Kartusz
Kartusz (z francuskiego: cartouche) - motyw zdobniczy w sztuce i architekturze, rozpowszechniony w Europie w okresie od XV do XIX wieku.
Jest to ozdobne obramowanie motywu takiego jak płaskorzeźba lub inskrypcja (w przypadku kapliczek), malowidła czy herbu. Zwykle owalny lub sercowaty w kształcie, od II połowy XVI w. bardziej zbliżony do prostokąta. W okresie baroku zdobiony manierystycznym ornamentem okuciowym i zwijanym, który ze względu na częstość występowania w kartuszach zaczął być nazywany ornamentem kartuszowym (rollwerk).
Kartusze wykonywane były różnorodnymi technikami i w różnych materiałach: kamieniu, gipsie, drewnie, ceramice, metalu. Takie motywy dekoracyjne spotkać można na ścianach i sufitach budynków, na nagrobkach, kościelnych sprzętach, na meblach i drobnych przedmiotach ozdobnych. Na kapliczkach występują najczęściej jako płaskorzeźby na kamiennym lub murowanym cokole, na którym osadzona jest figura świętego, zawierając portret świętego, atrybuty czy też inskrypcję.
Źródło
- Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 178
