówką, ujęta jest z przodu dwoma słupami zakończonymi namiotowymi daszkami, zwieńczonymi metalowymi krzyżykami. Ostrołukowe wejście podkreślone jest analogicznym występem. Szczyt zakończony jest słupem zwieńczonym
metalowym krzyżem. Nad wejściem zakończona półkoliście wnęka na figurkę. W bocznych ścianach ostrołukowe okienka. W środku dziewiętnastowieczny stół ołtarzowy. Wyposażenie stanowią współczesne, produkowane masowo dewocjonalia. We wnęce nad drzwiami gipsowa figurka Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W kapliczce znajdowała się rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem pochodząca z ołtarza z kościoła. Licząca 117 cm rzeźba w drewnie lipowym pochodziła z barokowego ołtarza z II połowy XVII w. W 1859 r. została odnowiona przez malarza F. Plachetkę[1]. Umieszczenie rzeźby w kapliczce należy wiązać z rozbiórką w 1857 r. dotychczasowego i budową nowego kościoła (1857-1858) oraz przebudową i odnowieniem ołtarza głównego w 1859 r., dokonanymi przez rzeźbiarza Michaelisa i malarza Plachetkę[3]. We wnęce nad drzwiami znajdowała się drewniana rzeźba siedzącej Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Matki Boskiej Bardzkiej. Mierząca 24 cm figurka pochodziła prawdopodobnie z połowy XVIII w.[1]
- Przy posesji nr 20 (fot. 3) znajduje się murowana, tynkowana kapliczka domkowa z lat 60. XIX w. Gospodarstwo należało do rodziny Vogel[1]. Fundowana przez Agnes Vogel[2]. Zbudowana na planie prostokąta z dwuspadowym daszkiem krytym dachówką. W środku współczesne figurki. Kapliczka była mocno zrujnowana i w 2012 r. przeszła remont, zmieniający znacznie jej wygląd. Podobnie jak w poprzedniej kapliczce znajdowały się w niej przedmioty z wyposażenia starego kościoła. Były to: drewniana rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z poliptykowego ołtarza głównego, obraz Madonny z Dzieciątkiem malowany na szkle oraz krzyż procesyjny. Wszystkie przedmioty z XVIII w.[1] Powstały prawdopodobnie w związku z budową kościoła w XVIII w. Kościół pw. śś. Szymona i Tadeusza we wsi był budowany kilkukrotnie. Najdłużej trwał pierwszy, murowany, z pierwszej połowy XIV w. Poważnie zniszczony w czasie wojny trzydziestoletniej został rozebrany i w jego miejsce w 1701 r. wybudowano kościół, prawdopodobnie konstrukcji szkieletowej. Ten kościół został rozebrany i w latach 1784-1785 wzniesiono kolejny, murowany. Z powodu wad konstrukcyjnych został po kilkudziesięciu latach rozebrany (1857) i wybudowano kolejny w latach 1857-1858, w stylu neoromańskim[3]. Od XVI w. jest to kościół filialny parafii w Kątach. Wyposażenie w większości przechodziło do nowych kościołów, a część po ostatniej budowie umieszczono w kapliczkach. Według proboszcza parafii kąckiej w latach 1928-1945, Adolfa Moeperta, jedna z rzeźb Matki Boskiej z Dzieciątkiem z kapliczek została przekazana w 1923 r. do kościoła pw. św. Elżbiety we Wrocławiu[2]. Trudno stwierdzić która.
- W Nowej Wsi znajdują się też drewniane krzyże. Na dwóch z nich przy posesjach 16 (fot. 6) i 45 (fot. 8) są identyczne współczesne figury Ukrzyżowanego masowej produkcji. Przy posesji nr 35 (fot. 7) stoi drewniany krzyż z popularną w okolicy Wrocławia przed wojną formą Chrystusa Ukrzyżowanego wyciętego z blachy. Krzyż z Chrystusem wyciętym z blachy stoi również na opuszczonym i pozbawionym nagrobków przedwojennym cmentarzu położonym za wsią przy drodze w kierunku Sokolnik (fot. 9). Jest zaniedbany, a figura mocno zardzewiała. Zadbany jest krzyż, również z przedwojennym Chrystusem z blachy, stojący wśród pól (fot. 1). Właściwie krzyż ten stoi na terenie administracyjnym Kątów Wrocławskich. Z tyłu krzyża na drzewcu wyryta jest data 1933 i inicjały J.O. Wszystkie krzyże, z wyjątkiem cmentarnego, mają charakterystyczny dla krzyży z okolic Kątów Wrocławskich dwuspadowy daszek od szczytu do krańców bocznych ramion.
-
4. Kapliczka przy posesji nr 12 (fot. 2012)
-
5. Kapliczka przy posesji nr 12 (fot. 2012)
-
6. Krzyż, posesja nr 16 (fot. 2012)
-
7. Krzyż, posesja nr 35 (fot. 2012)
-
8. Krzyż, posesja nr 45 (fot. 2012)
-
9. Krzyż na starym cmentarzu (fot. 2012)
Przypisy
- ↑ Skocz do: 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 * Kurt Degen, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau, Frankfurt, Weidlich, 1965 s. 194
- ↑ Skocz do: 2,0 2,1 2,2 Adolf Moepert, Die katholischen Kirchen der Pfarrei Kanth, Breslau 1939, s. 59-60
- ↑ Skocz do: 3,0 3,1 Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice, Warszawa 1991, s. 71-72
Bibliografia
- Adolf Moepert, Die katholischen Kirchen der Pfarrei Kanth, Breslau 1939, s. 59-60
- Kurt Degen, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau, Frankfurt, Weidlich, 1965 s. 194 (zestawienie dotyczy inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936-1937)
