Księstwo wrocławskie
Księstwo wrocławskie (po niemiecku Herzogtum Breslau, łacinie Ducatus Wratislaviensis, czesku Vratislavské knížectví) wydzieliło się w połowie XIII w. z księstwa śląskiego. W rękach Piastów pozostawało do 1335 r. gdy stało się dziedzicznym księstwem królów czeskich. W 1740 r. zostało wraz z większością Śląska podbite przez Prusy, a królowie Prus do 1807 r. w swojej pełnej tytulaturze nazywali się również „książętami wrocławskimi".
Powstanie księstwa
Synowie Władysława II Wygnańca Bolesław I Wysoki i Mieszko I Plątonogi, dzięki pomocy cesarza Fryderyka I, w 1163 roku powrócili z wygnania w Turyngii na Śląsk i początkowo wspólnie rządzili księstwem śląskim. Jednakże wkrótce doszło między nimi do sporów, co doprowadziło do podziału ziem. Starszy Bolesław otrzymał Śląsk Środkowy i Dolny wraz z Wrocławiem, Legnicą i Opolem. Mieszko otrzymał mniejszy obszar Górnego Śląska, obejmujący Racibórz i Cieszyn, który w 1177 roku został powiększony o kasztelanie Bytomia i Oświęcimia. Gdy Bolsłw Wysoki musiał jeszcze wydzielić dzielnicę ze stolicą w Opolu swojemu synowi Jarosławowi, kolejnemu bratu Konradowi dzielnicę ze stolicą w Głogowie możemy mówić o władztwie Wysokiego jako pierwszym Księstwie wrocławskim, a nie jeszcze śląskim. Po jego i Jarosława śmierci w 1201 roku Mieszko zagarnął również ziemię opolską. Książęta górnośląscy, w tym właściciele poszczególnych części, zaczęli się odtąd nazywać „książętami opolskimi”. Aż do XIV wieku nie używali oni nazwy „Śląsk”. Natomiast Piastowie panujący na Śląsku Środkowym i Dolnym, nazywanym też ogólniej współcześnie Dolnym Śląskiem, a w tamtym czasie po prostu Śląskiem, nazywali się „książętami śląskimi”. Tytuł taki zachowali nawet po tym, jak ziemie te rozpadły się na liczne księstwa z własnymi nazwami. Podział księstwa Bolesława okazał się chwilowy, bo bezpotomnie zmarł Konrad i młodszemu synowi Wysokiego, Henrykowi Brodatemu przypadła również jego dzielnica. Ostatnim "rzeczywistym" księciem Śląska był poległy w 1241 r. pod Legnicą Henryk II Pobożny.
Władzę w księstwie przejął najstarszy i dorosły już [2] Bolesław II Rogatka (ur. pomiędzy 1220 a 1225, zm. 26 grudnia 1278). Miał braci: Mieszko (ur. pomiędzy 1223 a 1227, zm. 1242), Henryk III Biały (ur. między 1227 a 1230, zm. 3 grudnia 1266), Konrad I (ur. między 1222 a 1231, zm. 6 sierpnia w 1273 lub 1274), Władysław (ok. 1237, zm. 27 kwietnia 1270). W wiek sprawny wchodził już Mieszko. Kronika Wielkopolska wspomina o nim z przydomkiem "Lubuski". Prawdopodobnie Bolesław wydzielił mu tę ziemię do władania. Mieszko zmarł już w 1242 r., więc podział nie wywołał trwałych skutków. Tymczasem dorastali młodsi bracia. Bolesław nie był chętny do dopuszczenia ich do rządów ale książąt juniorów wsparło lokalne możnowładztwo zarzucjące władcy zaniedbywanie spraw państwowych i rozrzutność. Bolesław został podstępem uwięziony w 1247 r. na zamku w Legnicy i zmuszony do dopuszczenia Henryka III do współrządów. Już w następnym roku książęta przy udziale matki, księżnej Anny i biskupa wrocławskiego Tomasz I porozumieli się co do podziału księstwa. Bolesław wziął Śląsk Środkowy z Wrocławiem, Świdnicą, Otmuchowem, Namysłowem, Kluczborkiem, Byczyną. Moment ten można uznać za konstytutywny dla powstania księstwa wrocławskiego. Henryk dostał dolną część Śląska z Legnicą, Głogowem, Krosnem, Lubuszem, w ten sposób powstało księstwo legnickie. Jeszcze tym samym roku 1248 na prośbę Rogatki nastąpiła zamiana dzielnic i wziął on Legnicę, a Henrykowi zostawił Wrocław. Konrad i Władysław byli przeznaczeni do stanu duchownego i nie otrzymali dzielnic lecz zostali współrządzącymi przy starszych braciach. Władysława w księstwie wrocławskim, Konrad w księstwie legnickim.
Rozpoczął się okres coraz silniejszego rozdrobnienia księstw. W 1300 r. jest na całym Śląsku 7 księstw, a ok. 1330 już 17, a czasem 18[3].
Przypisy
- ↑ Herb w Zürcher Wappenrolle, herbarzu powstałym ok. 1335/1345 prawdopodobnie na terenie dzisiejszej wschodniej Szwajcarii; jest jedną z najstarszych i najważniejszych zachowanych kolekcji herbów Świętego Cesarstwa Rzymskiego.
- ↑ Dorosłość czyli tzw. wiek sprawny (lata sprawne) to wówczas zasadniczo 15 lat dla chłopców i 12 dla dziewczynek.
- ↑ Tyle księstw było jednocześnie ale księstw jako takich w przeciągu kilkuset lat było więcej. Powstawały one i potem w wyniku dziedziczenia łączyły się.
Literatura
- Dolny Śląsk. Monografia historyczna, Wrzesiński Wojciech red., Wrocław 2006.
- Goliński Mateusz, Kościk Elżbieta, Kęsik Jan, Namysłów. Z dziejów miasta i okolic, Namysłów, 2006.
- Historia Śląska, T. 1, Do roku 1763. Cz. 1, Do połowy XIV w., Maleczyński Karol red., Hołubowicz W. Op., Wrocław 1960.
- Historia Śląska, Czapliński Marek red., Wrocław 2007.
- Jasiński Kazimierz, Rodowód Piastów śląskich, Kraków, 2007.
- Jurek Tomasz, Geneza księstwa głogowskiego, „Przegląd Historyczny”, 78 (1), 1987 s. 481-504. (c)
- Orzechowski Kazimierz, Przybytek Dariusz, Ptak Marian, Dolny Śląsk. Podziały terytorialne od X do XX wieku, Wrocław 2008.
