Kamienny krzyż w Sławnikowicach koło Zgorzelca

Wykonany ze zlepieńca krzyż w murze cmentarza kościelnego w Sławnikowicach pow. zgorzelecki (do pocz. lat 90. XX w. stał samodzielnie po przeciwnej stronie drogi). Wmurowany ok. 4 m. na lewo od wejścia. Ma ryt krzyżyka, dawniej interpretowany jako rozwarte nożyce. Wymiary: 77×56 cm.

Nie są znane przyczyny jego postawienia ani wiek. Oczywiście, jak praktycznie zawsze w wypadku krzyży kamiennych, bez żadnych na to dowodów jest zaliczany często do tzw. krzyży pokutnych czy też pojednania. PTTK Zgorzelec umieściło nawet, widoczną na zdjęciu, tabliczkę.

Krzyż kamienny; Sławnikowice

Krzyż pokutny
XIV-XVI w.
stawiany przez zabójcę
na miejscu zbrodni.
1991 PTTK Zgorzelec

Oprócz tego, że podaje ona o krzyżu informację niemającą podstaw w wiedzy o nim, czyli po prostu zmyśloną (nieznany jest powód jego postawienia), to zawiera też błędy co do samej definicji krzyża pokutnego. Twierdzi, że takie "krzyże stawiał zabójca na miejscu zbrodni". Otóż nie tylko w miejscu zbrodni. Zasadniczo tam, gdzie życzyła sobie tego rodzina zabitego. Oprócz miejsca zbrodni stawiano krzyże czy inne "obiekty pokutne" (kapliczka, Marter) np. przy kościele, w miejscu zamieszkania zabitego, przy uczęszczanej drodze. Nie należy też używać słowa zbrodnia. Zbrodnią określa się zabójstwo umyślne, a takie nie kwalifikowało się do ugody, a więc w związku z nim nie mógł powstać krzyż pokutny sensu stricto. Słowa "stawiał" nie należy rozumieć dosłownie, co niestety nieraz jeszcze się zdarza, tylko w sensie "fundował". Nie można też ulegać sugestii, że taki krzyż był zawsze stawiany w przypadku zabójstwa lub precyzyjniej, w wyniku ugody. To był niezobowiązujący zwyczaj, a nie prawo. Często umowa ugodowa (kompozycyjna) w ogóle nie wspominała o żadnym takim obiekcie, który miałby postawić zabójca. Błędny jest też podany na tabliczce zakres czasowy. Krzyże z ugód czy też już potem nakazane w wyrokach zdarzały się i w głębi, a nawet pod koniec XVI w.

Krajoznawców ze Zgorzelca usprawiedliwia jakoś fakt, że tabliczka została postawiona w 1991 r., czyli w okresie, gdy temat umów ugodowych i związanych z nimi obiektów był w początkowym stadium badań i dominowały głównie mity oraz amatorskie hipotezy stawiane bez wiedzy historyczno-prawnej i naukowego warsztatu, a często i bez zachowania zasad logiki. Jedną z takich absurdalnych tez było kwalifikowanie krzyży do pokutnych ze względu na materiał, z którego zostały wykonane. W teorii bardzo popularne publikacje np. Andrzeja Scheera stwierdzały, że kamienne krzyże stawiano z najróżniejszych powodów (krzyże dziękczynne, nagrobne, upamiętniające różne zdarzenia, graniczne, zarazowe i z innych przyczyn czy też po prostu klasycznie dewocyjne), ale jednocześnie wszystkie istniejące kamienne krzyże zaliczały do pokutnych tylko na tej podstawie, że były kamienne, nie widząc sprzeczności w swoich stwierdzeniach. Oczywiście nie było ani nakazu stawiania krzyży pokutnych z kamienia (pojawiały się też drewniane), ani zakazu stawiania innych krzyży niż pokutne z kamienia. Nie można więc w żaden sposób wiązać materiału, z którego wykonano krzyż, z przyczyną jego fundacji. Krzyż pokutny (pojednania) nie ma ani przynależnego mu materiału wykonania ani specjalnego wyglądu i po tych cechach nie można go rozpoznać. Niestety dawne, niezgodne z dzisiejszą wiedzą historyczno-prawną przekonania na temat krzyży pokutnych tak silnie wdrukowały się w powszechną świadomość, że bardzo trudno jest je wyplenić.