Gregor Morenberg

Z Silesiacum
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania

Georg Morenberg, Mohrenberg (ok. 1450 - 1518 (31 I?)) był wrocławskim mieszczaninem pochodzącym z Lwówka Śląskiego. Humanista, pisarz miejski. Nazywał się Gregor Schwab (Swob, Schwabe). Pod takim nazwiskiem został immatrykulowany w 1469 roku na Uniwersytecie w Lipsku. Jako bakałarz w 1472 roku przyjął nazwisko Morenberg, być może w związku ze studiami w Krakowie, gdzie właśnie jako Morenberg uzyskał magisterium.

W 1484 r. został sekretarzem rady miasta w Legnicy. W 1487 r. rada miasta Wrocławia chciała go uczynić swoim miejskim pisarzem, ale sprzeciwił się temu ówczesny starosta Śląska Georg von Stein. Gregor został jedynie zarządcą Piwnicy Świdnickiej. Dopiero po śmierci Macieja Korwina (1490), gdy nastąpił upadek Steina, a jego wrocławski bliski współpracownik Heinz Dompnig został ścięty, Gregor objął funkcję notariusza (1494). W 1497 roku (15 X) otrzymał tytuł szlachecki „von Morenberg”. Nabył Żerniki Wrocławskie (Schönborn). Był w grupie humanistów, którzy marzyli o założeniu we Wrocławiu uniwersytetu. Miałaby to być uczelnia niemiecka jak przeciwwaga dla Uniwersytetu w Pradze, który się przez wpływy husytyzmu sczechizował. Gregor współpracował blisko w tym kierunku z jednym z najbardziej znaczących obywateli miasta w tym okresie, Hansem Haunoldem, który od lat 80. XV w. był jego protektorem. Starania te skutecznie zablokowała krakowska Alma Mater ich obu.

Miał trzy żony: Ursulę Möller, Weronikę Lochmann i od 1497 roku Margaretę, córkę rajcy Heinricha Hemmerdeya. Z tego związku miał jedenaścioro dzieci. Hieronim (zm. 1518) i Gregor Młodszy byli kanonikami wrocławskiej kapituły, Anna (1500-1573) w 1518 roku została żoną późniejszego seniora rady i starosty księstwa wrocławskiego księstwa wrocławskiego, Niclasa von Rehdigera. Hans i Franz kontynuowali wrocławski ród.

Hans Starszy von Morenberg (1502-1567) myślał, podobnie jak bracia, o karierze duchownej. Wzorem ojca studiował w Lipsku i Krakowie, ale ostatecznie został kupcem i odniósł w tej profesji sukcesy. Był również członkiem rady miasta.

Syn Franza, Andreas von Morenberg (1548-1609), przeniósł się do Elbląga, gdzie najpierw został kupcem i armatorem, a następnie radnym. Podarował Bibliotece Gimnazjalnej w Elblągu ośmiotomową Biblię tzw. Poliglota czyli tekst w oryginale i kilku przekładach umieszczonych w kolumnach obok siebie dla celów krytyki tekstu. Biblia Andreasa to Poliglota antwerpska (Biblia Regia lub Poliglota Plantiniana) wydana w Antwerpii w latach 1568–1572, na zamówienie Filipa II, króla Hiszpanii. Odbito 1200 egzemplarzy księgi na papierze oraz 12 na pergaminie dla króla. Zawiera teksty Starego Testamentu podane w języku hebrajskim, aramejskim, greckim i łacińskim. Nowy Testament w języku hebrajskim, greckim, łacińskim i syryjskim. Cena jednego nieoprawionego egzemplarza wynosiła 70 guldenów co było sporą kwotą gdyż roczny dochód średniozamożnej antwerpskiej rodziny wynosił 50 guldenów. Na na stronie przedtytułowej znajduje się malowany ręcznie ekslibris herbowy Andreasa Morenberga, o wymiarach 16 x 13 cm (patrz zdjęcie).

Herb Morenberg

Morenberg (Schwab), Morenberger, Morenbergk, Mörnberg von Morenberg, Mohrenberg
Gregor został nobilitowany 15 X 1497 r. We Wrocławiu i w byłym księstwie wrocławskim zachowało się kilka herbów Morenebrg (na epitafiach).

Pochodzący z małego miasteczka Gregor dokonał symbolicznej zmiany tożsamości w trakcie swoich studiów. Między Lipskiem a Krakowem przemienił się ze Szwaba w Morenberga (Murzyna na wzgórzu). Można przypuszczać, że jako ambitny i otwarty na nowe idee humanistyczne młodzieniec postanowił przyjąć nowe nazwisko – "Morenberg" – odcinając się od pierwotnego "Schwab", które mogło mieć negatywne konotacje w Polsce - studia w Krakowie - a nie były to czasy zbytniej poprawności wśród akademickiej młodzieży (u Marcina Bielskiego w XVI w. znajdujemy słowo szwabić – w znaczeniu: okpiwać, oszukiwać i także kraść, okradać). Wybór nazwiska nie był przypadkowy. "Moor" oznaczał w języku niemieckim Murzyna, a w renesansowej symbolice postać Murzyna często kojarzono z egzotyką i otwartością na świat. "Berg" natomiast dodawało majestatu, sugerując ambicje i dążenie do wyższych celów. W ten sposób Gregor stworzył sobie nową tożsamość – człowieka wykształconego, otwartego na światowe wpływy, który dążył do wyróżnienia się w kręgu humanistów. Jego kariera we Wrocławiu rozwijała się, aż w 1497 roku został nobilitowany, a wybrany herb, przedstawiający Murzyna trzymającego wieniec, był kontynuacją symboliki nowego nazwiska. Ten wybór herbu, podobnie jak nazwiska, mógł odzwierciedlać fascynację renesansową ideą różnorodności i postępu intelektualnego. Morenberg nie musiał podróżować, by przyjąć egzotyczną postać w herbie – wystarczyła mu inspiracja humanizmem, który promował otwartość na różne kultury i naukę.

Zmiana nazwiska i przyjęcie herbu wydają się świadomymi krokami Gregora w kierunku budowania nowej tożsamości, odzwierciedlającej jego dążenia do wiedzy, wolności intelektualnej i wyższego statusu społecznego.

Źródło: „https://silesiacum.pl/w/index.php?title=Gregor_Morenberg&oldid=23437”