Kapliczka wojenna w Przemkowie
Na byłym kościele ewangelickim, a współcześnie cerkwi św. Michała Archanioła w Przemkowie (Primkenau), wisi drewniana płaskorzeźba, powstała w 1916 roku w intencji podtrzymania ducha wojennego mieszkańców miasta.
W trzecim roku I wojny światowej społeczeństwo niemieckie odczuwało narastające zmęczenie i zniechęcenie związane z długotrwałym konfliktem. Racje żywnościowe były coraz bardziej ograniczone, co prowadziło do głodu i niedożywienia w wielu miastach. Morale wśród cywilów i żołnierzy zaczęło słabnąć, a wsparcie dla wojny malało. Codzienne życie stawało się coraz trudniejsze, a wiele rodzin musiało radzić sobie z utratą bliskich na froncie. Propaganda wojenna nadal próbowała podtrzymywać ducha walki, ale realia życia codziennego były coraz bardziej przytłaczające. Brak surowców i blokada morska powodowały poważne problemy gospodarcze. W miastach dochodziło do protestów i strajków, domagających się zakończenia wojny i poprawy warunków życia. Wzrosły napięcia polityczne, a nastroje rewolucyjne zaczęły się szerzyć w różnych regionach Niemiec. Nadzieje na szybkie zwycięstwo, które dominowały na początku wojny, ustąpiły miejsca pesymizmowi i poczuciu beznadziejności. Społeczeństwo było podzielone, a różne grupy społeczne i polityczne zaczęły kwestionować sens dalszej walki.
Mały Przemków leżał na uboczu, ale tutaj również entuzjastycznie w 1914 r. nastawieni do wojny mieszkańcy odczuli już jej skutki. Władze widziały konieczność prowadzenia prowojennej propagandy. Włączono w nią silnie związany z państwem kościół protestancki.
Na ścianie świątyni powstała drewniana płaskorzeźba (kapliczka), mająca podtrzymać ducha wiernych, sugerując im świetlaną powojenną przyszłość.
Kapliczka z przesłaniem
Die Saat der Zukunft (Nasiona przyszłości).
Niżej płaskorzeźba przedstawiająca młodego mężczyznę w stroju roboczym, który sieje ziarno na polu. Mężczyzna ubrany jest w koszulę z podwiniętymi rękawami, spodnie i wysokie buty. Na jego ramieniu przewieszona jest torba z ziarnem. Postać jest dynamiczna, co oddaje ruch ręki rozsiewającej ziarno. W tle górzysty krajobraz z krzyżem na jednym z szczytów. Koło nóg rolnika widać pług.
Poniżej postaci cytat z Psalmu 126:
Die mit Tränen säen
werden mit Freuden ernten
czyli
Którzy we łzach sieją,
żąć będą w radości.
Pod cytatem znajduje się data "Errichtet im 3. Kriegsjahr 1916", czyli "Wzniesiono w trzecim roku wojny 1916". Po bokach dolnego napisu widoczne są żelazne krzyże, symbolizujące wojskowe. Całość umieszczona jest na tle w kształcie prostokąta z łukowym wykończeniem na górze, przypominającym drzwi lub wejście. Tło ma kolor brązowy, a same napisy są wytłoczone i pomalowane na czarno, co sprawia, że są dobrze widoczne na tle płaskorzeźby. Na cokole płaskorzeźbione w drewnie herby. Z lewej Przemkowa, a z prawej rodziny Szlezwik-Holsztyn-Sonderburg-Augustenburg, od 1853 właścicieli miasta.
Przy kapliczce nie ma informacji w języku polskim, a ze względu na jej prowojenny charakter powinien być przedstawiony kontekst historyczny zabytku. Takie obiekty można uznać za prekursorskie w stosunku do międzywojennych kriegerdenkmali (gefallenendenkmali, pomników wojennych), upamiętniających poległych, ale mających przy tym mocny akcent militarystyczny i rewanżystowski[1]
- Płaskorzeźba wojenna z 1916 r.
-
Prowojenna kapliczka na ścianie kościoła ewangelickiego, aktualnie cerkiew Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego pw. św. Michała Archanioła -
Płaskorzeźba siewcy
-
Herb Przemkowa
-
Herb Szlezwik-Holsztyn-Sonderburg-Augustenburg
- Kamienny krzyż i herb na kościele
-
Herb Szlezwik-Holsztyn-Sonderburg-Augustenburg nad wejściem do byłego kościoła ewangelickiego, aktualnie cerkwi Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego pw. św. Michała Archanioła -
Kamienny krzyż z bardzo słabo widocznym rytem miecza na kościelnym cmentarzu katolickiego kościoła Wniebowzięcia NMP
Przypisy
- ↑ Niemieckie Kriegerdenkmale, czyli pomniki upamiętniające poległych w I wojnie światowej, miały zasadniczo rewizjonistyczny i militarystyczny charakter, co w rezultacie przyczyniło się do akceptacji nazizmu w społeczeństwie niemieckim i w konsekwencji do wybuchu II wojny światowej. Oto kilka kluczowych aspektów, które to potwierdzają: Militarystyczna symbolika: Wiele tych pomników miało wojskową i nacjonalistyczną symbolikę, która gloryfikowała żołnierskie poświęcenie i walkę za ojczyznę. Miało to wzmacniać postawy, że wojna jest heroicznym i godnym pochwały przedsięwzięciem. Rewizjonistyczne przesłanie: Po zakończeniu I wojny światowej i podpisaniu traktatu wersalskiego, który nałożył na Niemcy ciężkie warunki, pomniki te często odzwierciedlały dążenie do rewizji wyników wojny. Wskazywały na niesprawiedliwość traktatu i potrzebę odzyskania utraconych terenów oraz pozycji międzynarodowej. Podtrzymywanie poczucia krzywdy: Pomniki te przypominały społeczeństwu o stratach i krzywdach, jakie Niemcy poniosły podczas i po wojnie. W rezultacie wzmacniały poczucie krzywdy i pragnienie odwetu, które były kluczowymi elementami propagandy nazistowskiej. Nacisk na jedność narodową: W obliczu porażki wojennej i trudności gospodarczych pomniki te promowały jedność narodową i wspólnotowe wartości, co mogło ułatwić późniejsze przejęcie władzy przez nazistów, którzy również podkreślali te aspekty w swojej retoryce. Kultywowanie męczeństwa: Wiele z tych pomników przedstawiało poległych jako męczenników za ojczyznę, co mogło wzmacniać ideę, że wojna i poświęcenie dla narodu są najwyższymi wartościami, zgodnymi z ideologią nazistowską. Propaganda i edukacja: Pomniki były często wykorzystywane w celach propagandowych i edukacyjnych. W szkołach i podczas uroczystości państwowych, które często się pod nimi odbywały, przypominano o bohaterstwie poległych, co miało wpływ na formowanie postaw młodego pokolenia. Legitymizacja nazistowskiej agresji: Gloryfikacja militarnego sukcesu i poświęcenia mogła być używana do legitymizacji nazistowskiej agresji i przygotowań do kolejnej wojny, przedstawiając ją jako kontynuację walki o sprawiedliwość i honor narodowy. W sumie niemieckie Kriegerdenkmale miały znaczący wpływ na kształtowanie postaw społecznych i politycznych w okresie międzywojennym, co ułatwiło akceptację ideologii nazistowskiej i prowadzenie agresywnej polityki, która doprowadziła do wybuchu II wojny światowej.
