Nagrobek jeńców wojennych w Sobocie koło koło Lwówka Śląskiego
Na cmentarzu przy ruinach kościoła we wsi Sobota w powiecie lwóweckim, woj. dolnośląskie znajduje się piaskowcowy obiekt. Stoi pomiędzy murem a walającymi się kamieniami. Widnieją na nim inskrypcje w trzech językach: niemieckim, rosyjskim i łamanym polskim. Ma się wrażenie, że nie były one wykute w tym samym czasie i nie przez tę samą osobę – rosyjska jest najmniej czytelna. Podstawowych informacji najłatwiej doczytać się z inskrypcji niemieckich – dotyczą one dwóch rosyjskich żołnierzy, jeńców wojennych: Wincentego Kro(u/ó)lika (Polaka, ale wiemy, że w owym czasie wielu Polaków z oczywistych powodów wcielano do armii rosyjskiej) i Fieodora Cygankowa, zmarłych już po zakończeniu wojny pod koniec listopada 1918 roku.
Treść inskrypcji polskiej, czy raczej nibypolskiej z uwagi na pełną błędów ortografię i nieintuicyjnie używaną interpunkcję:
„S. P. Wizenti Krulik
Zmarl dnia 26/11.1918 r.
Na Pamiatke
drogiemu Towazysowi i Wcasie Swiatowej.
Zawieruchi. w Niemieckiej
Niewoli.
Potak Cionskich Cierpieniach
Spokui jego dusy Proszę Zmuwie
Zdrowasz”
Treść inskrypcji rosyjskiej (odczytanie nastręczyło trochę trudności, jest też wątpliwość co do nazwy wsi):
„Здъсь
покоится прoхъ
Фeoдopa П(Ц)ыгaнкoвa (prawdopodobnie błędnie wykuta litera – odwrócenie)
Opлoвcкoй губ. Мaлoapxaнгeльcкoгo уeз.
деp. Нижняя-Apxapoвa
poд. 8- Oкт. 1890
oкон. 26- Нoяб. 1918”
czyli
(Tu spoczywają prochy Fieodora Cygankowa z guberni orłowskiej, ujezdu małoarchangielskiego, wieś Niżniaja-Archarowa, ur. 26 października 1890, zm. 26 listopada 1918)
Inskrypcje niemieckie:
„Russischer
Kriegsgefangener
Feodor Zigankow
+.d.29. Novbr. 1918” (niespójność daty dziennej z rosyjską inskrypcją)
„Russischer
Kriegsgefangener
Wizenti Krolik
+.d.20(6?). Novbr. 1918” (możliwa niespójność daty dziennej z polską inskrypcją)
czyli
(Rosyjski jeniec wojenny Feodor Zigankow, zm. 29 listopada 1918; Rosyjski jeniec wojenny Wizenti Krolik, zm. 20(6?) listopada 1918)
Trudno o jednoznaczną interpretację dotyczącą historii powstania pomnika. Jedna z hipotez mówi, że połączona wspólnym losem grupa jeńców po zakończeniu wojny opuściła obóz (w bezpośredniej bliskości Soboty takowego nie było, był natomiast w Zgorzelcu, ponadto na cmentarzu przy obozie jenieckim byłoby więcej grobów jeńców), niestety dwóch z nich zmarło. Towarzysze niedoli ufundowali dla nich pomnik, zostawiając lokalnym niemieckim kamieniarzom instrukcje. Na niemieckich inskrypcjach zniekształcone są obco brzmiące dla miejscowych nazwiska, na rosyjskiej liternictwo (np. pomylenie П i Ц, niezbyt sensowna nazwa wioski). Treść polskiej inskrypcji wygląda na nieporadnie spisaną ‘ze słuchu’ oraz daje wrażenie wykutej później. Może środki na sfinansowanie jej zostały dostarczone później?
-
Sobota; fragment cmentarza z opisywanym nagrobkiem
-
Sobota; ruiny kościoła z XIII w., przebudowywany XV-XIX w.
