Krzyż biednego grzesznika

Monolitowe kamienne krzyże

Krzyż biednego grzesznika, krzyż biednych grzeszników (Armsünderkreuz), krzyż, kapliczka, marter konfesjonałowy (Beichtenmarter), również krzyż szubieniczny (Galgenkreuz). Tak nazywano krzyże, często kamienne, przy drodze na miejsce straceń (droga biednych grzeszników, Armsünderweg) lub na nim samym.

Skazani w drodze na miejsce kaźni mogli tu prosić Boga o przebaczenie. Krzyże przypominały też przechodniom o losie skazańców i miały skłaniać do modlitwy za ich dusze. Taką funkcję pełniły też kapliczki, bardzo często kamienne słupowe (fot 2, 4 i 5) oraz martery (martyr, kapliczka lub płyta z przedstawieniem ukrzyżowanego Chrystusa - Boża Męka), fot. 3. Obiekty te pełniły też jednocześnie funkcje ochronne. Miejsca straceń były według wyobrażeń nie tylko nagromadzeniami dusz straconych grzeszników mających problemy z dostaniem się w zaświaty, ale też siedliskami demonów i wszelkiego rodzaju "złych". Krzyż, kapliczka, Boża Męka chroniły przed nimi.

• 

  1. "Wrony opłakują pozornie zmarłego lisa" leżącego przy krzyżu grzeszników - ilustracja Wilhelma von Kaulbacha do poematu Goethego o lisie Reinecke (1846)

• 

  2. Kamienna kapliczka w miejscu kaźni w Lucernie, Diebold Schilling 1513

• 

  3. Beichtenmarter (Luthermarter) w Burgerbach w Górnej Frankonii; Marter przy drodze na Szubieniczne Wzgórze, pocz. XVI w.

• 

  4. Widok Litomierzyc w 1602 r. z widocznym krzyżem na szafocie (w centrum) i kapliczką koło szubienicy (lewy górny róg); powiększenia w prawym górnym rogu

• 

  5. Szafot przed Bramą Świdnicką w Wrocławiu, obok kamienna kapliczka słupowa, rys. F. B. Werner ok. 1750; powiększenie w prawym dolnym rogu