Krzyże z Chrystusem wyciętym z blachy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Silesiacum
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Nie podano opisu zmian
Nie podano opisu zmian
Linia 5: Linia 5:
Rozwój hutnictwa metali nieżelaznych po połowie XIX w.  doprowadził do produkcji trwałych blach na skalę przemysłową, a  za tym poszedł spadek cen i ich łatwa dostępność. Pojawiło się  wówczas bardzo dużo fundacji drewnianych krzyży, z dużo większymi blaszanymi postaciami Chrystusa. Stawiano  je w katolickich regionach właściwie całego Śląska. Taka forma Ukrzyżowanego stała się powszechna dla krzyży w całym władztwie Habsburgów, a więc dotarła również do ziem polskich zaboru austriackiego, nie stając się jednak tak popularna jak na pruskim Śląsku. Na pozostałych ziemiach polskich krzyż z pomalowaną na blasze sylwetką Chrystusa jest praktycznie nieznany.  Dotyczy to nie tylko zaboru rosyjskiego ale i Wielkopolski, sąsiadującej  bezpośrednio ze Śląskiem w ramach jednego organizmu państwowego.
Rozwój hutnictwa metali nieżelaznych po połowie XIX w.  doprowadził do produkcji trwałych blach na skalę przemysłową, a  za tym poszedł spadek cen i ich łatwa dostępność. Pojawiło się  wówczas bardzo dużo fundacji drewnianych krzyży, z dużo większymi blaszanymi postaciami Chrystusa. Stawiano  je w katolickich regionach właściwie całego Śląska. Taka forma Ukrzyżowanego stała się powszechna dla krzyży w całym władztwie Habsburgów, a więc dotarła również do ziem polskich zaboru austriackiego, nie stając się jednak tak popularna jak na pruskim Śląsku. Na pozostałych ziemiach polskich krzyż z pomalowaną na blasze sylwetką Chrystusa jest praktycznie nieznany.  Dotyczy to nie tylko zaboru rosyjskiego ale i Wielkopolski, sąsiadującej  bezpośrednio ze Śląskiem w ramach jednego organizmu państwowego.


Plastyczny, więc łatwy w obróbce i tani surowiec, przyczynił się  do zwiększenia liczby krzyży przydrożnych, gdyż od 3. ćwierci XIX w.  fundacja krzyża z blaszanym Chrystusem przestała być drogą inwestycją i stała się dostępna dla uboższych warstw. Pojawiły się zarówno produkty rzemieślnicze skierowane na lokalne rynki, nieraz przeznaczone do samodzielnego pomalowania, jak i  przygotowywane przez wiejskich kowali, we współpracy z uzdolnionymi malarsko sąsiadkami. Spowodowało to wielką różnorodność stylistyczną Chrystusa z blachy, powiększoną jeszcze z upływem czasu w wyniku przemalowań. Trwałość surowca, z którego wycięta jest postać, połączona z nietrwałością malowania i jednocześnie jego łatwość, spowodowały, że  blaszane przedstawienia Ukrzyżowanego cechuje ogromna różnorodność stylistyczna, wynikająca nie tylko z indywidualnych, malarskich przedstawień postaci Jezusa ale także  przemalowań pierwotnych warstw.
Plastyczny, więc łatwy w obróbce i tani surowiec, przyczynił się  do zwiększenia liczby krzyży przydrożnych, gdyż od 3. ćwierci XIX w.  fundacja krzyża z blaszanym Chrystusem przestała być drogą inwestycją i stała się dostępna dla uboższych warstw. Pojawiły się zarówno produkty rzemieślnicze skierowane na lokalne rynki, nieraz przeznaczone do samodzielnego pomalowania, jak i  przygotowywane przez wiejskich kowali, we współpracy z uzdolnionymi malarsko sąsiadkami. Spowodowało to wielką różnorodność stylistyczną Chrystusa z blachy, powiększoną jeszcze z upływem czasu w wyniku przemalowań. Trwałość surowca, z którego wycięta jest postać, połączona z nietrwałością malowania i jednocześnie jego łatwość, spowodowały, że  blaszane przedstawienia Ukrzyżowanego cechuje ogromna różnorodność stylistyczna, wynikająca nie tylko z indywidualnych, malarskich przedstawień postaci Jezusa ale także  przemalowań pierwotnych warstw.


Te blaszane postacie Chrystusa, które przetrwały do dziś pochodzą najczęściej z lat 20. i 30. XX w. niekoniecznie wiążą się zarówno z  nowymi fundacjami krzyży, ale też często były to zamiany przednich nieblaszanych postaci Chrystusa lub dodanie figury do krzyża bez postaci. Współcześnie wiele z nich jest już w stanie głębokiej korozji. Niestety rzadko zdarza się wycięcie nowej blaszanej postaci. Najczęściej następuje zamiana na figurę z tworzywa sztucznego. Co gorsza dzieje sie tak też nieraz nawet gdy blachę można jeszcze ratować i odmalować postać.
<gallery widths=320 mode=packed heights=240>
<gallery widths=320 mode=packed heights=240>
Plik:Parzyce_2.jpg|3. Krzyż w Parzycach koło Nowogrodźca, pow. bolesławiecki, prawdopodobnie z 1806 r.  
Plik:Parzyce_2.jpg|3. Krzyż w Parzycach koło Nowogrodźca, pow. bolesławiecki, prawdopodobnie z 1806 r.  

Wersja z 02:00, 19 sty 2024

2. Grupa Ukrzyżowania, Ołdrzychów

Mapa rozmieszczenia krzyży z Chrystusem z blachy
Krzyże z wyciętą z blachy i pomalowaną sylwetką ukrzyżowanego Chrystusa pojawiły się przy drogach na przełomie XVIII i XIX wieku. Były to niewielkie postacie Ukrzyżowanego na metalowych krzyżach umieszczonych na murowanych postumentach (fot. 3, 4). Powstawały one przez kilkadziesiąt lat, poza połowę XIX w., i spotykane są głównie w sudeckich i podsudeckich powiatach Dolnego Śląska i Czech. Na terenie Śląska występują praktycznie tylko w miejscowościach będących własnością ośrodków zakonnych: Magdalenek w Lubaniu (Henryków Lubański) i Nowogrodźcu (Parzyce i fot. 3, Nowogrodziec), Benedyktynek w Lubomierzu (Chmieleń i fot. 4, Golejów, Wojciechów 1, 2 i 3) Cystersów w Krzeszowie (Czadrów, Olszyny, Przedwojów, Chełmsko Śląskie, Lubawka, Niedmirów, Okrzeszyn, Uniemyśl.

1. Werynia pow. kolbuszowski

Rozwój hutnictwa metali nieżelaznych po połowie XIX w. doprowadził do produkcji trwałych blach na skalę przemysłową, a za tym poszedł spadek cen i ich łatwa dostępność. Pojawiło się wówczas bardzo dużo fundacji drewnianych krzyży, z dużo większymi blaszanymi postaciami Chrystusa. Stawiano je w katolickich regionach właściwie całego Śląska. Taka forma Ukrzyżowanego stała się powszechna dla krzyży w całym władztwie Habsburgów, a więc dotarła również do ziem polskich zaboru austriackiego, nie stając się jednak tak popularna jak na pruskim Śląsku. Na pozostałych ziemiach polskich krzyż z pomalowaną na blasze sylwetką Chrystusa jest praktycznie nieznany. Dotyczy to nie tylko zaboru rosyjskiego ale i Wielkopolski, sąsiadującej bezpośrednio ze Śląskiem w ramach jednego organizmu państwowego.

Plastyczny, więc łatwy w obróbce i tani surowiec, przyczynił się do zwiększenia liczby krzyży przydrożnych, gdyż od 3. ćwierci XIX w. fundacja krzyża z blaszanym Chrystusem przestała być drogą inwestycją i stała się dostępna dla uboższych warstw. Pojawiły się zarówno produkty rzemieślnicze skierowane na lokalne rynki, nieraz przeznaczone do samodzielnego pomalowania, jak i przygotowywane przez wiejskich kowali, we współpracy z uzdolnionymi malarsko sąsiadkami. Spowodowało to wielką różnorodność stylistyczną Chrystusa z blachy, powiększoną jeszcze z upływem czasu w wyniku przemalowań. Trwałość surowca, z którego wycięta jest postać, połączona z nietrwałością malowania i jednocześnie jego łatwość, spowodowały, że blaszane przedstawienia Ukrzyżowanego cechuje ogromna różnorodność stylistyczna, wynikająca nie tylko z indywidualnych, malarskich przedstawień postaci Jezusa ale także przemalowań pierwotnych warstw.

Te blaszane postacie Chrystusa, które przetrwały do dziś pochodzą najczęściej z lat 20. i 30. XX w. niekoniecznie wiążą się zarówno z nowymi fundacjami krzyży, ale też często były to zamiany przednich nieblaszanych postaci Chrystusa lub dodanie figury do krzyża bez postaci. Współcześnie wiele z nich jest już w stanie głębokiej korozji. Niestety rzadko zdarza się wycięcie nowej blaszanej postaci. Najczęściej następuje zamiana na figurę z tworzywa sztucznego. Co gorsza dzieje sie tak też nieraz nawet gdy blachę można jeszcze ratować i odmalować postać.

  • 3. Krzyż w Parzycach koło Nowogrodźca, pow. bolesławiecki, prawdopodobnie z 1806 r.

    3. Krzyż w Parzycach koło Nowogrodźca, pow. bolesławiecki, prawdopodobnie z 1806 r.

  • 4. Krzyż w Chmieleniu koło Lubomierza pow. lwówecki

    4. Krzyż w Chmieleniu koło Lubomierza pow. lwówecki

  • 5.Nowa Męcinka, pow. jaworski

    5.Nowa Męcinka, pow. jaworski

  • Powroźnik, pow. nowosądecki

    Powroźnik, pow. nowosądecki

  • Derus Małgorzata. Kapliczki i krzyże przydrożne Bytomia. Bytom: 2006, s. 29-30.
  • Holly Grażyna. Kapliczki i krzyże przydrożne na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim. Roczniki Bieszczadzkie. 2012, 20, s. 309-345. (c. 69)
  • Janicka-Krzywda Urszula, Krzywda Piotr. Majerczak, Kazimierz. Kapliczki nasze sercu bliskie: Szczawnica, Szlachtowa, Jaworki. Szczawnica. Ośrodek Kultury Turystyki Górskiej PTTK w Pieninach, 2017, s. 71, 172, 194.
  • Jura Włodzimierz. Żywieckie kapliczki, figury i krzyże przydrożne. Żywiec: Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, 2000.
  • Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: tekst. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 69, 153, 166, 179, 181, 184, 190, 200, 201, 207, 210, 212, 219, 239, 243, 258, 259, 261, 262, 264, 265/1 385, 405, 463/4, 488/2, 572/2, 637/1, 723/2, 724/20.
  • Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: ilustracje. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, fot. 202, 427.
  • Kapliczki i krzyże przydrożne Ziemi Bocheńskiej. Red. Skoczek P. Proszówki: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 19.
  • Książek Stanisław. Mała architektura sakralna Kotliny Kamiennogórskiej. Kamienna Góra: 2001.
  • Łapajerski Antoni. [online] Wizerunek Chrystusa Ukrzyżowanego, Ruszcza, ul. Igołomska 29. [dostęp 2019-12-06].
  • Reinfuss Roman. Kapliczki i krzyże na Łemkowszczyźnie. Kuryer Literacko-Naukowy. 1934, 13, s. X-XI.
  • Wierzgoń Alojzy. Krzyże i kapliczki przydrożne na Śląsku Opolskim w grafice Alojzego Wierzgonia. Opole: 1998, s. 8, 24, 25, 136, 137.
Źródło: „https://silesiacum.pl/w/index.php?title=Krzyże_z_Chrystusem_wyciętym_z_blachy&oldid=19351”