Oswald Straubinger
Oswald Straubinger występujący też pod pseudonimem Winkler (zm. w 1517) – ostatni katolicki proboszcz wrocławskiej parafii św. Marii Magdaleny i rektor jej szkoły parafialnej, kanonik (od ok. 1485) i kantor (od 1489) wrocławskiej kapituły katedralnej, kanonik głogowskiej kapituły kolegiackiej, notariusz księcia żagańskiego Jana II Dzikiego, doktor praw, humanista i pieniacz.
Pochodził z Bawarii. Zbudował lub gruntownie przebudował w 1494 r. "dom z wykuszem" przy obecnej ul. Łaciarskiej, znany z rycin Henryka Mützela z lat 20. XIX w.
Był przywódcą stronnictwa w kapitule katedralnej będącego w sporze z biskupem Janem Rothem (biskup w latach 1482-1506, a w latach 1490-1497 również starosta generalny Śląska). W 1491 r. zainicjował proces przeciwko biskupowi w Rzymie, oskarżając go o oddanie nieprzyjacielowi zamków. Chodziło o zaszłości z czasów współpracy biskupa Rotha z Maciejem Korwinem. Większość kapituły była przeciwna dążeniu Korwina do związania wrocławskiego kościoła z Węgrami. Spór trwał nawet po śmierci węgierskiego króla w 1490 r. Stolica Apostolska w 1491 r. podporządkowała kapitułę bezpośrednio sobie. Biskupa wziął w obronę król Niemiec Maksymilian I, stwierdzając, że zarzuty są niesprawiedliwe, a oszczerca powinien ponieść karę. 7 czerwca 1494 r., dzięki pośrednictwu Jana Filipca, byłego biskupa waradyńskiego (Oradea), a wówczas zakonnika franciszkańskiego we Wrocławiu, i Benedykta, opata klasztoru Najświętszej Marii Panny na Piasku, kapituła zawarła z biskupem ugodę. Oswald Straubinger i jego towarzysz, kanonik Kolbe, musieli oświadczyć, że nie mieli wobec biskupa złych zamiarów, prosić go, aby się nie gniewał i przyobiecać mu posłuszeństwo. Proces miał być wycofany, a biskup miał z kolei cofnąć swoje orzeczenia wobec przeciwników. Złamanie postanowień zagrożone zostało karą 200 florenów węgierskich. Spory nie skończyły się jednak. Kapituła sprzeciwiała się ustanowieniu koadiutorem Fryderyka, syna księcia cieszyńskiego Kazimierza II, będącego też wówczas starostą generalnym Śląska. Koadiutura była praktycznie ekspektatywą na biskupstwo. Kapituła bała się księcia na tym stanowisku, co mogłoby osłabić jej znaczenie, stąd sprzeciw, którego przywódcą był Straubinger. Biskup Roth uległ i w 1502 r. mianował Jana Thurzo.
To wszystko spowodowało, że Oswald Straubinger zyskał opinię obrońcy swobód kleru. Sam lubił się określać amator veritati (miłośnik prawdy).
Dom parafialny, "dom z wykuszem" proboszcza Straubingera przy ul. Łaciarskiej (dziś 8) (Altbussergasse, Altbesserer, Altbüßer Strasse), został rozebrany pod koniec XIX w. Ryciny Henryka Mützela to lata 20. XIX w. czyli po barokowych ingerencjach ale widać gotycki charakter. Budynek w tym kształcie powstał w 1494 r. Został wtedy zbudowany od nowa lub gruntownie przebudowany. Była to trójkondygnacyjna budowla ustawiona kalenicowo względem ulicy. Bardzo charakterystyczny element to pięcioboczny wykusz wsparty na schodkowych podporach, którego nikłe pozostałości można zobaczyć w Muzeum Architektury we Wrocławiu (fot. 1 i 5). W tym samym czasie przebudowywano i budowano więcej domów w tym miejscu. Na rogu ul. Łaciarskiej i ul. Świętej Marii Magdaleny (wówczas plac przy farze magdaleńskiej) powstał inny dom parafialny (dom seniora), który też miał wykusz z datą 1496 (fot 5.). Budynek rozebrano w 1864 r. ale wykusz zachował się i jest w Muzeum Architektury (fot. 6). To budynek przy, którym stała długo, a potem przy jego następcy do 1970 r., kapliczka Foyta, błędnie do niedawna uznawana za kapliczkę Dompniga. Obok powstał jeszcze jeden dom w wykuszem - niewielki należący do jednego z altarystów fary. Wykusze nie cieszyły się powodzeniem w późnośredniowiecznej architekturze Wrocławia (oprócz tych trzech znane są z ikonografii jeszcze 2 czy 3) dlatego to ich "nagromadzenie" w połączniu z małymi domkami altarystów zajmującymi przestrzeń między ul. Łaciarską, a Szewską (Schuhbrücke) (wyobrażenie daje pozostałość po grupie domów altarystów przy farze elżbietańskiej - kamieniczki Jaś i Małgosia) oraz południową fasadą kościoła św. Marii Magdaleny czyniło z okolicy niezwykle malowniczy zakątek. Prawdopodobne jest, że wykusze na wspomnianych domach pojawiły się w związku z bawarskim pochodzeniem proboszcza. W tym kraju występowały w miejskich kamienicach bardzo często. We Wrocławiu nie przyjęły się jednak, a w 1623 r. miejskie przepisy budowalne zakazały wręcz ich stosowania.
-
2. Ulica Łaciarska (Altbussergasse) w kierunku północnym. Rysunek Henryk Mützel, 1827 r. Po prawej widoczny dom Straubingera (z wykuszem).
-
3. Fragment fasady domu Oswalda Straubingera. Rysunek Henryk Mützel, 1824 r.
-
4. Fragment fasady domu Oswalda Straubingera; rys z 1887.
-
5. Fragmenty wykusza na domu parafialnym Straubingera.
-
6. Dom parafialny przy Łaciarskiej x św. Marii Magdaleny; rysunek Henryk Mützel, 1829 r.
