Jan Filipiec

Jan Filipiec, Jan Filipec znany także jako Jan z Prostějova, pol. Jan Filip Prostani, węg. Pruisz Filipecz János (Filipecz János de Prosznicz), ur. około 1431 w Prościejowie (Prostějov) - zm. 28 czerwca 1509 w Uherské Hradiště, był biskupem wielkowaradyńskim jako Jan IX, administratorem diecezji ołomunieckiej, wrocławskim biskupem pomocniczym i jednym z najważniejszych dyplomatów w służbie Macieja Korwina. Pod koniec życia franciszkanin we wrocławskim klasztorze. Znacząco przyczynił się do kształtowania polityki zagranicznej Macieja w latach osiemdziesiątych XV wieku.

Herb Jana Filipca jako biskupa ołomunieckiego na ekslibrisie heraldycznym (protoekslibris) namalowanym na odwrocie strony tytułowej Komentarza do Metamorfoz Apulejusza wydrukowanego w 1501 r.

Początki

Urodził się w Prościejowie w skromnych warunkach w rodzinie rzemieślnika wyznania utrakwistycznego. Otrzymał wykształcenie w miejscowej szkole miejskiej. Josef Macek przypuszczał, że studiował także na uniwersytecie, być może w Wiedniu lub na jednym z północno-włoskich uniwersytetów, ale brak jest na to dowodów w źródłach.

Swoją karierę prawdopodobnie rozpoczął w służbie morawskiego hejtmana (wojewoda, namiestnik) Jana Tovačovský'ego z Cimburka jako pisarz. Już wtedy wykazywał niezwykłe zdolności i wiedzę, co spowodowało, że został zatrudniony przez Macieja Korwina, który często wybierał zdolnych ludzi spośród niższych warstw społecznych. Tak przynajmniej stwierdza autor Historie fratrum, kroniki wczesnych dni działalności Jednoty Braci Czeskich. Z innych źródeł wiadomo, że Jan Filipec dostał się do służby Macieja Korwina podczas jego najazdu na Morawy, a według Bonfiniego miało to miejsce w czasie, gdy Korwin zbliżał się do Ołomuńca, czyli w roku 1468.

Maciej Korwin dążył do zdobycia kontroli nad ziemiami czeskimi i dlatego potrzebował miejscowych ludzi do swojej służby. Władzę nad Morawami sprawował jeden z dowódców wojskowych w armii Korwina, węgierski wojewoda transylwański Mikołaj Csupor, do którego kancelarii (ponownie według Bonfiniego) Jan Filipec dołączył. W 1471 roku Filipec prawdopodobnie wziął udział w zjeździe wyborczym w Kutnej Horze, będąc w orszaku Csupora. Jednak po spisku magnackim, w który Csupor również był zamieszany, Filipec przeszedł bezpośrednio do kancelarii królewskiej. Jednakże również w królewskiej kancelarii uczestniczył głównie w tworzeniu dokumentów dotyczących Moraw. Tak było przynajmniej do połowy lat 70.

Pracowity kancelista zaczął za sprawą królewskiej łaski zdobywać też beneficja kościelne. Najpierw został kanonikiem metropolitalnej kapituły św. Wojciecha w Ostrzyhomiu (pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1474), a w roku 1475 uzyskał stanowisko prepozyta kapituły kolegiackiej Najświętszej Trójcy w Felhévízie, w bezpośrednim sąsiedztwie Budapesztu. Jako prepozyt kapituły w Felhévíz dał się poznać jako sprawny administrator, kierując renowacją i naprawą budynków kapitulnych. Dlatego też Maciej Korwin mianował go biskupem w Wielkim Waradynie, ponieważ miasto to zostało spalone przez Turków w 1474 roku i potrzebowało zdolnego zarządcy. Jan Filipiec jako biskup waradyński przywrócił do świetności zarówno katedrę, jak i miejscowy zamek, znacznie powiększył zbiory ksiąg liturgicznych oraz osobistą bibliotekę Korwina.

Kariera

Dyplomacja i polityka

Herb Jana Filipca; dawny klasztor franciszkanów w Uherskim Hradiště

W służbie Macieja Korwina Jan Filipec działał przede wszystkim jako dyplomata. Już w 1472 roku uczestniczył w negocjacjach z Wilhelmem z Pernštejna w Szombathely. Wkrótce po swoim mianowaniu biskupem Waradyna otrzymał bardzo ważne zadanie. Wspólnie z biskupem wrocławskim Rudolfem z Rüdesheimu przewodził uroczystej delegacji, która przemierzyła całą Italię i zmierzała do Neapolu, mając na celu przywiezienie nowożeńcowi, królowi Maciejowi, małżonki, córki neapolitańskiego króla Ferdynanda I, Beatrycze Aragońskiej (ślub per procura odbył się w Neapolu 16 września 1476 r. Beatrycze przybyła do Belgradu 10 grudnia 1476 roku i tam została koronowana. Jan Filipec brał udział zarówno w koronacji królowej, jak i w uroczystościach weselnych po osobistym królewskim ślubie w Budapeszcie (13 grudnia 1476). Przewodniczył tam siódmemu stołowi.

Na początku roku 1477 został wysłany do Czech jako przedstawiciel królewski (wspólnie z Václavem z Boskovic), aby wziąć udział w zjeździe stanów katolickiej strony zwołanym do czeskich Budziejowic. Tuż po powrocie otrzymał misję na Morawach, a od sierpnia do listopada brał udział w rozmowach między Maciejem Korwinem a cesarzem rzymskim Fryderykiem III w Austrii. W 1478 roku, jako przedstawiciel Macieja Korwina, wraz z Rudolfem z Rüdesheimu i biskupem ołomunieckim Tazem z Boskovic, prowadził rozmowy pokojowe z wysłannikami Władysława II Jagiellończyka. Ostateczna wersja umowy pokojowej (po nieudanej wersji w Brnie) została ogłoszona w grudniu 1478 roku w Ołomuńcu. W lipcu 1479 roku obaj władcy spotkali się tam, aby potwierdzić pokój.

Odtąd działał na Śląsku, gdzie występował jako reprezentant króla w latach 1479-1480. Przez rok był starostą generalnym Śląska. Jednocześnie prowadził negocjacje na rzecz Macieja na dworach w Dreźnie, gdzie rozmawiał z książętami saskimi Ernestem i Albrechtem Odważnym. W Pasawie zdobył poparcie bawarskiego księcia Jerzego Bogatego. Po zakończeniu misji na Śląsku w roku 1480 coraz bardziej angażował się w kolejne międzynarodowe negocjacje na rzecz swojego króla.

W roku 1481 ponownie działał w Austrii i krajach niemieckich. Najpierw w maju w Wiedniu podpisał w imieniu Korwina rozejm z cesarzem, następnie został wysłany na Sejm Rzeszy w Norymberdze. Nie został jednak ze swoim towarzyszem Václavem z Boskovic dopuszczony do obrad (za reprezentację króla Czech uznano nominatów Władysława II Jagiellończyka). W kolejnym roku odwiedził Rzym, gdzie prawdopodobnie pozostał aż do roku 1483. Po powrocie od 1484 aktywnie działał ponownie na Morawach jako nowy administrator biskupstwa ołomunieckiego. Również w kolejnym roku pozostawał w Europie Środkowej - na Węgrzech, w Austrii i krajach czeskich. Rok 1486 przyniósł dalszy postęp w jego karierze. W tym roku został kanclerzem Królestwa Czech i tajnym kanclerzem Węgier w służbie króla Macieja Sprawiedliwego. Oznaczało to, że miał jeszcze większą kontrolę nad kancelarią i stał się oficjalnym przedstawicielem władcy na Morawach. To dlatego był organizatorem spotkania obu czeskich królów w Igławie we wrześniu 1486 roku. Następnie pozostał na Morawach i zarządzał zarówno biskupstwem, jak i margrabstwem. Był tym czasie obok Ctibora Tovačovskiego z Cimburka, wojewody morawskiego (hejtmana), najważniejszą osobistością i dostojnikiem na Morwach.

W 1487 roku miała miejsce jego najważniejsza misja dyplomatyczna: do północnych Włoch i Francji. Wyruszył z Wiednia, ówczesnej stolicy Macieja Korwina, w lutym i przez Wenecję skierował się do Ferrary by odwiedzić siostrę królowej Beatrycze Eleonorę, żonę księcia ferraryjskiego Herkulesa I d’Este. Następnie udał się do Mediolanu, gdzie miał zawrzeć małżeństwo per procura nieślubnego syna Macieja, Jana Korwina, z Bianką Marią, siostrą ówczesnego księcia mediolańskiego Gian Galeazzo Sforzy. Zanim to jednak uczynił, musiał wyjechać do Francji, by starać się o zdobycie wsparcia brata tureckiego sułtana Bajezeda II Dżemy, który był więziony we Francji. Maciej planował użyć go do walki z jego bratem. Filipiec w tej misji nie odniósł sukcesu, więc w listopadzie wrócił do Mediolanu, gdzie udało mu się zawrzeć małżeństwo między Janem Korwinem a Bianką Marią. Jednak to małżeństwo nigdy nie zostało zrealizowane z powodu niechęci ze strony żony Macieja - Beatrycze Aragońskiej, która nie zgodziła się na sukcesję i małżeństwo pasierba, a Bianka Maria w końcu wyszła za mąż za Maksymiliana I.

Po powrocie z tej podróży zaangażował się w negocjacje na Śląsku, gdzie musiał uspokajać ferment wśród książąt, oraz w Austrii, gdzie negocjował z cesarzem Fryderykiem III i jego synem Maksymilianem I. Udało mu się osiągnąć jedynie porozumienia o zawieszeniu broni. Głównym celem negocjacji było potwierdzenie następstwa Jana Korwina na tronie węgierskim, czego jednak nie udało się osiągnąć. Kiedy 6 kwietnia 1490 roku Król Maciej zmarł, Jan Filipiec był jednym z najważniejszych członków królewskiej rady, którzy wraz z węgierskim sejmem ziemskim decydowali o następcy na węgierskim tronie królewskim.

W roku 1490 odegrał decydującą rolę w wyborze Władysława Jagiellończyka na króla Węgier. Według Antonia Bonfiniego początkowo, jak rzekomo cała rada królewska, popierał Jana Korwina, którego następstwo starał się przeforsować jeszcze przed śmiercią Macieja na Morawach i na Śląsku. Jednak raporty mediolańskiego ambasadora Maffeo da Treviglio dowodzą, że od samego początku działał skrycie w kierunku kandydatury Władysława. Wspólnie z Tomášem Bakócem, sekretarzem Macieja, porozumiał się, że za poparcie Władysława przekaże mu tytuł kanclerza. Przy wsparciu Beatrycze, która wyszła za Władysława, aby utrzymać swoje wpływy (choć małżeństwo nie zostało skonsumowane i zostało anulowane przez papieża Aleksandra VI w roku 1500), strona jagiellońska zdołała przeforsować czeskiego króla Władysława i został został on wybrany królem Węgier.

Dostojnik kościelny

Jan Filipiec zdobywał beneficja kościelne na Węgrzech, ponieważ w ten sposób Maciej Korwin wspierał nowych ludzi, którzy przychodzili do jego służby i nie mieli żadnego majątkowego zaplecza. Węgierski król miał prawo patronatu nad całym węgierskim Kościołem, mógł sam decydować o stanowiskach arcybiskupów, biskupów, opatów, proboszczów i innych. Papiestwo żywiło wobec Macieja nadzieje na udział czy wręcz kierowanie krucjatą antyturecką oraz na wykorzenienie "herezji czeskiej". Przymykano z tych względów oczy na ściślejsze niż w innych krajach podporządkowanie władcy Kościoła na Węgrzech. Jan Filipiec został kolejno: przeorem kapituły metropolitalnej św. Wojciecha w Ostrzyhomiu (1474), przeorem kapituły kolegiackiej Trójcy Świętej w Felhévízu (1475) oraz biskupem w Waradynie (1476). Po awansie na biskupie stanowisko zachował sobie kapitułę w Felhévízu.

Oprócz Waradynu otrzymał później również biskupstwo ołomunieckie. Na Morawach uprawnienia króla co do kościelnych beneficjów były inne niż na Węgrzech. Od roku 1207 kapituła ołomuniecka miała prawo sama wybierać swoich biskupów. Maciej jednak zmusił kanoników do zaakceptowania swojej decyzji. Filipiec objął biskupstwo prawdopodobnie w okolicach przełomu lat 1483-1484 i aktywnie wykonywał swoje obowiązki, ale nie został oficjalnie zatwierdzony przez papieża, więc występuje w tej diecezji tylko jako administrator (choć w źródłach historycznych czasem pojawia się jako "biskup"; czasem nazywany również "postulatus"). Brał udział jako biskup w morawskich sejmikach ziemskich, zarządzał majątkami biskupstwa, a nawet wydał do druku pewne księgi liturgiczne (Breviarium Olomucense, 1484, Wenecja; Agenda Olomucensis, 1486, Brno; Missale Olomucense, 1488, Bamberg). Niemniej przypuszczenie, że istniał jakiś związek między ołomunieckim biskupstwem a pierwszą drukarnią książek w Brnie za czasów Filipca, jest praktycznie wykluczone w starszej literaturze. W swojej roli administratora naprawił zamki w Mírovie i Vyškovie, wykupił Mohelnice oraz przyczynił się do rozwoju kanonii augustiańskiej Wszystkich Świętych na ołomunieckich Předhradach.

Pozycja Jana Filipa na stolicy biskupiej w Ołomuńcu ciągle nie była jednoznaczna, zwłaszcza gdy na pewien czas stracił nawet wsparcie króla. Dlatego na jego miejsce mianowano Jana Vitéza młodszego, ówczesnego biskupa w Sremie, który miał pełnić urząd od 1487 roku (został potwierdzony przez papieża), ale gdy Filipiec znowu zdobył przychylność królewską, Vitéz zrezygnował i został później przeniesiony na stanowisko biskupa veszprémskiego. Spór o biskupstwo ołomuńskie trwał jednak, ponieważ w 1489 roku papież Innocenty VIII mianował na urząd biskupa kurialnego i kardynała Ardicino della Porta (1489–1493), mimo że kapituła wybrała Bohuslava Hasištejnskiego z Lobkovic, którego wspierał również król Władysław. Podobna sytuacja miała miejsce w 1493 roku, gdy nowy papież Aleksander VI mianował na biskupa ołomunieckiego swojego siostrzeńca Juana Borgię. Roszczenia Bohuslava Hasištejnskiego zostały ponownie pominięte. W końcu stolicę biskupią faktycznie objął Stanisław Turzo (1497–1540), który porozumiał się z kardynałem Borgią, zapłacił mu za odstąpienie biskupstwa i uzyskał dyspensę z powodu niedostatecznego wieku (miał 26 lat).

Ze swoich beneficjów biskup uzyskiwał znaczne kwoty. Diecezja waradyńska należała do najbogatszych na Węgrzech (około 25 000 guldenów - węgierskich złotych forintów - rocznie), a diecezja ołomuniecka była jeszcze bogatsza. Również z kapituły w Felhévízu oraz z jego innych majątków otrzymywał co roku duże kwoty. Według Bonfiniego 100 000 guldenrów rocznie. Była to oczywiście ogromna suma, która jednak była też wykorzystywana w służbie króla, więc z tych dochodów musiał finansować swoje podróże dyplomatyczne itp. Na przykład podczas podróży po Francji rzekomo powiedział weneckiemu ambasadorowi, że pobyt na francuskiej ziemi kosztuje go 50 guldenów dziennie. Według jednej z kronik franciszkańskich przed odejściem do franciszkanów miał majątek ruchomy o wartości 300 000 złotych guldenów. Husycka Kronika Braci (Historia fratrum) podaje nawet, że Filipiec wywiózł z Węgier dużą część królewskiego skarbu.

Wycofanie się do życia zakonnego

Nagrobek Jana Filipca w kościele franciszkańskim w Uherskim Hradiště

Po koronacji Władysława Jagiellończyka we wrześniu 1490 r. Jan Filipiec zrezygnował ze wszystkich swoich stanowisk politycznych i kościelnych. Próbował to zrobić już w 1488 roku, ale został przekonany przez króla Macieja, by w dalszym ciągu uczestniczyć w negocjacjach politycznych. Gdy uporządkował swoje majątki, 10 czerwca 1492 roku wrocławskim klasztorze franciszkańskim wstąpił do zakonu. Od dawna był jego sympatykiem, przyglądał się i przyczyniał do ekspansji franciszkanów na Węgrzech. Jeszcze w 1491 roku założył klasztor franciszkański w Uherskim Hradišti.

Jako franciszkanin nie piastował już żadnych świeckich stanowisk, jednak w ramach zakonu kilkakrotnie został wybrany definitorem (oficjalny doradca przełożonego) prowincji czeskiej (1503, 1508). Nadal posiadał ogromny autorytet jako dyplomata, dlatego Władysław Jagiellończyk okazjonalnie korzystał z jego usług, zarówno na sejmie czeskim jak i morawskim. Podczas rozmów z cesarzem - w 1506 r. uczestniczył w rozmowach między Władysławem Jagiellończykiem a Habsburgami, które doprowadziły do zawarcia umów małżeńskich między obiema rodzinami. W 1507 roku w Konstancji negocjował w imieniu węgierskiego i czeskiego króla. Nadal utrzymywał kontakty z wcześniejszymi partnerami politycznymi - znana jest na przykład korespondencja z Wilhelmem z Pernštejna czy Petrem z Rožmberka. Kontynuował wykorzystywanie swoich cennych kontaktów, nie tylko z Korwinem, na korzyść zakonu franciszkańskiego. Przyczynił się do rozwoju budowlanego i artystycznego klasztorów i kościołów franciszkańskich, na przykład w Ołomuńcu, inne klasztory, takie jak już wspomniany w Uherskim Hradišti czy śląski Jawor, założył z własnej inicjatywy jeszcze w czasach politycznej aktywności. Do Jawora sprowadził obserwantów na życzenie Korwina w 1485 r. Wybudował zespół klasztorny z własnych funduszy na działce przekazanej przez radę miejską. Morawskie i śląskie klasztory franciszkańskie zostały wyposażone w nowe, ozdobne rękopisy liturgiczne, dla których zapewnił materiał i nadzorował ich pisarskie i malarskie tworzenie.

Filipiec cieszył się wielkim poważaniem również w samym Wrocławiu. Był na przykład mediatorem w sporze pomiędzy kapitułą wrocławską a biskupem Janem Rothem. 7 czerwca 1494 r., dzięki jego i Benedykta, opata klasztoru Najświętszej Marii Panny na Piasku, pośrednictwu, kapituła zawarła z biskupem ugodę. Przywódca kapitulnej opozycji Oswald Straubinger i jego towarzysz, kanonik Kolbe, musieli oświadczyć, że nie mieli wobec biskupa złych zamiarów, prosić go, aby się nie gniewał i przyobiecać mu posłuszeństwo. Mieli też wycofać swoje skargi do Rzymu, a biskup miał z kolei cofnąć swoje orzeczenia sankcyjne wobec przeciwników.

Zmarł 28 czerwca 1509 roku na skutek urazu, który odniósł schodząc z wozu podczas podróży do Uherskiego Hradiště - prawdopodobnie pękła mu moszna, a przyczyną śmierci była sepsa. Przyczynę śmierci podają niektóre źródła, przede wszystkim Historia Fratrum, potwierdzona też przez niezależne roczniki wrocławskie, które jednak datują śmierć Filipa na rok 1510. Historia Fratrum oczywiście interpretowała ten incydent jako interwencję woli Bożej, ponieważ Filip był przeciwnikiem braci czeskich. Nie ma wątpliwości, że został pochowany w kompleksie franciszkańskim w Uherskim Hradišti, co potwierdza zachowany nagrobek, hołd zmarłemu złożony na miejscu przez króla Władysława II, a także informacje w późniejszych kronikach zakonnych. Miejsce ostatniego spoczynku Filipa i być może także jego krewnych mogła stanowić gotycka kaplica z kryptą, odkryta na dziedzińcu klasztornym podczas badań archeologicznych w 1991 r.

Podsumowanie

Jan Filipiec należał do umiarkowanych katolików, którzy raczej preferowali tolerancyjne współżycie z husytami. Przysporzyło mu to braku zaufania ze strony kurii rzymskiej. Ideowo jednak występował przeciwko braciom czeskim. Tolerancja religijna była widoczna także w jego relacjach osobistych. Oprócz wielu znanych współczesnych polityków (Wilhelm z Pernštejna, husyta Ctibor Tovačovský z Cimburka) zaprzyjaźnił się także z czołowym przedstawicielem braci czeskich, Janem Klenovským, którego znał jeszcze z dzieciństwa ze szkoły miejskiej w Prostějovie - to jedyny przypadek, gdy Historia fratrum wspomina o Filipcu w pozytywnym świetle. Jego stosunek do ideowych przeciwników charakteryzuje interwencja w 1480 r. w sprawie uwolnienia radykalnych husytów z więzień w Křivoklát i Starym Mieście w Pradze, którzy zostali pojmani po zamieszkach wywołanych przez poselstwo węgierskie w Pradze (kierowane przez Filipca) w 1478 roku.

Rodzina Filipca była husycka, a on sam prawdopodobnie nawrócił się, kiedy trafił na Węgry. Pod koniec swojego aktywnego życia politycznego albo przeszedł kolejne nawrócenie, albo zdecydował się na życie w rezygnacji, chcąc odpocząć od męczącego życia polityka i dyplomaty. Jeszcze w 1479 roku pisarz i kronikarz z Wrocławia, Peter Eschenloer, określił go raczej jako "świeckiego pana" niż księdza. Chciał wstąpić do zakonu franciszkanów już w 1488 roku, jednak wydarzenia polityczne i spór z papieżem pozwoliły mu to zrobić dopiero w 1492 roku.

Z jego biblioteki przetrwały tylko fragmenty. Zbiór dwóch druków medycznych Awicenny z lat osiemdziesiątych XV wieku, który niewątpliwie należał do Jana Filipca i w którym zapisał łaciński wiersz wyrażający wstręt do świata (contemptus mundi), przedstawiający śmierć i robaki konsumujące ludzkie ciało. Komentarz włoskiego humanisty Filipa Beroaldo (1453–1503) do słynnej antycznej powieści Apulejusza Metamorfozy, czyli Złoty Osioł, wydrukowanej w Wenecji w 1501 roku, otrzymał Filipiec w prezencie od nieznanego humanisty. Bogato iluminowany antyfonarz, dar od Korwina, pozostawił w Waradynie (Oradei).

Literatura

• Baczkowski Krzysztof. Między czeskim utrakwizmem a rzymską ortodoksją czyli walka Jagiellonów z Maciejem Korwinem o koronę czeską w latach 1471-1479. Oświęcim: 2014.
• Bajger, Matyáš Franciszek. Discovering Relationships between Jan Filipec and Humanism. In Augustinus Moravus Olomucensis : proceedings of the International Symposium to Mark the 500th Anniversary of the Death of Augustinus Moravus Olomucensis (1467-1513). ed. by Péter Ekler and Farkas Gábor Kiss. Budapest : Hungarian Academy of Science; National Széchényi Library, 2015, s. 45-60.
• Bajger, Matyáš Franciszek. Bratr, někdy biskup Jan Filipec (1431–1509) a knihy okolo něj. In Problematika historických a vzácných knižních fondů Čech, Moravy a Slezska, 19, 2010. [Online] acadaemia.edu [dostęp 2023-08-27]. Dostępny w Internecie: [1].
• Bonfinis, Antonio de. Rerum Ungaricarum Decades. Vol. 4, 1. Ed. I. Fógel, B. Iványi a L. Juhász. Bibliotheca Scriptorum Medii Recentisque Aevorum. Budapest 1941.
• Csapodi, Csaba. Die erhalten gebliebenen Bücher des Johann Filipec (Pruis), Bischof von Grosswardein (um 1431–1509). Gutenberg Jahrbuch 1975, s. 338–340.
• Czechowicz Bogusław. Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457-1547. III. Mathias priums Dei gratia rex Bohemiae. Rehabilitacja nieuznawanego króla. Wrocław: 2017.
• Eschenloer, Peter. Geschichte der Stadt Breslau. 2 sv. Ed. Gunhild Roth. Münster 2003
• Foltýnová-Mikulcová, Pavlína. "Jan Filipec, diplomat ze sklonku středověku." Dějiny a současnost 21, č. 1, 1999, s. 11–15.
• Grieger, Rudolf. Filipecz, Johann Bischof von Wardein: Diplomat der Könige Matthias und Wladislaw. München 1982. (Studia Hungarica; 20).
• Hlobil, Ivo. Jan Filipec a studia Jana z Kunovic. Vlastivědný věstník moravský, 42, 1990, s. 403-404.
• Hlobil, Ivo – Petrů, Eduard. Humanism and the Early Renaissance in Moravia, 2. oprav. vyd. Přel. Jana and Michael Stoddart. Olomouc 1999. (1. vyd. Humanismus a raná renesance na Moravě. Praha 1992.)
• Kalous, Antonín. Čtyři Janové z Varadína. In Evropa a Čechy na konci středověku: Sborník příspěvků věnovaných Františku Šmahelovi, eds. Eva Doležalová, Robert Novotný a Pavel Soukup, Praha 2004, s. 269–280.
• Kalous, Antonín. Itinerář Jana Filipce (1431–1509). Sborník prací historických XXII. Acta Universitatis Palackianae Olomucensis, Facultas philosophica, Historica 34, 2008, s. 17–43.
• Kalous, Antonín. Jan Filipec v diplomatických službách Matyáše Korvína. Časopis Matice moravské 125, 2006, s. 3–32.
• Kalous, Antonín. Spor o biskupství olomoucké v letech 1482–1497. Český časopis historický 105, 2007, s. 1–39.
• Kalous, Antonín. Volba uherského krále po smrti Matyáše Korvína. Dějiny a současnost 24, č. 3, 2002, s. 10–17.
• Koželuha, František. Jan Filipec (Vítěz), biskup Velko-Varadinský a správce biskupství Olomouckého. In Program reálky v Prostějově. Prostějov 1883, s. 3–16.
• Macek, Josef. K dějinám Olomouce na konci 15. století: Spory v olomouckém biskupství. In Okresní archív v Olomouci 1986, Olomouc 1987, s. 53–63.
• Macek, Josef. Víra a zbožnost Jagellonského věku. Praha 2001.
• Mandziuk Józef. Biskupi pomocniczy {archi)diecezji wrocławskiej. Wrocław 2015, s. 29-30.
• Měšťánek, Tomáš. Biskup Jan Filipec (1431–1509) a středoevropská politika. Zlín 2003.
• Mezník, Antonín. Jan Filipec, kancléř krále uherského a českého Matyáše Korvína, biskup Varadinský a správce biskupství Olomouckého. Časopis Vlasteneckého musejního spolku v Olomouci 20, 1903, s. 78–83.
• Minařík, Klement. Vikáři české františkánské provincie od r. 1451 až do r. 1517. Sborník Historického kroužku 15, 1914, s. 200–218; 16, 1915, s. 1–9.
• Minařík, Klement, ed. Příspěvek k životopisu Jana Filipce. Sborník Historického kroužku 28, 1927, s. 61–67, 127–134.
• Sasinek, Franko V. Ján Filipec, biskup veľkovaradinský od r. 1476. Slovenský letopis pre historiu, topografiu, archaeologiu a ethnografiu 3, 1879, s. 127–134.
• Semkowicz, Aleksander, ed. Rocznik wrocławski (Annalia seu Contingentia in civitate Wratislavia). In Monumenta Poloniae Historica / Pomniki dziejowe Polski. Tom 3. Lwów 1878, s. 734–740.
• Shbat, Andrej – Vystrčilová, Michaela. Identifikace kosterních pozůstatků biskupa Jana Filipce. In Ve službách archeologie IV. Brno : Muzejní a vlastivědná společnost, Geodrill, Archeologický ústav, Slovenská akademie vied Nitra, 2003, s. 263-267.
• Śliziński, Jerzy, ed. Rukopisy Českých Bratří / Rękopisy Braci Czeskich. Wrocław 1958.