Kamienny krzyż w Czerwieńczycach: Różnice pomiędzy wersjami
Nie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian |
||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
'''Czerwieńczyce''' (niem. ''Rothwaltersdorf'') w gminie Nowa Ruda, w powiecie kłodzkim. Monolitowy kamienny krzyż z czerwonego piaskowca stoi na cmentarzu kościelnym świątyni pw. św. Bartłomieja. Niegdyś był to też cmentarz grzebalny, jak przy większości kościołów. Krzyż znajduje się z północno-wschodniej strony kościoła, kilka metrów na lewo od bramy wjazdowej na cmentarz (<small>50°31'49.8"N 16°36'23.3"E</small>). Wcześniej stał ok. 500 m na północ od kościoła, naprzeciw przedwojennego słupka kilometrowego 4.3<ref name="Hellimich 1923">Hellmich Max. ''Steinerne Zeugen des mittelalterlichen Rechts in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstiche.'' Liegnitz: 1923, s. 19, 31, tab. 3.</ref><small>(50°32'10.4"N 16°36'12.8"E)</small>. | '''Czerwieńczyce''' (niem. ''Rothwaltersdorf'') w gminie Nowa Ruda, w powiecie kłodzkim. Monolitowy kamienny krzyż z czerwonego piaskowca stoi na cmentarzu kościelnym świątyni pw. św. Bartłomieja. Niegdyś był to też cmentarz grzebalny, jak przy większości kościołów. Krzyż znajduje się z północno-wschodniej strony kościoła, kilka metrów na lewo od bramy wjazdowej na cmentarz (<small>50°31'49.8"N 16°36'23.3"E</small>). Wcześniej stał ok. 500 m na północ od kościoła, naprzeciw przedwojennego słupka kilometrowego 4.3<ref name="Hellimich 1923">Hellmich Max. ''Steinerne Zeugen des mittelalterlichen Rechts in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstiche.'' Liegnitz: 1923, s. 19, 31, tab. 3.</ref><small>(50°32'10.4"N 16°36'12.8"E)</small>. | ||
Niemieccy dolnośląscy regionaliści wiązali powstanie krzyża z wydarzeniem z wojny trzydziestoletniej. W 1646 r. w okolicy operował, znany z późniejszego "potopu szwedzkiego" w Polsce | Niemieccy dolnośląscy regionaliści wiązali powstanie krzyża z wydarzeniem z wojny trzydziestoletniej. W 1646 r. w okolicy operował, znany z późniejszego "potopu szwedzkiego" w Polsce, szwedzki generał, Szkot z pochodzenia, Robert Douglas. Do wsi wkroczył 4000 oddział żołnierzy, pod jego dowództwem. We dworze, czy też wieży mieszalnej otoczonej fosą schronili się okoliczni mieszkańcy. Podczas walk żołnierze spalili budynek. Zginęło 115 osób. Temu wydarzeniu i upamiętnieniu zabitych miał być poświęcony opisywany krzyż<ref name="Kutzer 1913">Kutzer Paul. ''Steinkreuze in Schlesien.'' Schlesien. Illustrierte Zeitschrift für die Pflege heimatlicher Kultur. Bd 7, H1, 1913, s. 13</ref><ref name=Steller">Steller Walther. ''Steinkreuze und Erinnerungsmale in Niederschlesien.'' Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde. Breslau: 1934, s. 161, 172.</ref> | ||
Powojenna wymiana ludności spowodowała przerwanie ciągłości kulturowej Dolnego Śląska, co za tym idzie, również zerwanie pamięci kulturowej. | Powojenna wymiana ludności spowodowała przerwanie ciągłości kulturowej Dolnego Śląska, co za tym idzie, również zerwanie pamięci kulturowej. Częste w regionie, a niespotykane praktycznie w rodzinnych stronach nowych mieszkańców kamienne monolitowe krzyże o bardzo archaicznym wyglądzie, wzbudzały ciekawość ale dostosowywanie się do warunków życia w nowym, nieznanym miejscu opóźniało głębsze zainteresowanie. Również nauka stała przed wielkimi wyzwaniami włączenia zastanego dziedzictwa dużej prowincji w ramy polskiej historii, historii prawa, historii sztuki, etnografii i praktycznie dopiero w XXI w. zaczęła się interesować tymi zabytkami. Wcześniej "odkryli" je pasjonaci. Pierwszą próbą ponownej inwentaryzacji starych kamiennych monolitowych krzyży i zapoznania Polaków z ich pochodzeniem, była praca zasłużonego dla Dolnego Śląska fotografa Józefa Milki. W 1968 r. Dolnośląska Komisja Opieki nad Zabytkami PTTK wydała jego pracę pod tytułem ''Kamienne pomniki średniowiecznego prawa''. Autor oparł się głównie na pracy Maxa Hellmicha, geodety, regionalisty i kolekcjonera, który interesował się kamiennymi krzyżami i wydał na ich temat kilka artykułów i książek. Swoistą biblią dla polskich pasjonatów kamiennych zabytków stała się jego praca z 1923 r. zatytułowana ''Steinerne Zeugen des mittelalterlichen Rechts in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen'' ''(Kamienni świadkowie średniowiecznego prawa na Śląsku. Kamienne krzyże, kapliczki, pręgierze, szubienice, stoły sądowe)''. Dokonał się swoisty regres wiedzy na temat kamiennych krzyży. Co prawda Max Hellmich też włączył znane sobie do zestawienia traktującego o zabytkach prawa ale zdawał sobie sprawę, że to początek badań i dopiero należy wyselekcjonować z nich te, które rzeczywiście są związane z tzw. umowami ugodowymi (kompozycyjnymi) i zasługują na miano świadków średniowiecznego prawa czyli są ''Sühnekreuze'' (zależnie od tłumaczenia [[krzyż pokutny|krzyżami pokutnymi]] lub krzyżami pojednania). Ponadto w bogatym regionalnym przedwojennym piśmiennictwie było dużo artykułów o konkretnych krzyżach opisujących ich historię, a przynajmniej przytaczających ustnie przekazywaną wiedzę mieszkańców i legendy z nimi związane. Wszystko to zostało zapomniane, a polscy miłośnicy zabytków oparli się na uproszczonej interpretacji pracy Hellmicha i w rezultacie wszystkie kamienne krzyże potraktowano jako [[krzyż pokutny|krzyże pokutne]] związane ze średniowiecznym prawem. | ||
[[krzyż pokutny]] | Szczególne zasługi w odkrywaniu kamiennych krzyży, ich ewidencjonowaniu i opiece nad nimi miął świdnicki geograf Andrzej Scher. Oprócz ponownego odkrycia wielu z nich, i napisania mnóstwa artykułów na ich temat, swoim entuzjazmem zaraził dużą grupę miłośników tych zabytków co podprowadziło do zawiązania w 1985 r. Ogólnopolskiego Klubu Badaczy i Miłośników Krzyży Pokutnych i Rzeźb Przydrożnych popularnie nazywanego ''Bractwem Krzyżowców''. | ||
== Dane == | == Dane == | ||
{|class="wikitable" style="text-align:center" | {|class="wikitable" style="text-align:center" | ||
! Wymiary | ! Wymiary (cm) | ||
! Wysokość | ! Wysokość | ||
! Szerokość | ! Szerokość | ||
| Linia 16: | Linia 16: | ||
! Wiek | ! Wiek | ||
! Materiał | ! Materiał | ||
! Forma | |||
! Inskrypcja | |||
! Miejsce | |||
! Współrzędne | |||
|- | |- | ||
| | | Hellmich, 1923<ref name="Hellimich 1923"/> | ||
| 90 | |||
| 60 | |||
| 20 | |||
| XVII w. | |||
| piaskowiec | |||
| łaciński | | łaciński | ||
| | | brak | ||
| | | przeniesiony | ||
| | | <small>50°32'10.4"N 16°36'12.8"E</small> | ||
|- | |- | ||
| | | Wojtucki, Zobniów, 2017<ref name="Wojtucki 2017">Wojtucki Daniel. Zobniów Stanisław. ''Kamienne krzyże na Śląsku, Górnych Łużycach i ziemi kłodzkiej.'' Wrocław: Atut, 2017, s. 154, 269</ref> | ||
|89 | |89 | ||
|61 | |||
|21 | |21 | ||
|- | |- | ||
Wersja z 16:06, 17 wrz 2020
Czerwieńczyce (niem. Rothwaltersdorf) w gminie Nowa Ruda, w powiecie kłodzkim. Monolitowy kamienny krzyż z czerwonego piaskowca stoi na cmentarzu kościelnym świątyni pw. św. Bartłomieja. Niegdyś był to też cmentarz grzebalny, jak przy większości kościołów. Krzyż znajduje się z północno-wschodniej strony kościoła, kilka metrów na lewo od bramy wjazdowej na cmentarz (50°31'49.8"N 16°36'23.3"E). Wcześniej stał ok. 500 m na północ od kościoła, naprzeciw przedwojennego słupka kilometrowego 4.3[1](50°32'10.4"N 16°36'12.8"E).
Niemieccy dolnośląscy regionaliści wiązali powstanie krzyża z wydarzeniem z wojny trzydziestoletniej. W 1646 r. w okolicy operował, znany z późniejszego "potopu szwedzkiego" w Polsce, szwedzki generał, Szkot z pochodzenia, Robert Douglas. Do wsi wkroczył 4000 oddział żołnierzy, pod jego dowództwem. We dworze, czy też wieży mieszalnej otoczonej fosą schronili się okoliczni mieszkańcy. Podczas walk żołnierze spalili budynek. Zginęło 115 osób. Temu wydarzeniu i upamiętnieniu zabitych miał być poświęcony opisywany krzyż[2][3]
Powojenna wymiana ludności spowodowała przerwanie ciągłości kulturowej Dolnego Śląska, co za tym idzie, również zerwanie pamięci kulturowej. Częste w regionie, a niespotykane praktycznie w rodzinnych stronach nowych mieszkańców kamienne monolitowe krzyże o bardzo archaicznym wyglądzie, wzbudzały ciekawość ale dostosowywanie się do warunków życia w nowym, nieznanym miejscu opóźniało głębsze zainteresowanie. Również nauka stała przed wielkimi wyzwaniami włączenia zastanego dziedzictwa dużej prowincji w ramy polskiej historii, historii prawa, historii sztuki, etnografii i praktycznie dopiero w XXI w. zaczęła się interesować tymi zabytkami. Wcześniej "odkryli" je pasjonaci. Pierwszą próbą ponownej inwentaryzacji starych kamiennych monolitowych krzyży i zapoznania Polaków z ich pochodzeniem, była praca zasłużonego dla Dolnego Śląska fotografa Józefa Milki. W 1968 r. Dolnośląska Komisja Opieki nad Zabytkami PTTK wydała jego pracę pod tytułem Kamienne pomniki średniowiecznego prawa. Autor oparł się głównie na pracy Maxa Hellmicha, geodety, regionalisty i kolekcjonera, który interesował się kamiennymi krzyżami i wydał na ich temat kilka artykułów i książek. Swoistą biblią dla polskich pasjonatów kamiennych zabytków stała się jego praca z 1923 r. zatytułowana Steinerne Zeugen des mittelalterlichen Rechts in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen (Kamienni świadkowie średniowiecznego prawa na Śląsku. Kamienne krzyże, kapliczki, pręgierze, szubienice, stoły sądowe). Dokonał się swoisty regres wiedzy na temat kamiennych krzyży. Co prawda Max Hellmich też włączył znane sobie do zestawienia traktującego o zabytkach prawa ale zdawał sobie sprawę, że to początek badań i dopiero należy wyselekcjonować z nich te, które rzeczywiście są związane z tzw. umowami ugodowymi (kompozycyjnymi) i zasługują na miano świadków średniowiecznego prawa czyli są Sühnekreuze (zależnie od tłumaczenia krzyżami pokutnymi lub krzyżami pojednania). Ponadto w bogatym regionalnym przedwojennym piśmiennictwie było dużo artykułów o konkretnych krzyżach opisujących ich historię, a przynajmniej przytaczających ustnie przekazywaną wiedzę mieszkańców i legendy z nimi związane. Wszystko to zostało zapomniane, a polscy miłośnicy zabytków oparli się na uproszczonej interpretacji pracy Hellmicha i w rezultacie wszystkie kamienne krzyże potraktowano jako krzyże pokutne związane ze średniowiecznym prawem.
Szczególne zasługi w odkrywaniu kamiennych krzyży, ich ewidencjonowaniu i opiece nad nimi miął świdnicki geograf Andrzej Scher. Oprócz ponownego odkrycia wielu z nich, i napisania mnóstwa artykułów na ich temat, swoim entuzjazmem zaraził dużą grupę miłośników tych zabytków co podprowadziło do zawiązania w 1985 r. Ogólnopolskiego Klubu Badaczy i Miłośników Krzyży Pokutnych i Rzeźb Przydrożnych popularnie nazywanego Bractwem Krzyżowców.
Dane
| Wymiary (cm) | Wysokość | Szerokość | Grubość | Wiek | Materiał | Forma | Inskrypcja | Miejsce | Współrzędne |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hellmich, 1923[1] | 90 | 60 | 20 | XVII w. | piaskowiec | łaciński | brak | przeniesiony | 50°32'10.4"N 16°36'12.8"E |
| Wojtucki, Zobniów, 2017[4] | 89 | 61 | 21 |
-
Krzyż kamienny określany często błędnie jako krzyż pokutny, Czerwieńczyce, fot. 2017
-
Krzyż kamienny określany często błędnie jako krzyż pojednania, Czerwieńczyce, fot. 2017
-
Rysunek krzyża, Hellmich 1923 Tab. 3 - 083
-
Wieża mieszkalna, pozostałości dworu w Czerwieńczycach, fot. 1937
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Hellmich Max. Steinerne Zeugen des mittelalterlichen Rechts in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstiche. Liegnitz: 1923, s. 19, 31, tab. 3.
- ↑ Kutzer Paul. Steinkreuze in Schlesien. Schlesien. Illustrierte Zeitschrift für die Pflege heimatlicher Kultur. Bd 7, H1, 1913, s. 13
- ↑ Steller Walther. Steinkreuze und Erinnerungsmale in Niederschlesien. Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde. Breslau: 1934, s. 161, 172.
- ↑ Wojtucki Daniel. Zobniów Stanisław. Kamienne krzyże na Śląsku, Górnych Łużycach i ziemi kłodzkiej. Wrocław: Atut, 2017, s. 154, 269
