Krzyż kamienny koło kościoła Świętego Krzyża w Żywcu
Tegoż dnia ostatniego lipca [1624 r.] Michał Gnidka, miejski synek żywiecki, w Żywcu przez sąd zginął, że rodziców swoich nie słuchał i na złość im wszystko robił i kradzieżą się bawił. Za co u kościoła Świętego Krzyża pod parkanem, pod Bożą Męką kamienną ściąt i tam pogrzebion. Na którego grobie, na pamiątkę tego rodzice jego dali krzyż kamienny wykonać i tamże postawić, który dotąd stoi przy tej Bożej Męce, czego każden o tem nie wie.
Tak wyjaśnił w kronice miasta pt. Chronografia albo Dziejopis Żywiecki pochodzenie kamiennego krzyża na cmentarzu przy kościele Świętego Krzyża w Żywcu (kościół Trzech Krzyży) Andrzej Komoniecki (1658-1720), od 1686 r. burmistrz, a od 1688 przez następne 40 lat wójt Żywca. Przy tym gotyckim kościele z XV w. chowano w XVII i XVIII w.[U 1] skazańców, na których wykonano wyrok śmierci. Plac przykościelny był także miejscem wykonywania wyroków przez ścięcie. Jak wskazuje Komoniecki, egzekucje odbywały się pod kapliczką - tzw. Bożą Męką. Jej powstanie włodarz miasta opisuje tak: Tegoż roku [1618] ućciwa Zofia Kiełzaczka, mieszczka żywiecka legowała pewną summę na Bożą Mękę kamienną, prosząc przy śmierci, aby u kościoła Świętego Krzyża wystawiona była. I tak stało się i dotąd pamiątka z niej jeszcze się pokazuje.
Obok kościoła znajdował się niegdyś cmentarz, na którym w XVII i XVIII w. zostały pochowane osoby skazane przez sąd miejski na karę śmierci. Na ich grobach umieszczono kamienne krzyże, lecz do dzisiaj zachował się tylko jeden z nich. Na fali mody na krzyże pokutne również krzyż z Żywca zaczął być wymieniany w zestawieniach takich krzyży, pomimo że nie a ma nic wspólnego z zabójstwem ani ugodą pomiędzy zabójcą i rodziną zabitego, a to takie akty zawierały nieraz postanowienia co do postawienia krzyża, który nazywany jest współcześnie krzyżem pokutnym ew. krzyżem pojednania.
-
Kamienna Boża Męka, miejsce straceń
-
Kościół Świętego Krzyża w Żywcu
-
Krzyż Michała Gnidka
Uwagi
- ↑ Cmentarz przy kościele Świętego Krzyża funkcjonował od momentu założenia kościoła do edyktu cesarza Józefa II (tzw. Józefiny) z roku 1784, kiedy to zakazano chowania w obrębie miasta.
