Krzyże kamienne w Przecławicach: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzono nową stronę "350px thumb|210px|Rys. M. Hellmich 1923, Tab. 1(14,15,16) '''Prz...") |
mNie podano opisu zmian |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Przecławice krzyże kamienne.jpeg|350px]] | [[Plik:Przecławice krzyże kamienne.jpeg|350px]] | ||
[[Plik:Przecławice, , Hellmich 1923 T. 1 r. 14,15,16.jpeg|thumb|210px|Rys. M. Hellmich 1923, Tab. 1(14,15,16)]] | [[Plik:Przecławice, , Hellmich 1923 T. 1 r. 14,15,16.jpeg|thumb|210px|Rys. M. Hellmich 1923, Tab. 1(14,15,16)]] | ||
'''Przecławice''' (niem. ''Prisselwitz'', od 1937 ''Prisselbach'') gmina Żórawina | '''Przecławice''' (niem. ''Prisselwitz'', od 1937 ''Prisselbach'') gmina Żórawina, powiat wrocławski. | ||
Trzy | Trzy kamienne granitowe krzyże średniowieczne stoją naprzeciw bramy prowadzącej na cmentarz przykościelny kościoła pw. św. Katarzyny (na zachód od kościoła). Znalazły się w tym miejscu przed 1889 r., gdyż wspomina o nich katalog zabytków sztuki Śląska z tego roku<ref>Hans Lutsch, ''Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau'', Breslau 1889, s. 448</ref>, pisząc ogólnie, że znajdują się przed murem cmentarnym. Dokładnie taką samą lokalizację, jak dzisiejsza podaje Max Hellmich w zestawieniu kamiennych krzyży wydanym w 1923 r.<ref name="H.1923">Max Hellmich, ''Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtsstische, Liegnitz 1923, s. 30(30)</ref> Inaczej położenie krzyży określa Kurt Degen w pracy wydanej w 1965 r., ale dotyczącej inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936/36. Mówi mianowicie, że krzyże stoją na wschód od kościoła przy murze cmentarnym<ref name="D.1965">Kurt Degen, ''Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau'', Frankfurt, Weidlich, 1965 s. 217</ref>. | ||
Jeżeli nie jest to pomyłka możliwe, że krzyże były z jakiegoś powodu przeniesione na pewien czas. Prawdopodobieństwo takie zwiększa inna kolejność wyliczania krzyży. Hellimich podaje je i rysuje w kolejności takiej jak stoją dziś (od lewej). Degen jako pierwszy podaje krzyż stojący dziś i według Hellmicha w środku, jako drugi ten który | Jeżeli nie jest to pomyłka, możliwe, że krzyże były z jakiegoś powodu przeniesione na pewien czas. Prawdopodobieństwo takie zwiększa inna kolejność wyliczania krzyży. Hellimich podaje je i rysuje w kolejności takiej, jak stoją dziś (od lewej). Degen jako pierwszy podaje krzyż stojący dziś i według Hellmicha w środku, jako drugi ten, który znajdował się i znajduje po prawej stronie, a jako trzeci ten, który jest pierwszy z lewej. Dodatkowo podaje informację o przełamaniu drugiego krzyża (dzisiejszy z prawej). O takim uszkodzeniu krzyża nie wspomina w tekście Hellmich, nie uwidacznia go też na rysunku. Możliwe, że do złamania doszło w czasie ewentualnej przeprowadzki. Ślad naprawy jest bardzo wyraźny. Nie wiadomo, czy dokonano jej przed, czy po II wojnie światowej i kiedy krzyże trafiły znowu przed bramę na zachodnią stronę kościoła, jeżeli hipoteza o czasowym przemieszczeniu jest słuszna. ''Katalog zabytków sztuki w Polsce'' na podstawie inwentaryzacji z lat 1977-1980 i wstępnej z lat 1969-1971 podaje miejsce po zachodniej stronie kościoła i mówi tylko o uszkodzeniach bocznych<ref name="KZS"/>. | ||
Nieznane jest pierwotne miejsce ustawienia zgromadzonych w Przesławicach krzyży, ani też ich wiek. Można stwierdzić, że raczej nie są dziełem jednego warsztatu. ''Katalog zabytków sztuki w Polsce'' określa je jako średniowieczne<ref name="KZS">''Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice'', Warszawa 1991, s. 81</ref>, co należy uznać za trafne. | Nieznane jest pierwotne miejsce ustawienia zgromadzonych w Przesławicach krzyży, ani też ich wiek. Można stwierdzić, że raczej nie są dziełem jednego warsztatu. ''Katalog zabytków sztuki w Polsce'' określa je jako średniowieczne<ref name="KZS">''Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice'', Warszawa 1991, s. 81</ref>, co należy uznać za trafne. | ||
Starsza literatura niemiecka zalicza krzyże do pozostałości średniowiecznego prawa<ref name="H.1923"/> nazywając je ''Sühnekreuze'' ([[krzyż pokutny|krzyże pokutne]] lub pojednania)<ref name="D.1965"/>. Ta klasyfikacja przeważa także w publikacjach polskich<ref name="Milka">Józef Milka, ''Kamienne pomniki średniowiecznego prawa'', Wrocław 1979 oraz różne publikacje przewodnikowe</ref>, również urzędowych<ref>[http://www.powiatwroclawski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=91&Itemid=95 Zabytki], Oficjalna strona starostwa powiatu wrocławskiego</ref>. Tak też opisane są na umieszczonej obok nich przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków tabliczce. Opierając się jednak na rzeczywistym stanie wiedzy należy je określić ostrożniej po prostu kamiennymi średniowiecznymi krzyżami o nieznanej funkcji. Możliwe, że są one, lub niektóre z nich, fundowane w wyniku [[umowa pojednawcza|umów pojednawczych]] (kompensacyjnych) przez zabójców ale nie ma na to bezpośrednich dowodów. | Starsza literatura niemiecka zalicza krzyże do pozostałości średniowiecznego prawa<ref name="H.1923"/>, nazywając je ''Sühnekreuze'' ([[krzyż pokutny|krzyże pokutne]] lub pojednania)<ref name="D.1965"/>. Ta klasyfikacja przeważa także w publikacjach polskich<ref name="Milka">Józef Milka, ''Kamienne pomniki średniowiecznego prawa'', Wrocław 1979 oraz różne publikacje przewodnikowe</ref>, również urzędowych<ref>[http://www.powiatwroclawski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=91&Itemid=95 Zabytki], Oficjalna strona starostwa powiatu wrocławskiego</ref>. Tak też opisane są na umieszczonej obok nich przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków tabliczce. Opierając się jednak na rzeczywistym stanie wiedzy, należy je określić ostrożniej po prostu kamiennymi średniowiecznymi krzyżami o nieznanej funkcji. Możliwe, że są one, lub niektóre z nich, fundowane w wyniku [[umowa pojednawcza|umów pojednawczych]] (kompensacyjnych) przez zabójców, ale nie ma na to bezpośrednich dowodów. | ||
== Krzyż z lewej == | == Krzyż z lewej == | ||
| Linia 17: | Linia 17: | ||
===== Dane ===== | ===== Dane ===== | ||
W porównaniu z wysokością podawaną na podstawie pomiarów przed II wojną światową krzyż jest niższy o 20-25 cm. Tej znacznej różnicy nie można wytłumaczyć zagłębieniem w ziemi gdyż krzyż nie jest głęboko zapadnięty. Krzyż jest mocno uszkodzony. Brak całego prawego ramienia, o czym mówi już Degen i rysuje Hellmich. W pozostałym obrysie, licu i tylnej ścianie znaczne ubytki. | W porównaniu z wysokością podawaną na podstawie pomiarów przed II wojną światową krzyż jest niższy o 20-25 cm. Tej znacznej różnicy nie można wytłumaczyć zagłębieniem w ziemi, gdyż krzyż nie jest głęboko zapadnięty. Krzyż jest mocno uszkodzony. Brak całego prawego ramienia, o czym mówi już Degen i rysuje Hellmich. W pozostałym obrysie, licu i tylnej ścianie znaczne ubytki. | ||
<div style="float:left"> | <div style="float:left"> | ||
{|class="wikitable" style="text-align:center" | {|class="wikitable" style="text-align:center" | ||
| Linia 110: | Linia 110: | ||
===== Dane ===== | ===== Dane ===== | ||
Zastanawiająca jest znaczna różnica w wysokości podanej przez Hellmicha i Degena (18 cm). Być może jest to związane z przełamaniem, o którym mówi Degen (opisane wyżej w części ogólnej). Ślady łączenia odłamanej dolnej części. Możliwe, że nie jest to oryginalna część. | |||
<div style="float:left"> | <div style="float:left"> | ||
{|class="wikitable" style="text-align:center" | {|class="wikitable" style="text-align:center" | ||
Wersja z 11:45, 23 kwi 2021
Przecławice (niem. Prisselwitz, od 1937 Prisselbach) gmina Żórawina, powiat wrocławski.
Trzy kamienne granitowe krzyże średniowieczne stoją naprzeciw bramy prowadzącej na cmentarz przykościelny kościoła pw. św. Katarzyny (na zachód od kościoła). Znalazły się w tym miejscu przed 1889 r., gdyż wspomina o nich katalog zabytków sztuki Śląska z tego roku[1], pisząc ogólnie, że znajdują się przed murem cmentarnym. Dokładnie taką samą lokalizację, jak dzisiejsza podaje Max Hellmich w zestawieniu kamiennych krzyży wydanym w 1923 r.[2] Inaczej położenie krzyży określa Kurt Degen w pracy wydanej w 1965 r., ale dotyczącej inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936/36. Mówi mianowicie, że krzyże stoją na wschód od kościoła przy murze cmentarnym[3].
Jeżeli nie jest to pomyłka, możliwe, że krzyże były z jakiegoś powodu przeniesione na pewien czas. Prawdopodobieństwo takie zwiększa inna kolejność wyliczania krzyży. Hellimich podaje je i rysuje w kolejności takiej, jak stoją dziś (od lewej). Degen jako pierwszy podaje krzyż stojący dziś i według Hellmicha w środku, jako drugi ten, który znajdował się i znajduje po prawej stronie, a jako trzeci ten, który jest pierwszy z lewej. Dodatkowo podaje informację o przełamaniu drugiego krzyża (dzisiejszy z prawej). O takim uszkodzeniu krzyża nie wspomina w tekście Hellmich, nie uwidacznia go też na rysunku. Możliwe, że do złamania doszło w czasie ewentualnej przeprowadzki. Ślad naprawy jest bardzo wyraźny. Nie wiadomo, czy dokonano jej przed, czy po II wojnie światowej i kiedy krzyże trafiły znowu przed bramę na zachodnią stronę kościoła, jeżeli hipoteza o czasowym przemieszczeniu jest słuszna. Katalog zabytków sztuki w Polsce na podstawie inwentaryzacji z lat 1977-1980 i wstępnej z lat 1969-1971 podaje miejsce po zachodniej stronie kościoła i mówi tylko o uszkodzeniach bocznych[4].
Nieznane jest pierwotne miejsce ustawienia zgromadzonych w Przesławicach krzyży, ani też ich wiek. Można stwierdzić, że raczej nie są dziełem jednego warsztatu. Katalog zabytków sztuki w Polsce określa je jako średniowieczne[4], co należy uznać za trafne.
Starsza literatura niemiecka zalicza krzyże do pozostałości średniowiecznego prawa[2], nazywając je Sühnekreuze (krzyże pokutne lub pojednania)[3]. Ta klasyfikacja przeważa także w publikacjach polskich[5], również urzędowych[6]. Tak też opisane są na umieszczonej obok nich przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków tabliczce. Opierając się jednak na rzeczywistym stanie wiedzy, należy je określić ostrożniej po prostu kamiennymi średniowiecznymi krzyżami o nieznanej funkcji. Możliwe, że są one, lub niektóre z nich, fundowane w wyniku umów pojednawczych (kompensacyjnych) przez zabójców, ale nie ma na to bezpośrednich dowodów.
Krzyż z lewej
Położenie
Pierwszy z lewej w grupie trzech krzyży naprzeciw bramy na cmentarz przykościelny kościoła pw. św. Katarzyny (na zachód od kościoła).
Dane
W porównaniu z wysokością podawaną na podstawie pomiarów przed II wojną światową krzyż jest niższy o 20-25 cm. Tej znacznej różnicy nie można wytłumaczyć zagłębieniem w ziemi, gdyż krzyż nie jest głęboko zapadnięty. Krzyż jest mocno uszkodzony. Brak całego prawego ramienia, o czym mówi już Degen i rysuje Hellmich. W pozostałym obrysie, licu i tylnej ścianie znaczne ubytki.
| Nr | Materiał | Forma | Inskrypcja | Wiek | |
|---|---|---|---|---|---|
| granitowy | łaciński | nie ma | przemieszczony | średniowiecze |
| Wymiary (cm) | Wysokość | Szerokość | Grubość |
|---|---|---|---|
| M. Hellmich (1923)[2] | 125 | 65 | 15 |
| K. Degen (1936/37)[3] | 130 | ||
| (2012) | 105 | 66 | 14 |
Krzyż w środku
Położenie
Środkowy w grupie trzech krzyży naprzeciw bramy na cmentarz przykościelny kościoła pw. św. Katarzyny (na zachód od kościoła).
Dane
Krzyż ma ubytki na szczycie (zwłaszcza z lewej), mniejsze na końcach ramion.
| Nr | Materiał | Forma | Inskrypcja | Wiek | |
|---|---|---|---|---|---|
| granitowy | łaciński | nie ma | przemieszczony | średniowiecze |
| Wymiary (cm) | Wysokość | Szerokość | Grubość |
|---|---|---|---|
| M. Hellmich (1923)[2] | 150 | 82 | 15 |
| K. Degen (1936/37)[3] | 158 | ||
| (2012) | 148 | 92 | 13 |
Krzyż z prawej
Położenie
Pierwszy z prawej w grupie trzech krzyży naprzeciw bramy na cmentarz przykościelny kościoła pw. św. Katarzyny (na zachód od kościoła).
Dane
Zastanawiająca jest znaczna różnica w wysokości podanej przez Hellmicha i Degena (18 cm). Być może jest to związane z przełamaniem, o którym mówi Degen (opisane wyżej w części ogólnej). Ślady łączenia odłamanej dolnej części. Możliwe, że nie jest to oryginalna część.
| Nr | Materiał | Forma | Inskrypcja | Wiek | |
|---|---|---|---|---|---|
| granitowy | łaciński | nie ma | przemieszczony | średniowiecze |
| Wymiary (cm) | Wysokość | Szerokość | Grubość |
|---|---|---|---|
| M. Hellmich (1923)[2] | 148 | 67 | 15 |
| K. Degen (1936/37)[3] | 130 | ||
| (2012) | 138 | 71 | 12 |
Przypisy
- ↑ Hans Lutsch, Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau, Breslau 1889, s. 448
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Max Hellmich, Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtsstische, Liegnitz 1923, s. 30(30)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Kurt Degen, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau, Frankfurt, Weidlich, 1965 s. 217
- ↑ 4,0 4,1 Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice, Warszawa 1991, s. 81
- ↑ Józef Milka, Kamienne pomniki średniowiecznego prawa, Wrocław 1979 oraz różne publikacje przewodnikowe
- ↑ Zabytki, Oficjalna strona starostwa powiatu wrocławskiego
Źródła i literatura
- Hans Lutsch, Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau, Breslau 1889, s. 448
- Max Hellmich, Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtsstische, Liegnitz 1923, s. 30(30), cytat: "1. gegenüber dem Kirchhofseingange - 125:65:15, 2. daselbst - 150:82:15, 3. daselbst - 148:67:15
- Walther Steller, Steinkreuze und Erinnerungsmale in Niederschlesien, in Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde, Breslau 1934, cytat: a I. 12. Prisselwitz (H) 3K
- Kurt Degen, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau, Frankfurt, Weidlich, 1965 s. 217, cytat: 3 Sühnekreuze. Östl. von der Kirche, vor der Kirchhofsmauer. a) H 1,58m b) H 1,49m (in der Mitte durchgebrochen) c) H 1,30m ( r Querbalken abgebrochen). Granit. (zestawienie dotyczy inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936-1937)
- Józef Milka, Kamienne pomniki średniowiecznego prawa, Wrocław 1979
- Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice, Warszawa 1991, s. 81 (inwentaryzacja przeprowadzana w latach 1977-1980)
