Grobowiec Nimptschów. Fara elżbietańska we Wrocławiu

Kamienna płyta na lewo od wejścia do zakrystii w bazylice św. Elżbiety we Wrocławiu (fara elżbietańska, kościół garnizonowy) przykrywa grobowiec, w którym Ernst Moritz von Nimptsch ( 1597-1673) pochował dwie swoje żony i cztery córki. Grób wieńczy wysoki na 3,30 metra i szeroki na 2 metry piaskowcowy pomnik (nagrobek, epitafium).

W opracowaniach dotyczących fary pojawiają się błędne informacje, jakoby „okazały nagrobek z 1640 r. Ernsta von Nimptsch” znajdujący się na elewacji kościoła nad płytą został ufundowany przez jego żonę i trzy córki (Oszczanowski Piotr, Bazylika św. Elżbiety, Wrocław 2003, s. 17). W rzeczywistości jest to w założeniu przy jego powstaniu grobowiec rodziny von Nimptsch, a związany z nim pomnik został ufundowany po 1640 roku nie dla ale przez przez Ernsta von Nimptsch dla swojej pierwszej żony, Ewy z domu von Schliewitz, zmarłej 22 października 1639 r. we Wrocławiu, oraz trzech zmarłych w tym czasie ich córek. Para miała sześcioro dzieci, z których dwie córki dożyły dorosłości.

Pomnik (epitafium) znajduje się nad kamienną płytą przykrywającą kryptę grobową. Dwa pilastry, oparte na zwierzęcych szponach, zdobione girlandami owocowymi i główkami aniołków, flankują urnę ozdobioną trupią czaszką oraz pole na tablicę - być może z portretem. Pomiędzy przerwanym belkowaniem znajduje się zdobiony herb małżeński, czyli z prawej trony tarczy znak Nimptschów, a z lewej Schliewitzów. Ta część epitafium spoczywa na dwóch pilastrach cokołowych, które obramowują tablicę inskrypcyjną. Treść w tłumaczeniu z języka niemieckiego: Rodowy grób szlachetnego i wielmożnego pana Ernsta von Nimptsch z Reversdorf (Sędziszowa), Schwarzbach (Czerniawy), Altenschön (Starej Kraśnicy) i Kleinwandris (Wądroża Małego), jemu i Jego Bliskim, gdy podczas trwającej zawieruchy wojennej swoją Najukochańszą Małżonkę i trzy Córeczki w roku Pańskim 1640 tutaj pochował.

Z inskrypcji i herbu małżeńskiego wynika, że wdowiec zamierzał złożyć swoje zwłoki koło ukochanej żony. Jak to jednak bywa w życiu, czas egzystencjalnej refleksji towarzyszący żałobie przeminął. W 1643 r. Ernst pochował w tym samym miejscu ciało swojej drugiej żony — zmarłej w połogu Rosiny z domu von Bock (z linii Guttmannsdorff) — wraz z ich nowo narodzoną córką. Poświęcona jej była inskrypcja, która nie istniała już w połowie XIX wieku ale zachowała się jej treść. W tłumaczeniu brzmiała: Druga najukochańsza małżonka pana Ernsta von Nimptsch, Pani Rozyna, z wielce szlachetnego rodu von Bock, z domu Guttmannsdorff, urodzona 24 stycznia 1627, po krótkim, cnotliwym życiu chrześcijańskim, w pierwszym połogu, obok swojej córeczki Rozyny, dnia 4, to jest 7 października 1643 roku pobożnie zasnęła, oczekuje w chwale błogosławionego zjednoczenia duszy z ciałem. Panegiryk żałobny (patrz zdjęcie) zamówił powtórny wdowiec u poety, profesora Gimanazjum Elżbietańskiego, Christopha Kölera.

Ernst zawarł wkrótce trzeci związek małżeński z Suzanną z domu von Gersdorf, z którą doczekał się szesnaściorga dzieci, z czego dziewięcioro przeżyło ojca. Dożył sędziwego wieku — urodzony w 1597 r., zmarł w 1673 r. Nie został jednak złożony do grobu, który przygotował sobie obok pierwszej żony.

Nimptschowie to stary śląski ród szlachecki, który według legendy wywodził się z polskiego rodu pieczętującego się herbem Bończa (Jednorożec jak w herbie Nimptschów). Swoją nazwę przyjęli podobno od wsi Stara Niemcza Alt-Nimptsch w pobliżu Niemczy. Przedstawiciel rodu von Nimptsch pojawiają się w dokumentach w I połowie XIV wieku. Nycusco de Nymcz występuje w 1317 roku. Johann von Nimptsch wzmiankowany jest jako kanonik we Wrocławiu w 1334 roku i to być może on lub jego kuzyn o tym samym imieniu w 1353 r. był w orszaku księżniczki Anny Świdnickiej w podróży do Pragi na jej ślub z królem Karolem IV Luksemburskim. W czasach Ernsta Moritza von Nimptsch (urodzony 26 IV 1597 r. w. Falkenhain (Sokołowiec koło Świerzawy), zmarły 4 I 1673 r. w Alt Schönau (Stara Kraśnica koło Świerzawy)) istniało kilka linii rodu.

Grobowiec Nimptschów (fot. 2025)
Grobowiec Nimptschów; stan przed renowacją w 2018 r. (fot. 2006)
Herb małżeński czyli kompozycja heraldyczna powstała z połączenia herbów małżonków. Na tarczy dwudzielnej w słup po heraldycznie prawej stronie herb Nimptschów, po lewej Schliewitzów.
Pierwsza strona panegiryku żałobnego zamówionego u hristopha Kölera przez Ernsta von Nimptscha w związku ze śmiercią jego drugiej żony Rosiny z domu von Böck w 1643 roku.