Mikołaj Krebel: Różnice pomiędzy wersjami
Nie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian |
||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
'''Nicolaus Crebil''', legnicki rajca i ławnik żyjący w II poł. XIV i w początkach XVI stulecia. Najstarszy znany protoplasta rodziny Krebilów<ref>Nazwisko zapisywane było w najróżniejszy sposób. Crebil, Crevil Crebel, Knebil, Krebil, Kribel, Kriebel.</ref>, późniejszej [[Herby wrocławskich rodzin mieszczańskich|patrycjuszowskiej rodziny wrocławskiej]]. | '''Nicolaus Crebil''', legnicki rajca i ławnik żyjący w II poł. XIV i w początkach XVI stulecia. Najstarszy znany protoplasta rodziny Krebilów<ref>Nazwisko zapisywane było w najróżniejszy sposób. Crebil, Crevil Crebel, Knebil, Krebil, Kribel, Kriebel.</ref>, późniejszej [[Herby wrocławskich rodzin mieszczańskich|patrycjuszowskiej rodziny wrocławskiej]]. | ||
W 1378 r.<ref>W tym samym roku w spisie radnych Legnicy pojawia się Petsche Crebil (Schirrmacher, s. 487. Jujeczka, Kupeć, s. 141). Był radnym tylko w tym roku i nie ma o nim innych informacji. Należy przyjąć, że to krewny, może ojciec Nicolausa i tym samym byłby starszym o pokolenie znanym członkiem rodziny, ale możliwe też, że to brat lub kuzyn. Informacja o Petsche oznacza, że rodzina była już prawdopodobnie zakorzeniona w księstwie legnickim, bo Nicolaus nie był jej jedynym przedstawicielem.</ref> był alodialnym właścicielem (''Allodbesitz'', ''Allod'')<ref>Własność alodialna, czyli pełna własność ziemi, nieobciążona żadnymi ciężarami i ograniczeniami feudalnymi w przeciwieństwie do lenna czy chłopskiego dziedzictwa.</ref> w Bobrowie (''Boberau'') koło Legnicy<ref name="Stein">Stein, s. 187,188.</ref><ref name="Pusch 2">Pusch 2, s. 413.</ref>. W 1388 r. został jednym z 8 ławników i od tego czasu pełnił przez wiele lat funkcje w radzie i ławie aż do 1408 r. Działał w okresie, gdy samorząd Legnicy był już w pełni ukształtowany. Podstawowe znaczenie miał tu przywilej księcia Wacława I (Wenzel I) wydany 31 stycznia 1353 r., w którym książę nadał miastu prawo wyboru rajców i ławników. Od tej pory w Środę Popielcową każdego roku ustępujący rajcy wybierali rajców mających urzędować w następnym roku. Był to ich przywilej i jednocześnie obowiązek. Tak wybrana rada mianowała ławników. W tym czasie ustabilizował się już na stałe sześcioosobowy skład rady na czele z burmistrzem. Ława liczyła 8 osób, z tym że mianowano 7 jej członków, bo na czele stał zawsze dziedziczny wójt. Działo się tak od 1280 r., gdy, jak to określił przedwojenny historyk legnicki Arnold zum Winkel, z charakterystycznym ideologicznym podejściem, "wójtostwo przeszło w niemieckie ręce"<ref name="Winkel">Winkel, s. 370-374.</ref>, czyli zostało sprzedane przez księcia Henryka V Brzuchatego dwóm jaworskim mieszczanom Fryderykowi i Hellenboldowi<ref>Jujeczka, Kupeć, s. 15.</ref>. Miasto starało się wykupić ten ważny dla sądownictwa miejskiego i dochodowy urząd. Udało się to w 1373 r. po śmierci wójta Franczka, który pozostawił nieletnich spadkobierców. Transakcję zatwierdził książę Ludwik Roztropny w swoim i czterech bratanków (Rupert, Wacław, Bolesław, Henryk) imieniu<ref>Schirrmacher, s. 189-191 (No. 284. 1373. Febr. 6. Liegnitz.)</ref>. Od tej pory można mówić o pełnym samorządzie Legnicy. Przewodniczenie ławie przypadało jednemu z radnych i od 1390 r. ukształtowała się zasada, że wójtem (przewodniczącym ławy, sędzią miejskim - ''Stadtrichter'') był radny z trzeciego miejsca w radzie. Oznaczało to, że nadal było 7 ławników mianowanych przez radę, a jeden z radnych (trzeci) był jednocześnie radnym i zasiadał w ławie na pierwszym miejscu<ref name="Schirrmacher katalog">Schirrmacher, s. 483-494.</ref><ref>Jujeczka, Kupeć, s. 15.</ref>. To krótkie omówienie ustroju legnickiego samorządu ma na celu wprowadzenie do analizy działalności w radzie i ławie Nicolausa Crebila, która co do zakresu czasowego i stanowisk przedstawiona jest w tabeli. | W 1378 r.<ref>W tym samym roku w spisie radnych Legnicy pojawia się Petsche Crebil (Schirrmacher, s. 487. Jujeczka, Kupeć, s. 141). Był radnym tylko w tym roku i nie ma o nim innych informacji. Należy przyjąć, że to krewny, może ojciec Nicolausa i tym samym byłby starszym o pokolenie znanym członkiem rodziny, ale możliwe też, że to brat lub kuzyn. Informacja o Petsche oznacza, że rodzina była już prawdopodobnie zakorzeniona w księstwie legnickim, bo Nicolaus nie był jej jedynym przedstawicielem.</ref> był alodialnym właścicielem (''Allodbesitz'', ''Allod'')<ref>Własność alodialna, czyli pełna własność ziemi, nieobciążona żadnymi ciężarami i ograniczeniami feudalnymi w przeciwieństwie do lenna czy chłopskiego dziedzictwa.</ref> w Bobrowie (''Boberau'') koło Legnicy<ref name="Stein">Stein, s. 187,188.</ref><ref name="Pusch 2">Pusch 2, s. 413.</ref>. W 1388 r. został jednym z 8 ławników i od tego czasu pełnił przez wiele lat funkcje w radzie i ławie aż do 1408 r. | ||
Działał w okresie, gdy samorząd Legnicy był już w pełni ukształtowany. Podstawowe znaczenie miał tu przywilej księcia Wacława I (Wenzel I) wydany 31 stycznia 1353 r., w którym książę nadał miastu prawo wyboru rajców i ławników. Od tej pory w Środę Popielcową każdego roku ustępujący rajcy wybierali rajców mających urzędować w następnym roku. Był to ich przywilej i jednocześnie obowiązek. Tak wybrana rada mianowała ławników. W tym czasie ustabilizował się już na stałe sześcioosobowy skład rady na czele z burmistrzem. Ława liczyła 8 osób, z tym że mianowano 7 jej członków, bo na czele stał zawsze dziedziczny wójt. Działo się tak od 1280 r., gdy, jak to określił przedwojenny historyk legnicki Arnold zum Winkel, z charakterystycznym ideologicznym podejściem, "wójtostwo przeszło w niemieckie ręce"<ref name="Winkel">Winkel, s. 370-374.</ref>, czyli zostało sprzedane przez księcia Henryka V Brzuchatego dwóm jaworskim mieszczanom Fryderykowi i Hellenboldowi<ref>Jujeczka, Kupeć, s. 15.</ref>. Miasto starało się wykupić ten ważny dla sądownictwa miejskiego i dochodowy urząd. Udało się to w 1373 r. po śmierci wójta Franczka, który pozostawił nieletnich spadkobierców. Transakcję zatwierdził książę Ludwik Roztropny w swoim i czterech bratanków (Rupert, Wacław, Bolesław, Henryk) imieniu<ref>Schirrmacher, s. 189-191 (No. 284. 1373. Febr. 6. Liegnitz.)</ref>. Od tej pory można mówić o pełnym samorządzie Legnicy. Przewodniczenie ławie przypadało jednemu z radnych i od 1390 r. ukształtowała się zasada, że wójtem (przewodniczącym ławy, wójtem sądowym, sędzią miejskim - ''Stadtrichter'') był radny z trzeciego miejsca w radzie. Oznaczało to, że nadal było 7 ławników mianowanych przez radę, a jeden z radnych (trzeci) był jednocześnie radnym i zasiadał w ławie na pierwszym miejscu<ref name="Schirrmacher katalog">Schirrmacher, s. 483-494.</ref><ref>Jujeczka, Kupeć, s. 15.</ref>. | |||
To krótkie omówienie ustroju legnickiego samorządu ma na celu wprowadzenie do analizy działalności w radzie i ławie Nicolausa Crebila, która co do zakresu czasowego i stanowisk przedstawiona jest w zamieszczonej niżej tabeli. Najpierw kwestia identyfikacji. W 1405 r. nazwisko Crebil pojawia się po czterech latach przerwy wśród rajców i ławników. Nicolaus Crebil jest na trzecim miejscu wśród rajców, a na pierwszym miejscu w ławie jest Nicclos Crebil. W 1407 r. Nicclos Crebil jest ławnikiem (trzeci na liście). W 1408 r. ponownie Nicolaus Crebil jest radnym (trzeci), a Nicclos Crebil pierwszym ławnikiem. Na tej podstawie genealog wrocławian z czasów przedpruskich Oskar Pusch stwierdza, że w 1405 r. wśród ławników pojawia się Nicolaus Crebil młodszy i w niektórych latach zasiada we władzach miasta razem z ojcem<ref name="Pusch 2"/>. Przyjrzenie się katalogom prowadzi do wniosków, że taki wynik analizy katalogu członów rady i ławy są błędne. Pomimo innego zapisu imienia i na dodatek konsekwentnie stosowanego Nocolaus przy radnym i Nicclos przy ławniku, to ta sama osoba. Zgodnie z przytoczoną wyżej zasadą trzeci radny, czyli najważniejszy po burmistrzu i jego zastępcy był jednocześnie przewodniczącym ławy, wójtem sądowym. We władzach Legnicy było 14 miejsc (6 w radzie i 8 w ławie) ale obsadzało jest 13 osób. W kadencjach 1405 i 1407 Nicolaus Crebil łączył stanowisko w radzie i ławie tak jak się to działo każdorazowo z trzecim rajcą od 1380 r., co wyraźnie odzwierciedlają spisy<ref name="Dane"/>. Należy tu jeszcze wskazać, że Pusch opierał się na spisach rajców i ławników z lukami, których znaczną część zapełniła praca wydana w 2012 r, czyli 20 lat lat po jego śmierci<ref>Jujeczka Stanisław, Kupeć krzysztof. ''Urzędnicy miejscy Legnicy do 1740/1741 roku.'' Toruń: 2012.</ref>. Nie wiedział więc, że "dwóch" Crebilów działa w legnickim samorządzie również w 1394 r. | |||
Koncepcji, że w 1405 r. pojawił się w samorządzie Legnicy syn Nicolausa Crebila zaprzecza też wysokie stanowisko (miejsce), które by objął. Trzecie w radzie lub pierwsze w ławie. Widoczna w tabeli kariera Nicolausa pokazuje, że piął on się w hierarchii debiutując na ostatnim miejscu w ławie i awansując w kolejnych latach, aż doszedł do najważniejszego po burmistrzu i jego zastępcy stanowiska (wójt sądowy), a potem był nawet wiceburmistrzem. Przerwa w sprawowaniu funkcji samorządowych nie spowodowała "degradacji'. Wrócił od razu na jedno z najwyższych stanowisk. | |||
<center> | <center> | ||
{|class="wikitable" style="text-align:center" | {|class="wikitable" style="text-align:center" | ||
|+ Udział Nicolausa Crebila we władzach Legnicy. W radzie i w ławie<ref>Dane dotyczące zasiadania w radzie i w ławie z zestawień zamieszczonych w Schirrmacher, s. 483-494 oraz Jueczka, Kupeć s. 121-254.</ref>. | |+ Udział Nicolausa Crebila we władzach Legnicy. W radzie i w ławie<ref name="Dane">Dane dotyczące zasiadania w radzie i w ławie z zestawień zamieszczonych w Schirrmacher, s. 483-494 oraz Jueczka, Kupeć s. 121-254.</ref>. | ||
! Rok<ref>Roczna kadencja nie pokrywała się z rokiem kalendarzowym lecz zmieniała się w okolicach Środy Popielcowej. Dlatego pojawia się też datowanie łamane - 1388/1389 itd.</ref> | ! Rok<ref>Roczna kadencja nie pokrywała się z rokiem kalendarzowym lecz zmieniała się w okolicach Środy Popielcowej. Dlatego pojawia się też datowanie łamane - 1388/1389 itd.</ref> | ||
! Imię<ref>Jego nazwisko zapisywane jest Crebil, ale imię różnie.</ref> | ! Imię<ref>Jego nazwisko zapisywane jest Crebil, ale imię różnie.</ref> | ||
| Linia 19: | Linia 26: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | |1389 | ||
|Nicolaus | |Nicolaus | ||
|ławnik | |ławnik | ||
Wersja z 18:12, 29 sty 2022
Nicolaus Crebil, legnicki rajca i ławnik żyjący w II poł. XIV i w początkach XVI stulecia. Najstarszy znany protoplasta rodziny Krebilów[1], późniejszej patrycjuszowskiej rodziny wrocławskiej.
W 1378 r.[2] był alodialnym właścicielem (Allodbesitz, Allod)[3] w Bobrowie (Boberau) koło Legnicy[4][5]. W 1388 r. został jednym z 8 ławników i od tego czasu pełnił przez wiele lat funkcje w radzie i ławie aż do 1408 r.
Działał w okresie, gdy samorząd Legnicy był już w pełni ukształtowany. Podstawowe znaczenie miał tu przywilej księcia Wacława I (Wenzel I) wydany 31 stycznia 1353 r., w którym książę nadał miastu prawo wyboru rajców i ławników. Od tej pory w Środę Popielcową każdego roku ustępujący rajcy wybierali rajców mających urzędować w następnym roku. Był to ich przywilej i jednocześnie obowiązek. Tak wybrana rada mianowała ławników. W tym czasie ustabilizował się już na stałe sześcioosobowy skład rady na czele z burmistrzem. Ława liczyła 8 osób, z tym że mianowano 7 jej członków, bo na czele stał zawsze dziedziczny wójt. Działo się tak od 1280 r., gdy, jak to określił przedwojenny historyk legnicki Arnold zum Winkel, z charakterystycznym ideologicznym podejściem, "wójtostwo przeszło w niemieckie ręce"[6], czyli zostało sprzedane przez księcia Henryka V Brzuchatego dwóm jaworskim mieszczanom Fryderykowi i Hellenboldowi[7]. Miasto starało się wykupić ten ważny dla sądownictwa miejskiego i dochodowy urząd. Udało się to w 1373 r. po śmierci wójta Franczka, który pozostawił nieletnich spadkobierców. Transakcję zatwierdził książę Ludwik Roztropny w swoim i czterech bratanków (Rupert, Wacław, Bolesław, Henryk) imieniu[8]. Od tej pory można mówić o pełnym samorządzie Legnicy. Przewodniczenie ławie przypadało jednemu z radnych i od 1390 r. ukształtowała się zasada, że wójtem (przewodniczącym ławy, wójtem sądowym, sędzią miejskim - Stadtrichter) był radny z trzeciego miejsca w radzie. Oznaczało to, że nadal było 7 ławników mianowanych przez radę, a jeden z radnych (trzeci) był jednocześnie radnym i zasiadał w ławie na pierwszym miejscu[9][10].
To krótkie omówienie ustroju legnickiego samorządu ma na celu wprowadzenie do analizy działalności w radzie i ławie Nicolausa Crebila, która co do zakresu czasowego i stanowisk przedstawiona jest w zamieszczonej niżej tabeli. Najpierw kwestia identyfikacji. W 1405 r. nazwisko Crebil pojawia się po czterech latach przerwy wśród rajców i ławników. Nicolaus Crebil jest na trzecim miejscu wśród rajców, a na pierwszym miejscu w ławie jest Nicclos Crebil. W 1407 r. Nicclos Crebil jest ławnikiem (trzeci na liście). W 1408 r. ponownie Nicolaus Crebil jest radnym (trzeci), a Nicclos Crebil pierwszym ławnikiem. Na tej podstawie genealog wrocławian z czasów przedpruskich Oskar Pusch stwierdza, że w 1405 r. wśród ławników pojawia się Nicolaus Crebil młodszy i w niektórych latach zasiada we władzach miasta razem z ojcem[5]. Przyjrzenie się katalogom prowadzi do wniosków, że taki wynik analizy katalogu członów rady i ławy są błędne. Pomimo innego zapisu imienia i na dodatek konsekwentnie stosowanego Nocolaus przy radnym i Nicclos przy ławniku, to ta sama osoba. Zgodnie z przytoczoną wyżej zasadą trzeci radny, czyli najważniejszy po burmistrzu i jego zastępcy był jednocześnie przewodniczącym ławy, wójtem sądowym. We władzach Legnicy było 14 miejsc (6 w radzie i 8 w ławie) ale obsadzało jest 13 osób. W kadencjach 1405 i 1407 Nicolaus Crebil łączył stanowisko w radzie i ławie tak jak się to działo każdorazowo z trzecim rajcą od 1380 r., co wyraźnie odzwierciedlają spisy[11]. Należy tu jeszcze wskazać, że Pusch opierał się na spisach rajców i ławników z lukami, których znaczną część zapełniła praca wydana w 2012 r, czyli 20 lat lat po jego śmierci[12]. Nie wiedział więc, że "dwóch" Crebilów działa w legnickim samorządzie również w 1394 r.
Koncepcji, że w 1405 r. pojawił się w samorządzie Legnicy syn Nicolausa Crebila zaprzecza też wysokie stanowisko (miejsce), które by objął. Trzecie w radzie lub pierwsze w ławie. Widoczna w tabeli kariera Nicolausa pokazuje, że piął on się w hierarchii debiutując na ostatnim miejscu w ławie i awansując w kolejnych latach, aż doszedł do najważniejszego po burmistrzu i jego zastępcy stanowiska (wójt sądowy), a potem był nawet wiceburmistrzem. Przerwa w sprawowaniu funkcji samorządowych nie spowodowała "degradacji'. Wrócił od razu na jedno z najwyższych stanowisk.
| Rok[13] | Imię[14] | Funkcja | Miejsce[15] | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| 1388 | Nicclos | ławnik | 8 | |
| 1389 | Nicolaus | ławnik | 7 | |
| 1391 | Niclas | ławnik | 6 | |
| 1392 | Nicclos | ławnik | 5 | |
| 1394 | Nicolas | rajca | 3 | Trzeci rajca był jednocześnie wójtem czyli przewodniczył ławie. Łączył w ten sposób kolegia rady i ławy. |
| Nicols | ławnik | 1 | Jako wójt pełnił w ławie funkcję niegdysiejszego wójta dziedzicznego czyli był sędzią (Stadtrichter). | |
| 1396 | Nicclos | ławnik | 3 | |
| 1397 | Nicolaus | rajca | 2 | |
| 1400 | Niclos | ławnik | 3 | |
| 1405 | Nicolaus | rajca | 3 | Tak jak w 1394. |
| Nicclos | ławnik | 1 | Wójt miejski, tak jak w 1394. | |
| 1407 | Nicclos | ławnik | 3 | |
| 1408 | Nicolaus | rajca | 3 | Tak jak w 1394 i 1405. |
| Nicclos | ławnik | 1 | Wójt miejski, Stadtrichter tak jak w 1394 i 1405. |
Jest ławnikiem jeszcze w latach 1389 (Nicolaus Crebil), 1391 (Niclas Crebil), 1392 (Nicclos Crebil), 1400 (Niclos Crebil). Rajcą jest w roku 1394 (Nicolas Crebil) i 1397 (Nicolaus Crebil).
Nazwisko Crebil pojawia się ponownie w Radzie i Ławie w latach 1405, 1407, i 1408. W 1405 r. w spisie rajców jest na trzecim miejscu Nicolaus Crebil, a na pierwszym miejscu w Ławie jest Nicclos Crebil. W 1407 r. Nicclos Crebil jest ławnikiem (trzeci na liście). W 1408 r. ponownie Nicolaus Crebil jest radnym (trzeci), a Nicclos Crebil pierwszym ławnikiem. Na tej podstawie Pusch stwierdza, że w 1405 r. wśród ławników pojawia się Nicolaus Crebil młodszy i w niektórych latach zasiada we władzach miasta razem z ojcem. Spostrzeżenia te stały się też podstawą do stwierdzenia, że Nicolaus Crebil starszy zasiadał w radzie ostatni raz w 1408 r.[5] Przyjrzenie się katalogom prowadzi do wniosków, że takie wyniki analizy Katalogu członów rady i ławy są błędne.
Przypisy
- ↑ Nazwisko zapisywane było w najróżniejszy sposób. Crebil, Crevil Crebel, Knebil, Krebil, Kribel, Kriebel.
- ↑ W tym samym roku w spisie radnych Legnicy pojawia się Petsche Crebil (Schirrmacher, s. 487. Jujeczka, Kupeć, s. 141). Był radnym tylko w tym roku i nie ma o nim innych informacji. Należy przyjąć, że to krewny, może ojciec Nicolausa i tym samym byłby starszym o pokolenie znanym członkiem rodziny, ale możliwe też, że to brat lub kuzyn. Informacja o Petsche oznacza, że rodzina była już prawdopodobnie zakorzeniona w księstwie legnickim, bo Nicolaus nie był jej jedynym przedstawicielem.
- ↑ Własność alodialna, czyli pełna własność ziemi, nieobciążona żadnymi ciężarami i ograniczeniami feudalnymi w przeciwieństwie do lenna czy chłopskiego dziedzictwa.
- ↑ Stein, s. 187,188.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Pusch 2, s. 413.
- ↑ Winkel, s. 370-374.
- ↑ Jujeczka, Kupeć, s. 15.
- ↑ Schirrmacher, s. 189-191 (No. 284. 1373. Febr. 6. Liegnitz.)
- ↑ Schirrmacher, s. 483-494.
- ↑ Jujeczka, Kupeć, s. 15.
- ↑ 11,0 11,1 Dane dotyczące zasiadania w radzie i w ławie z zestawień zamieszczonych w Schirrmacher, s. 483-494 oraz Jueczka, Kupeć s. 121-254.
- ↑ Jujeczka Stanisław, Kupeć krzysztof. Urzędnicy miejscy Legnicy do 1740/1741 roku. Toruń: 2012.
- ↑ Roczna kadencja nie pokrywała się z rokiem kalendarzowym lecz zmieniała się w okolicach Środy Popielcowej. Dlatego pojawia się też datowanie łamane - 1388/1389 itd.
- ↑ Jego nazwisko zapisywane jest Crebil, ale imię różnie.
- ↑ Miejsce w hierarchii związane było ze stażem i odzwierciedlało pozycję, znaczenie osoby. Wiązało się też z pełnieniem pewnych stanowisk przypisanych do zajmowanego miejsca w radzie.
Na podstawie
- Jujeczka Stanisław, Kupeć krzysztof. Urzędnicy miejscy Legnicy do 1740/1741 roku. Toruń: 2012.
- Pusch Oskar. Die Breslauer Rats- und Stadtgeschlechter in der Zeit von 1241 bis 1741. Band 2. Dortmund: 1987.
- Sammter Ascher. Chronik von Liegnitz. Liegnitz: 1861.
- Schirrmacher Friedrich Wilhelm. Urkunden-Buch der Stadt Liegnitz und ihres Weichbildes bis zum Jahre 1455. Liegnitz: 1866
- Stein Rudolf. Der Rat und die Ratsgeschlechter des Alten Breslau. Würzburg: 1963.
- Winkel Arnold zum. Der Übergang der Erbvogtei in deutsche Hand. MGAVL, bd. 8, Jahr 1920/1921, s. 370-374.
