Kamienne krzyże na Podlasiu

Kamienne krzyże na Podlasiu.

Kijowiec

Kijowiec gm. Zalesie, pow. bialski

• 

  Dwa kamienne krzyże na starym cerkwisku w Kijowcu

Dwa kamienne krzyże na starym cerkwisku. To aktualnie teren szkoły (52°04'08.0"N 23°22'15.2"E). Po prawej stronie za bramą znajduje się ogrodzona kwatera, na której pochowani są prawosławni duchowni. Miejsce oznaczają m.in. dwa kamienne krzyże. Według informacji od starszych mieszkańców "stały kiedyś gdzie indziej". Nazywane są czasem "kamiennymi babami", ze względu na rzadkość monolitowych kamiennych krzyży na Podlasiu i ich podobieństwo do kilku znanych ale niewiadomego pochodzenia, określnych właśnie jako "kamienne baby" (doszukuje się w nich antropomorficznego wyglądu).

Neple

Neple gm. Terespol, pow. bialski

• 

  Kamienny krzyż na pagórku "kamienna baba" koło Nepli

"Kamienna baba" koło Nepli nad Bugiem przy granicy z Białorusią. Krzyż (z głazu narzutowego) o zapomnianym pochodzeniu i przeznaczeniu, z którym mieszkańcy wiążą legendy, np. dopatrują się w nim postaci skamieniałej dziewczyny przeklętej przez rodziców za nieposłuszeństwo co do wyboru ukochanego (Za ubraną odświętnie na swój ślub dziewczyną matka wykrzyknęła by lepiej się w kamień zamieniła, niż wzięła ślub wbrew jej woli. Klątwa się spełniła, podczas drogi do kościoła dziewczyna skamieniała i zamieniła.) Najprawdopodobniej jest to stary krzyż nagrobny lub pamiątkowy (w miejscu zapomnianego cmentarza). Krzyż stoi na niewielkim wzgórzu za wsią (52°07'47.8"N 23°30'24.8"E) w kierunku północnym, za przysiółkiem Majątek (pagórek, podobnie jak krzyż nazywany jest przez mieszkańców kamienną Babą). Takie miejsca wybierane były na tzw. mogiłki czyli nieoficjalne, wręcz nielegalne, cmentarze. Trudno określić wiek krzyża ale najbardziej prawdopodobne jest, że to obiekt nowożytny.

Pratulin

Pratulin gm. Rokitno, pow. bialski

• 

  Kamienny krzyż na mogile Męczenników podlaskich

Kamienny (szary granit) krzyż na grobie męczenników unickich zastrzelonych w 1874 r. przez wojsko rosyjskie. Miejsce pochówku zostało w 1918 r. po odzyskaniu niepodległości ogrodzone i upamiętnione pomnikiem zwieńczonym kamiennym krzyżem. Krzyż jest starszy. Nie wiadomo skąd pochodził. Notatka NID (Narodowy Instytut Dziedzictwa) mówi o nim: "dawny (prawdopodobnie czternastowieczny) – wtórnie wmontowany – kamienny krzyż, zaliczany do podlaskich „kamiennych bab”." Rzeczywiście funkcjonuje nazwa "kamienna baba" i odgadywany jest antropomorficzny kształt ale datowanie na XIV w. jest całkowicie abstrakcyjne. Bliższa rzeczywistości wydaje się hipoteza, że jak większość takich kamiennych artefaktów na Podlasiu to zabytki nowożytne. Z dużym prawdopodobieństwem to nie starszy niż osiemnastowieczny (maksymalnie siedemnastowieczny) krzyż z zapomnianego cmentarza (mogiłek). Funkcjonuje w wypowiedziach mieszkańców wsi, że jeden z pracowników PGR-u w pobliskiej Cieleśnicy twierdzi, że krzyż został znaleziony na wzgórzu w Cieleśnicy, przy kopaniu żwiru i stamtąd przeniesiony (lata 60. XX w.?) do Pratulina. Uprawdopodabniałoby to hipotezę, że to krzyż cmentarny (takie miejsca wybierane były na tzw. mogiłki czyli nieoficjalne, wręcz nielegalne, cmentarze), tym bardziej, że inny krzyż, prawdopodobnie z tego samego miejsca, znajduje się w Muzeum Południowego Podlasia w Białej Podlaskiej.

W ewidencji zabytków województwa lubelskiego znajduje się kuriozalny wpis: Pratulin - cmentarz unicki, z krzyżem pokutnym, 1 poł. XIX, nr rej.: A/762 z 14.05.1998 link, świadczący o poziome urzędowych służb opieki nad zabytkami.

Piszczac

Piszczac pow. bialski

• 

  Kamienny krzyż na cmentarzu kościelnym w Piszczacu

Kamienny krzyż z granitu narzutowego na cmentarzu kościoła w w Piszczacu, pod ogrodzeniem. W pamięci mieszkańców nie zachowało się czy jest to jego pierwotne miejsce czy został skądś przniesiony. Można dostrzec pozostałości inskrypcji w trzech rzędach. W górnym I S, prawdopodobnie w środku było niewidoczna już H. W środkowym rzędzie można odczytać tylko litery T H, a w dolnym "ruskie" ż i m. Mała liczba kamiennych krzyży w tym regionie i ich zapomniane, w konkretnych przypadkach, pochodzenie, pobudzają do snucia legend. Nie byłoby w tym nic złego gdyby niektóre z nich nie przekształcały się w pseudowiedzę, potwierdzaną nawet urzędowo. Na bazie mitów związanych z tzw. krzyżami pokutnymi charakterystycznymi w Polsce dla regionu Śląska, poszukiwacze sensacji dostrzegli w rycie na krzyżu "narzędzia zbrodni" i zakwalifikowali krzyż jako pokutny. Niestety podchwyciły to lokalne władze i krzyż został pod takim tytułem wpisany do gminnej ewidencji zabytków (Załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 5/2013 Wójta Gminy Piszczac z dnia 27 lutego 2013 r. zatytułowany Wykaz - ewidencja zabytków nieruchomych wpisana do rejestru pod pozycją nr 178 informuje: Piszczac, krzyż pokutny przy kościele katolickim, nr w gminnej ewidencji zabytków - 192).

Woskrzenice Duże

• 

  Woskrzenice, pow. bialski

• 

  Woskrzenice, pow. bialski

Knyszewicze

• 

  Knyszewicze, pow. sokólski

• 

  Poczopek, pow. sokólski