Grobowiec Nimptschów. Fara elżbietańska we Wrocławiu

Kamienna płyta na lewo od wejścia do zakrystii w bazylice św. Elżbiety we Wrocławiu (fara elżbietańska, kościół garnizonowy) przykrywa grobowiec, w którym Ernst Moritz von Nimptsch (1597-1673) pochował dwie swoje żony i cztery córki. Grób wieńczy wysoki na 3,30 metra i szeroki na 2 metry piaskowcowy pomnik (nagrobek, epitafium).

W opracowaniach dotyczących fary pojawiają się błędne informacje, jakoby „okazały nagrobek z 1640 r. Ernsta von Nimptsch” znajdujący się na elewacji kościoła nad płytą został ufundowany przez jego żonę i trzy córki (Oszczanowski Piotr, Bazylika św. Elżbiety, Wrocław 2003, s. 17). W rzeczywistości jest to w założeniu przy jego powstaniu grobowiec rodziny von Nimptsch, a związany z nim pomnik został ufundowany po 1640 roku nie dla, ale przez przez Ernsta von Nimptsch dla jego pierwszej żony, Ewy z domu von Schliewitz, zmarłej 22 października 1639 r. we Wrocławiu, oraz trzech zmarłych w tym czasie ich córek. Para miała sześcioro dzieci, z których dwie córki dożyły dorosłości.

Pomnik (epitafium) znajduje się nad kamienną płytą przykrywającą kryptę grobową. Dwa pilastry, oparte na zwierzęcych szponach, zdobione girlandami owocowymi i główkami aniołków, flankują urnę ozdobioną trupią czaszką oraz pole na tablicę - być może z portretem. Pomiędzy przerwanym belkowaniem znajduje się zdobiony herb małżeński, czyli z prawej strony tarczy znak Nimptschów, a z lewej Schliewitzów. Ta część epitafium spoczywa na dwóch pilastrach cokołowych, które obramowują tablicę inskrypcyjną. Treść w tłumaczeniu z języka niemieckiego: Rodowy grób szlachetnego i wielmożnego pana Ernsta von Nimptsch z Reversdorf (Sędziszowa), Schwarzbach (Czerniawy), Altenschön (Starej Kraśnicy) i Kleinwandris (Wądroża Małego), jemu i Jego Bliskim, gdy podczas trwającej zawieruchy wojennej swoją Najukochańszą Małżonkę i trzy Córeczki w roku Pańskim 1640 tutaj pochował.

Z inskrypcji i herbu małżeńskiego wynika, że wdowiec zamierzał złożyć swoje zwłoki koło ukochanej żony. Jak to jednak bywa w życiu, czas egzystencjalnej refleksji towarzyszący żałobie przeminął. W 1643 r. Ernst pochował w tym samym miejscu ciało swojej drugiej żony — zmarłej w połogu Rosiny z domu von Bock (z linii Guttmannsdorff) — wraz z ich nowo narodzoną córką. Poświęcona jej była inskrypcja, która nie istniała już w połowie XIX wieku, ale zachowała się jej treść. W tłumaczeniu brzmiała: Druga najukochańsza małżonka pana Ernsta von Nimptsch, Pani Rozyna, z wielce szlachetnego rodu von Bock, z domu Guttmannsdorff, urodzona 24 stycznia 1627, po krótkim, cnotliwym życiu chrześcijańskim, w pierwszym połogu, obok swojej córeczki Rozyny, dnia 4, to jest 7 października 1643 roku pobożnie zasnęła, oczekuje w chwale błogosławionego zjednoczenia duszy z ciałem. Panegiryk żałobny (patrz zdjęcie) zamówił powtórny wdowiec u poety, profesora Gimanazjum Elżbietańskiego, Christopha Kölera.

Ernst zawarł wkrótce trzeci związek małżeński z Suzanną z domu von Gersdorf, z którą doczekał się szesnaściorga dzieci, z czego dziewięcioro przeżyło ojca. Dożył sędziwego wieku — urodzony w 1597 r., zmarł w 1673 r. Nie został jednak złożony do grobu, który przygotował sobie obok pierwszej żony. Zmarł w swoim pałacu w Starej Kraśnicy koło Świerzawy, a jego jego epitafium można zobaczyć w kościele św. Jana i Katarzyny w Świerzawie (patrz zdjęcie).

Nimptschowie to stara śląska rodzina szlachecka, która – według legendarnych przekazów genealogicznych – miała wywodzić się z polskiego rodu pieczętującego się herbem Bończa, przedstawiającym jednorożca (symbol ten występował również w herbie Nimptschów). Nazwa miała pochodzić od wsi Stara Niemcza (Alt-Nimptsch), położonej w pobliżu Niemczy. Członkowie tej rodziny pojawiają się w źródłach w pierwszej połowie XIV wieku. W 1317 roku wzmiankowany jest Nycusco de Nymcz, a w 1334 roku Johann von Nimptsch występuje jako kanonik kapituły wrocławskiej. Możliwe, że właśnie on – albo jego krewny o tym samym imieniu – towarzyszył w 1353 roku księżniczce Annie Świdnickiej w podróży do Pragi na ślub z królem Karolem IV Luksemburskim.

W czasach Ernsta Moritza von Nimptsch – urodzonego 26 kwietnia 1597 roku w Falkenhain (dzisiejsze jastrzębce koło Środy Śląskiej), a zmarłego 4 stycznia 1673 roku w Alt Schönau (obecnie Stara Kraśnica) – istniało kilka linii noszących to nazwisko. Sam Ernst wywodził się z linii, której siedzibą rodową stała się w początkach XVI wieku Sędziszowa (Roeversdorf) pod Świerzawą w księstwie świdnicko-jaworskim. Byli ewangelikami. Jego rodzice to Fryderyk ur. 1552 r. - zm. 12.08.1619 r.) właściciel m.in. Sędziszowej oraz Urszuli von Sommerfeld z Falkenhain (Jastrzębce). Miał kilkanaścioro rodzeństwa, z którego dorosłości dożyło co najmniej pięciu braci i pięć sióstr. O życiu Ernesta nie wiemy wiele. W 1618 roku służył w gwardii przybocznej księcia Maurycego Orańskiego ale kariery wojskowej nie zrobił. Pracował jakiś czas w administracji podatkowej księstwa świdnicko-jaworskiego. Małżeństwo z Ewą z von Schliewitz zawarł 22 października 1630 r. To ona wniosła mu w posagu Starą Kraśnicę, która stała się siedzibą rodową linii Nimptchsów zapoczątkowanej przez Ernsta. W ruinach

• 

  Grobowiec Nimptschów (fot. 2025)

• 
  Grobowiec Nimptschów; stan przed renowacją w 2018 r. (fot. 2006)
• 
  Herb małżeński, czyli kompozycja heraldyczna powstała z połączenia herbów małżonków. Na tarczy dwudzielnej w słup po heraldycznie prawej stronie herb Nimptschów, po lewej Schliewitzów.
• 
  Pierwsza strona panegiryku żałobnego zamówionego u Christopha Kölera przez Ernsta von Nimptscha w związku ze śmiercią jego drugiej żony Rosiny z domu von Böck w 1643 roku.

• 
  Epitafium Ernsta von Nimptsch w kościele św. Jana i Katarzyny w Świerzawie
• 
  Świerzawa, kościół św. Jana i Katarzyny; epitafium Susanny, zmarłej w 50. dniu życia w 1647 r., córki Ernsta von Nimptsch i Suzanny z domu von Gersdorf.
• 

  Zespół dworski w Starej Kraśnicy ok. poł. XVIII w.

• 

  Brama wjazdowa, dwór w Starej Kraśnicy koło Świerzawy

• 
  Herby na portalu; dwór w Starej Kraśnicy pow. złotoryjski