Koncert Jędrzycha dla Hedwig w Trzebnicy
W czasie prac renowacyjnych przy kościele św. Bartłomieja w zespole klasztoru cysterek w Trzebnicy odkryto w 1935 roku portal fasady zachodniej prowadzący do nawy północnej kościoła. To zdobiony portal romański z okresu 1218–1230 ewentualnie ok. 1240, którego tympanon wypełniony jest rzeźbiarskim przedstawieniem postaci ze Starego Testamentu – króla Dawida z instrumentem muzycznym (prawdopodobnie cytra) na kolanach, jego żony Batszeby (imiona obojga wyryte są obok ich głów) i stojącej za nią służki.
Datowanie portalu jest niejednoznaczne ze względu na to, że formy architektoniczne portalu są niespójne z dekoracją rzeźbiarską tympanonu. Zarówno ten portal jak i portal północny złożone są z elementów starszych i młodszych. Wszystkie pochodzą z I poł. XIII w., a płaskorzeźba tympanonu zachodniego portalu należy do tych starszych. Być może taki układ portalu zachodniego związany jest przeróbkami przy budowie średniowiecznej wieży, uszkodzonej w 1515 r. Zbudowana na jej miejscu wieża barokowa (ukończona w 1785 r.) w ogóle zasłoniła zachodni portal. Został on odkryty ponownie w 1935 r. przez Alfreda Zinklera podczas prac renowacyjnych. Tympanon tego portalu to trzy płyty, na których widzimy Dawida grającego na cytrze, słuchającą go Batszebę (Betsabę) i jej służkę. Ta scena dała nazwę tympanonowi i całemu portalowi - Koncert Dawida, portal (Tympanon Dawidowy).
Tympanon z Trzebnicy, znajdujący się pierwotnie w kościele św. Bartłomieja, jest jednym z najbardziej znaczących dzieł sztuki romańskiej w Polsce, datowanym na przełom XII i XIII wieku. Jego odkrycie w XIX wieku miało miejsce po zniszczeniu wspomnianego kościoła. Tympanon ten jest wyjątkowym przykładem średniowiecznej rzeźby, odznaczającym się wysokim poziomem artystycznego wykonania.
Głównym motywem tympanonu jest postać biblijnego króla Dawida, przedstawionego w momencie gry na harfie. Scena ta jest interpretowana jako alegoria królewskiej władzy, mądrości i sprawiedliwości, co odzwierciedlało idee i wartości kulturowe tamtego okresu. Postać Dawida dominuje w kompozycji, a szczegółowe wykonanie jego postaci świadczy o znakomitych umiejętnościach artysty.
Rzeźba ta, wykonana z piaskowca, zachwyca swoją precyzją i dbałością o detale. Postać Dawida, choć statyczna, emanuje godnością i władzą, a każdy element rzeźby, od harfy po szaty, jest dopracowany z niezwykłą starannością. Tympanon ten jest także przykładem umiejętności artystów epoki w wykorzystywaniu materiału i formy do przekazania treści symbolicznych i religijnych.
Odkrycie tympanonu miało istotne znaczenie dla polskiej historii sztuki. Dzieło to, jako jedno z nielicznych do tej pory zachowanych romańskich rzeźb w Polsce, pozwoliło na głębsze zrozumienie i docenienie sztuki tego okresu. Stało się ono przedmiotem licznych badań i analiz, które przyczyniły się do lepszego poznania technik i estetyki średniowiecznych artystów.
Tympanon z Trzebnicy jest również ważnym świadectwem kulturowej wymiany między Polską a resztą Europy w średniowieczu. Ukazuje wpływy zachodnioeuropejskie, które były adaptowane i reinterpretowane przez lokalnych artystów, tworząc unikatowe dzieła sztuki. Jest to przykład, jak kultura i sztuka mogły przekraczać granice i wpływać na różne regiony.
Dziś tympanon ten jest cenionym elementem polskiego dziedzictwa kulturowego i artystycznego, będącym ważnym świadkiem historii i tradycji średniowiecznej Polski. Jego wartość historyczna i artystyczna przekracza granice lokalne, stając się ważnym elementem w narracji o rozwoju sztuki i kultury w Europie.
Podsumowując, tympanon z Trzebnicy jest nie tylko wybitnym dziełem sztuki, ale także cennym źródłem wiedzy o przeszłości, kulturze i tradycjach, które kształtowały historię Polski i Europy. Jego odkrycie, historia i zachowane detale świadczą o bogatym dziedzictwie, które nadal inspiruje i fascynuje.
