Jíra z Roztok

Jíra z Roztok (zm. 1413) był czeskim szlachcicem i jednym z najbardziej wpływowych dworzan króla Wacława IV. Pochodził z miejscowości Roztoky koło Křivoklátu. Według jednej z hipotez jego ojcem był Petr z Roztok, jednak niektórzy historycy sugerują, że mógł wywodzić się z otoczenia Rudolfa II Ślepego, palatyna reńskiego i księcia bawarskiego, który przybył do Czech na zaproszenie Karola IV. Sam Jíra pojawia się w źródłach jako osoba szlacheckiego, choć raczej skromnego pochodzenia.

Do służby dworskiej wszedł jeszcze za panowania Karola IV, ale jego kariera nabrała tempa dopiero za jego syna – króla Wacława IV. W 1380 roku Jíra został burgrabią na zamku Křivoklát. Dwa lata później był już członkiem królewskiej rady i kierownikiem królewskiej kancelarii budowlanej (dworskiej huty). W 1384 roku otrzymał stanowisko królewskiego podkomorzego.

Za lojalną służbę, gorliwość i uczciwość został w 1385 roku przez króla awansowany do stanu panów, co oznaczało wejście do wyższej warstwy czeskiej szlachty. Król potwierdził mu herb z czarną wroną na srebrnym polu i zezwolił jemu i jego potomkom na używanie gronostajowego pokrycia hełmu – znaku przynależności do elity stanu rycerskiego. Jíra odtąd "mógł brać udział we wszystkich turniejach" i występować jako pełnoprawny przedstawiciel wyższej szlachty (panský stav).

Z Wacławem IV łączyła go nie tylko lojalność polityczna, ale także osobista zażyłość. Źródła opisują Jírę jako człowieka o podobnym temperamencie do króla – dzielili zamiłowanie do wina, kobiet, śpiewu i polowań. Jíra był nie tylko jego powiernikiem i towarzyszem uczt, ale także jednym z najbliższych doradców. W latach 1393–1400 pełnił urząd ochmistrza (szambelana, marszałka dworu) królowej Zofii, a także – krótko – burgrabiego na zamku Karlštejn (1399–1400). Niektóre przekazy historyczne z pewną dozą sarkazmu twierdzą, że stosunki łączące Jirę i królową Zofię były czymś więcej niż zażyłą więzią, lecz oczywiście pogłoski takie nie opierały się na dowodach. Fakt, że piastował tak eksponowaną funkcję u boku królowej, świadczy o ogromnym zaufaniu, jakim darzyła go para królewska.

Około 1381 roku Jíra nabył dobra wokół miejscowości Krakovec i rozpoczął budowę nowego zamku o tej samej nazwie. W jego wznoszeniu aktywnie uczestniczyła królewska huta budowlana, którą sam nadzorował. Zamek Krakovec stał się centrum jego majątku, jednak w 1410 roku, prawdopodobnie z powodu długów, musiał go sprzedać Jindřichowi Leflowi z Lažan. Po roku 1400 wycofał się z życia dworskiego i zajął się administrowaniem swojego majątku. Zmarł w 1413 roku.

Postać Jíry z Roztoky przetrwała również w czeskiej literaturze – w alegorycznym poemacie Nová rada Smila Flašky z Pardubic występuje jako wrona doradzająca królowi, jak powinien zarządzać państwem. Do dziś czarna wrona – jego herbowe godło – widnieje w herbie miejscowości Roztoky.

• 
  Jeden z najważniejszych zachowanych czeskich pierścieni pieczętnych z czasów dynastii luksemburskiej. Około 1385 roku Wacław IV wyniósł swojego sługę Jírę z Roztok koło Křivoklátu do godności "pana Rzeszy w Królestwie Czeskim" i potwierdził mu herb odziedziczony po przodkach.
• 

  Ruiny gotyckiego zamku Krakovec w wiosce o tej samej nazwie w powiecie Rakovník (kraj środkowoczeski)