Słownik

• Institor, bogaty kramarz, Reichkrämer. We Wrocławiu ta grupa mieszczan to dolna część bogatej warstwy mieszczan, ale niezaliczana do patrycjatu jak kupcy. Za nią zaczynała się warstwa średniozamożna, czyli lukratywne rzemiosła.
• Kopiariusze - księgi zbierające (kopie) dokumentów skierowanych do jednego adresata.
• Landwójt, Landvogt (lantfójt, langwójt, lądwójt, lentwójt), z łaciny advocatus provincialis - urzędnik książęcy o kompetencjach sądowych na określonym terytorium. Specyficznie na Dolnych Łużycach landwójt był też swoistym namiestnikiem, zwłaszcza w czasach księcia Bolka II Małego. Landwójt to też później obieralny urzędnik władz miejskich, będący zastępcą wójta lub starosty na mocy przywileju lokacyjnego miasta na prawie magdeburskim.
• Pisarz krajowy, pisarz ziemski, ladnschreiber, protonotariusz - najwyższy urzędnik kancelarii ziemskiej (księstwa), nieraz nazywany też kanclerzem. On najpewniej dysponował pieczęcią książęcą, on też kontrasigillował z zasady każdy wystawiany dokument swym prywatnym sygnetem. Dotyczyło to także przypadków zatwierdzania książęcą pieczęcią starych dokumentów (Jurek, Landbuch II, s. XI; Klemenski, Bolko, s. 379).
• Pisarz dworski, notarii curiae, Hofschreiber - mogło być ich jednocześnie kilku (księstwo świdnickie Bolka II); stał niżej od pisarza krajowego, ale podział ról jest trudny do rozpoznania (Jurek, Landbuch II, s. XX; Klemenski, Bolko, s. 383)
• Regesty - księgi notujące dokumenty wychodzące z danej kancelarii; zawierają krótkie streszczenie dokumentu; urzędy mające charakter instytucji zaufania publicznego, przyjmowały też wpisy czynności osób trzecich zdziałanych przed urzędem oraz akty sporządzone poza urzędem (instytucja oblaty). We Wrocławiu zostały zaprowadzone wraz z przejściem księstwa pod bezpośrednie władztwo królów Czech i wprowadzeniem czeskich starostów (1336).
• Sędzia dworski - sądził według prawa niemieckiego (Klemenski, Bolko, s. 387)
• Sędzia nadworny - sądził według prawa polskiego (Klemenski, Bolko, s. 387). Czuda, Zaude (od sąd, sud) nazywany po prostu „iudicium polonicum". Pozostałość dawnych sądów kasztelańskich. Zniesione w księstwie wrocławskim przez Jana Luksemburskiego 7 stycznia 1337. (Goerlitz, Verfassung, s. 33).
• Sukiennice - dom kupców, Kaufhaus, domus mercatorium, mercatorium, venditorium.

Rzemieślnicy w Radzie Wrocławia w II połowie XV wieku

Od zlikwidowania w 1439 roku przez króla Albrechta I oskarżanej od nadużycia tzw. Rady Dwudziestu Czterech i przywrócenia ordynacji Rady ustanowionej przez Karola IV, czyli rocznej kadencji 8 radnych i 11 ławników, ustalała się zasada, że 2 ostatnie miejsca w Radzie i ławie obejmowali przedstawiciele pospólstwa, czyli członkowie cechów i w ostatecznym rezultacie tylko czterech. Wcześniej, w zależności od aktualnego układu w mieście i gry sił pomiędzy patrycjatem a pospólstwem, nieraz w Radzie i Ławie w ogóle nie było przedstawicieli cechów, innym razem stanowili oni, co prawda incydentalnie, nawet połowę składu. Pojawiali się też w samorządzie przedstawiciele wielu cechów: tkacze, rzeźnicy, bogaci kramarze (przekupnie), karczmarze, kuśnierze, piekarze, słodownicy, szewcy, złotnicy, garbarze, postrzygacze sukna, odlewnicy, miednicarze, chmielarze, płatnerzy i pancernicy.

We wspomnianym 1439 roku król podczas pobytu we Wrocławiu najpierw 26 stycznia, trzy tygodnie przed terminem rocznej zmiany, odwołał publicznie na zamku całą Radę (rajców i ławników), a następnego dnia, we wtorek, przybył wraz z orszakiem książąt i panów na ratusz, aby osobiście powołać nową Radę. Wśród rajców znaleźli się na miejscu 7. kuśnierz Mikołaj ze Świdnicy (Nicolaus Sweidnicz) i 8. słodownik Mikołaj (Nicolaus) Ticze. Ostatnim (11.) ławnikiem został tkacz (textor) Andres Platzbecker. W następnym roku była również nietypowa sytuacja związana z ingerencją władcy. Król Albrecht zmarł 27 października 1439 na Węgrzech, a królowa wdowa Elżbieta Luksemburska listownie nakazała pozostawienie tych samych rajców. W tym czasie trzech z nich zmarło, więc dokooptowano brakujących z poprzedniej ławy. Pozostali więc rajcami rzemieślnicy kuśnierz Mikołaj ze Świdnicy i słodownik Mikołaj Ticze. W całym tym zamieszaniu znaleźli się na liście nie na 7. i 8. pozycjach, lecz odpowiednio na 4. i 6. Wśród ławników na ostatnich miejscach pojawili się: 10. karczmarz Johann Gorre i 11. tkacz Zygmunt (Sigism.) Moryenort. W kolejnych latach powrócił tryb wybierania radnych i ławników przez ustępującą Radę. Rzemieślnicy powrócili na ostatnie miejsca na listach. W 1441 roku byli to radni: 7. karczmarz Johann Gorre, w poprzednim roku 10. ławnik i 8. piekarz Mikołaj (Nicolaus) Fynke i ławnicy: 11. rzeźnik Piotr (Petrus) Gunter i 12. tkacz Johannes Pewtke. Piekarz Fynktke zasiadł na ławie w kolejnym (1442) roku jako 11. jej członek i był ostatnim przedstawicielem piekarzy we władzach Wrocławia i w ogóle ostatnim rzemieślnikiem spoza karczmarzy, słodowników, rzeźników i tkaczy (sukienników, czyli tkaczy wełnianych). Cechowe miejsca obejmowali z rzemieślnikami, również zorganizowani w cechu, bogaci kramarze (insitores, przekupnie). Tych pięć grup zawodowych miejskiego pospólstwa dzieliło od 1443 roku 4. miejsca w samorządzie. W 1453 roku z tego grona wypadli słodownicy i od roku 1454 do Rady dopuszczani byli tylko reprezentanci 4 cechów w następującej procedencji: bogaci kramarze, karczmarze, rzeźnicy ze Starych Jatek, tkacze z Nowego Miasta.

kramarz, karczmarz, rzeźnik, tkacz

System ten został częściowo zakłócony reformą Króla Macieja Korwina w 1475 r., zlikwidowaną natychmiast po jego śmierci w 1490 r., ale nie miała ona wpływu na liczbę i pozycję rzemieślników w Radzie.

---

„Któż ma w przyszłości wykonywać ciężkie i brudne prace, których potrzebuje Przecież jednak oparta na podziale pracy gospodarka narodowa? ... Czy część naszego niemieckiego narodu zgodzi się na podobne stanowisko helotów? Czyż na mocy pochodzenia i historii nie ma takiego samego prawa, aby się zaliczyć do niemieckiego narodu panów? Trzeba będzie przeto wyrzec się tej formy rozwiązania , jakkolwiek byłaby ona możliwa z punktu Widzenia gospodarki narodowej, z uwagi na wielki przyrost naturalny narodu niemieckiego. Druga forma rozwiązania polega na tym, żebyśmy skazali na to stanowisko helotów żyjących wśród nas i ewentualnie przybywających jeszcze Europejczyków obcego plemienia, a więc Polaków, Czechów, Żydów, Włochów itd. Można to przecież zrobić, jeżeli się uda utrzymać trwale w sytuacji helotów jednostki i pokolenia"

Ernst Hasse, Deutsche Politik, 1905–1908. Przewodniczący „Związku Wszechniemieckiego". Podobnie Heinrich von Treitschke.