Pomnik wojenny w Szalejowie Dolnym

Św. Michał na pomniku wojennym w Szalejowie Dolnym

Gott mit uns, a przynajmniej der Erzengel Michael. Nie ma chyba wątpliwości, czyim hufcom przewodzi Książę Niebiańskiej Armii z pomnika poległych w I wojnie światowej mieszkańców Szalejowa Dolnego (Niederschwedeldorf) koło Kłodzka. Pomniki wojenne w niemieckich miejscowościach po I wojnie światowej miały początkowo charakter religijny i unikały symboliki wojskowej, ograniczając się do listy poległych lub religijnych symboli cierpienia i żalu. Częstym motywem była Pieta jako matka opłakująca poległego syna. Z upływem czasu przybierały jednak formy gloryfikujące dzielność, gotowość do walki. Pojawiają się na nich rycerze, a nawet bohaterskie sceny bitewne. Atrybuty religijne zastąpiły symbole zwycięstwa: filary, orły, miecze, płomienie. Już w latach 20. przestały być oznaką żałoby i zadumy nad tragedią wojny, stając się coraz bardziej narzędziem gloryfikacji niemieckiego militaryzmu.

Szalejowski pomnik nie jest już pacyfistycznym epitafium z początku lat 20. lecz nawiązuje do monumentalnego pomnika niemieckiej chwały, Völkerschlachtdenkmal w Lipsku, gloryfikującego żołnierską odwagę, siłę wiary, gotowość do poświęceń. Archanioł Michał to od bitwy na Lechowym Polu w 955 r. patron Rzeszy i zwycięskich niemieckich rycerzy. Nie bez przyczyny stał się jedną z głównych postaci niemieckich pomników wojennych. Nie jako patron dobrej śmierci i opiekun wagi dobrych i złych uczynków zmarłego, nawet nie jako niebiański rycerz przeszywający włócznią i depczący szatana, lecz jako budzący postrach, emanujący pierwotną siłą germański wojownik.

Niemieckie pomniki wojenne zastane na ziemiach poniemieckich to jeden z trudniejszych elementów "trudnego dziedzictwa". Odnosiły się głównie do wydarzeń w miarę neutralnych dla polskiej świadomości, jak wojna francusko-pruska 1870-1871 r. lub do I wojny światowej, w której polskie doświadczenia z Niemcami nie wykraczały daleko poza typowe niedogodności "cywilizowanej" wojny i okupacji.

Pomnik w Szalejowie Dolnym, odsłonięty w 1929 r. (poświęcenie 6 października 1929 r.), ustawiony został przy kościele, od jego północnej strony (widoczny w głębi na wprost od mostu na Bystrzycy Dusznickiej, na zdjęciu nr 4 z lat 30. XX w.). Twórcą był kłodzki rzeźbiarz Franz Wagner. Na bocznych kolumnach z piaskowca wyryto 41 nazwisk i imion poległych w latach 1914-1918 żołnierzy armii niemieckiej pochodzących z Szalejowa.

W 2002 r., po renowacji dokonanej przez firmę Remmers z Löningen, został przeniesiony w dzisiejsze miejsce. Ponowne poświęcenie nastąpiło 8 czerwca 2003 r. Pomnikiem, jak i innymi zabytkami w Szalejowie Dolnym opiekuje się lokalne stowarzyszenie "Archanioł Michał", a inicjatorem odnowy miejscowych zabytków jest urodzony we wsi w 1925 r. mieszkaniec Münster, Helmut Goebel.

• 

  2. Św. Michał, Kriegerdenkmal w Szalejowie Dolnym

• 

  3. Św. Michał na pomniku wojennym w Szalejowie Dolnym

• 

  4. W głębi widoczny Kriegerdenkmal na swoim pierwotnym miejscu, fot. lata 30. XX w.