Almanach śląski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Silesiacum
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Nie podano opisu zmian
Nie podano opisu zmian
Linia 1: Linia 1:
Almanach śląski
== Kamienne krzyże w Proszkowicach ==
<gallery mode=packed heights=260px>
Plik:Proszkowice.jpg|1. Proszkowice, pow. wrocławski gm. Mietków (2013)
Plik:Proszkowice Kutzer 1913.jpg|<div style='text-align:justify;>2. Regionalista z Głuchołazów [[Paul Kutzer, Kamienne krzyże na Śląsku, 1913|Paul Kutzer]] przy krzyżach w Protschkenhain (1913)</div>
Plik:Sobótka Proszkowice.jpg|3. Krzyż z Proszkowic w lapidarium Muzeum Ślężańskiego w Sobótce (2018)
</gallery>
Dwa z niegdyś trzech kamiennych krzyży na tle Ślęży w Proszkowicach (pow. wrocławski). Trzeci krzyż, ten z lewej na drugim zdjęciu, znajduje się od 1961 r. w Muzeum Ślężańskim w Sobótce (fot. 3). Miejscowość nosiła pierwotnie odsłowiańską nazwę Protschkenhain, która, by nie razić uszu rasy panów, w drugiej połowie lat 30. XX wieku została zmieniona na Dreisteine (Trzy Kamienie), nawiązującą do trzech krzyży. Obecna nazwa Proszkowice wydaje się być wynikiem swoistego „efektu głuchego telefonu” – spolszczenia nazwy Protschkenhain. Prawdopodobnie nie odnosiła się ona do "proszku", lecz do prania – Pracz, Pratsch, Protsch. Osadnicy, którzy w 1945 r. spontanicznie nazwali wieś Pracze, mieli raczej słuszną intuicję. Być może jednak nie była to tylko intuicja, lecz także przekaz od zastanych mieszkańców, zgermanizowanych w tych okolicach ostatecznie dopiero kilka pokoleń wcześniej, przez co świadomość pierwotnego znaczenia nazwy mogła się zachować.
Nazwę Proszkowice nadała po 1946 r. Komisja Ustalania Nazw Miejscowości.
== Głowy (maski) na dolnośląskich kościołach ==
<gallery mode=packed heights=230px>
Plik:Kraśnik Dolny maska 1.jpg|Kraśnik Dolny, pow. bolesławiecki; maska na południowej ścianie kościoła
Plik:Kraśnik Dolny maska 2.jpg|Kraśnik Dolny, pow. bolesławiecki; maska na południowej ścianie kościoła, w okolicy wieży
Plik:Karpniki maska.jpg|Karpniki, pow. karkonoski; głowa (maska) na północnej ścianie kościoła; XVI w.? autoportret budowniczego?
Plik:Kowary maska.jpg|Kowary, pow. karkonoski; głowa w północno-wschodnim narożniku kościoła parafialnego
Plik:Rząsiny.jpg|Rząsiny, pow. lwówecki; głowa na południowej ścianie ruin kościoła (lewy skraj); możliwe, że pierwotnie wspornik żeber sklepienia, może konsola pod rzeźbę
</gallery>
== Portal kościoła św. Jana Ewangelisty w Paczkowie ==
<gallery mode=packed heights=260px>
Plik:Nysa Pogorzela.jpg|<div style='text-align:justify;>Herb Przecława z Pogorzeli, biskupa wrocławskiego w latach 1342–1376</div> 
Plik:Nysa portal fary.jpg|Portal główny nyskiej fary
Plik:Paczków kościół.jpg|Kościół św. Jana Ewangelisty w Paczkowie.
</gallery>
Gotycki portal główny paczkowskiej fary. II poł. XIV w. Herb fundatora Przecława z Pogorzeli, biskupa wrocławskiego. Panowie z Pogorzeli to jeden z możniejszych lokalnych śląskich rodów polskiego wczesnego średniowiecza. Używali pięknych imion rodowych - Wyszeniega, Racława, Przecław, Mroczko, Zbrosław, Budziwoj, ale już o dziadku biskupa Przecława kasztelanie Ryczna, palatynie opolskim Mroczku, współczesny mu rocznik kapituły poznańskiej pisze "jakiś Niemiec". Być może któryś z Pogorzelów towarzyszył Bolesławowi Wysokiemu na wygnaniu, gdyż po jego powrocie do Polski rodzina cieszyła się wielkimi łaskami księcia. Zachodni (niemiecki) jest również herb, który mogli przywieźć z tych wojaży. Herb Pogorzela to polski Grzymała, a jako że już w czasach wspomnianego Mroczka (poł. XIII w.) wielkopolscy Grzymalici nie przyznawali się do wspólnoty rodowej ze śląskimi herbownymi, to wspólny herb musiał być bardzo stary i rzeczywiście może został przywieziony z niemieckiego wygnania śląskich Piastów.
== Pieczęć majestatyczna Jerzego z Podiebradów ==
== Pieczęć majestatyczna Jerzego z Podiebradów ==
<gallery mode=packed heights=310px>
<gallery mode=packed heights=310px>
Linia 16: Linia 43:
Plik:SMS Schlesien w 1908 r.jpg|<div style='text-align:justify;>Pancernik SMS Schlesien tuż po wejściu d służby w 1908 r. Razem z bardziej znanym bliźniaczym SMS Schleswig-Holstein ostrzeliwał podczas kampanii wrześniowej w 1939 r. polskie pozycje i baterie nadbrzeżne na Helu.</div>   
Plik:SMS Schlesien w 1908 r.jpg|<div style='text-align:justify;>Pancernik SMS Schlesien tuż po wejściu d służby w 1908 r. Razem z bardziej znanym bliźniaczym SMS Schleswig-Holstein ostrzeliwał podczas kampanii wrześniowej w 1939 r. polskie pozycje i baterie nadbrzeżne na Helu.</div>   
Plik:Galizier.jpg|Mieszkańcy Galicji na dworcu w Mysłowicach, 1910
Plik:Galizier.jpg|Mieszkańcy Galicji na dworcu w Mysłowicach, 1910
Plik:Bedford.jpg|Średniowieczne kamienne trumny; Muzeum Bedford
Plik:Oswald Rausch nagrobek.jpg|<div style='text-align:justify;>Ciepłowody, pow. ząbkowicki; Symboliczny nagrobek właściciela gospodarstwa rolnego Oswalda Rauscha, który zginął w bitwie pod Lys (Belgia) w 1918 r. Dedykacja: ''Twoje serce pękło dla wolności Niemiec, co uszlachetnia nasz ból''.</div>  
Plik:Oswald Rausch nagrobek.jpg|<div style='text-align:justify;>Ciepłowody, pow. ząbkowicki; Symboliczny nagrobek właściciela gospodarstwa rolnego Oswalda Rauscha, który zginął w bitwie pod Lys (Belgia) w 1918 r. Dedykacja: ''Twoje serce pękło dla wolności Niemiec, co uszlachetnia nasz ból''.</div>  
Plik:Gott strafe England b.jpg|<div style='text-align:justify;>Rudawy Janowickie; Ryt na skale w pobliżu wzniesienia Wilczysko  kilkadziesiąt metrów w bok od czerwonego szlaku prowadzącego na Skalnik; ''Gott strafe England. 1914.''</div>
Plik:Gott strafe England b.jpg|<div style='text-align:justify;>Rudawy Janowickie; Ryt na skale w pobliżu wzniesienia Wilczysko  kilkadziesiąt metrów w bok od czerwonego szlaku prowadzącego na Skalnik; ''Gott strafe England. 1914.''</div>
Linia 22: Linia 48:
Plik:2 gegen 7.jpg|Pocztówka propagandowa z 1914 r.; dwóch przeciw siedmiu, damy sobie z nimi radę (wir wer'n das Ding schon schieben)
Plik:2 gegen 7.jpg|Pocztówka propagandowa z 1914 r.; dwóch przeciw siedmiu, damy sobie z nimi radę (wir wer'n das Ding schon schieben)
</gallery>
</gallery>
== Głowy (maski) na dolnośląskich kościołach ==
<gallery mode=packed heights=230px>
Plik:Kraśnik Dolny maska 1.jpg|Kraśnik Dolny, pow. bolesławiecki; maska na południowej ścianie kościoła
Plik:Kraśnik Dolny maska 2.jpg|Kraśnik Dolny, pow. bolesławiecki; maska na południowej ścianie kościoła, w okolicy wieży
Plik:Karpniki maska.jpg|Karpniki, pow. karkonoski; głowa (maska) na północnej ścianie kościoła; XVI w.? autoportret budowniczego?
Plik:Kowary maska.jpg|Kowary, pow. karkonoski; głowa w północno-wschodnim narożniku kościoła parafialnego
Plik:Rząsiny.jpg|Rząsiny, pow. lwówecki; głowa na południowej ścianie ruin kościoła (lewy skraj); możliwe, że pierwotnie wspornik żeber sklepienia, może konsola pod rzeźbę
</gallery>


== U ==
 
<gallery mode=packed heights=230px>
 
Plik:Cyfry arabskie.jpg|Cyfry arabskie w średniowieczu
Plik:Freiher korona.jpg|<div style='text-align:justify;>Korona baronowska (Freiherra) w starym typie, z pięcioma kamieniami szlachetnymi, w porównaniu z koroną nad herbem małżeńskim na [[Figura św. Jana Nepomucena w Ratowicach koło Jelcza|pomniku św. Jana Nepomucena w Ratowicach pow. wrocławski]] 
</gallery>




[[Kategoria:Słownik]]
[[Kategoria:Słownik]]
[[Kategoria:Śląsk]]
[[Kategoria:Śląsk]]

Wersja z 12:43, 1 sty 2025

Almanach śląski

Kamienne krzyże w Proszkowicach

  • 1. Proszkowice, pow. wrocławski gm. Mietków (2013)

    1. Proszkowice, pow. wrocławski gm. Mietków (2013)

  • 2. Regionalista z Głuchołazów Paul Kutzer przy krzyżach w Protschkenhain (1913)
    2. Regionalista z Głuchołazów Paul Kutzer przy krzyżach w Protschkenhain (1913)
  • 3. Krzyż z Proszkowic w lapidarium Muzeum Ślężańskiego w Sobótce (2018)

    3. Krzyż z Proszkowic w lapidarium Muzeum Ślężańskiego w Sobótce (2018)

Dwa z niegdyś trzech kamiennych krzyży na tle Ślęży w Proszkowicach (pow. wrocławski). Trzeci krzyż, ten z lewej na drugim zdjęciu, znajduje się od 1961 r. w Muzeum Ślężańskim w Sobótce (fot. 3). Miejscowość nosiła pierwotnie odsłowiańską nazwę Protschkenhain, która, by nie razić uszu rasy panów, w drugiej połowie lat 30. XX wieku została zmieniona na Dreisteine (Trzy Kamienie), nawiązującą do trzech krzyży. Obecna nazwa Proszkowice wydaje się być wynikiem swoistego „efektu głuchego telefonu” – spolszczenia nazwy Protschkenhain. Prawdopodobnie nie odnosiła się ona do "proszku", lecz do prania – Pracz, Pratsch, Protsch. Osadnicy, którzy w 1945 r. spontanicznie nazwali wieś Pracze, mieli raczej słuszną intuicję. Być może jednak nie była to tylko intuicja, lecz także przekaz od zastanych mieszkańców, zgermanizowanych w tych okolicach ostatecznie dopiero kilka pokoleń wcześniej, przez co świadomość pierwotnego znaczenia nazwy mogła się zachować. Nazwę Proszkowice nadała po 1946 r. Komisja Ustalania Nazw Miejscowości.

Głowy (maski) na dolnośląskich kościołach

  • Kraśnik Dolny, pow. bolesławiecki; maska na południowej ścianie kościoła

    Kraśnik Dolny, pow. bolesławiecki; maska na południowej ścianie kościoła

  • Kraśnik Dolny, pow. bolesławiecki; maska na południowej ścianie kościoła, w okolicy wieży

    Kraśnik Dolny, pow. bolesławiecki; maska na południowej ścianie kościoła, w okolicy wieży

  • Karpniki, pow. karkonoski; głowa (maska) na północnej ścianie kościoła; XVI w.? autoportret budowniczego?

    Karpniki, pow. karkonoski; głowa (maska) na północnej ścianie kościoła; XVI w.? autoportret budowniczego?

  • Kowary, pow. karkonoski; głowa w północno-wschodnim narożniku kościoła parafialnego

    Kowary, pow. karkonoski; głowa w północno-wschodnim narożniku kościoła parafialnego

  • Rząsiny, pow. lwówecki; głowa na południowej ścianie ruin kościoła (lewy skraj); możliwe, że pierwotnie wspornik żeber sklepienia, może konsola pod rzeźbę

    Rząsiny, pow. lwówecki; głowa na południowej ścianie ruin kościoła (lewy skraj); możliwe, że pierwotnie wspornik żeber sklepienia, może konsola pod rzeźbę

Portal kościoła św. Jana Ewangelisty w Paczkowie

  • Herb Przecława z Pogorzeli, biskupa wrocławskiego w latach 1342–1376
    Herb Przecława z Pogorzeli, biskupa wrocławskiego w latach 1342–1376
  • Portal główny nyskiej fary

    Portal główny nyskiej fary

  • Kościół św. Jana Ewangelisty w Paczkowie.

    Kościół św. Jana Ewangelisty w Paczkowie.

Gotycki portal główny paczkowskiej fary. II poł. XIV w. Herb fundatora Przecława z Pogorzeli, biskupa wrocławskiego. Panowie z Pogorzeli to jeden z możniejszych lokalnych śląskich rodów polskiego wczesnego średniowiecza. Używali pięknych imion rodowych - Wyszeniega, Racława, Przecław, Mroczko, Zbrosław, Budziwoj, ale już o dziadku biskupa Przecława kasztelanie Ryczna, palatynie opolskim Mroczku, współczesny mu rocznik kapituły poznańskiej pisze "jakiś Niemiec". Być może któryś z Pogorzelów towarzyszył Bolesławowi Wysokiemu na wygnaniu, gdyż po jego powrocie do Polski rodzina cieszyła się wielkimi łaskami księcia. Zachodni (niemiecki) jest również herb, który mogli przywieźć z tych wojaży. Herb Pogorzela to polski Grzymała, a jako że już w czasach wspomnianego Mroczka (poł. XIII w.) wielkopolscy Grzymalici nie przyznawali się do wspólnoty rodowej ze śląskimi herbownymi, to wspólny herb musiał być bardzo stary i rzeczywiście może został przywieziony z niemieckiego wygnania śląskich Piastów.

Pieczęć majestatyczna Jerzego z Podiebradów

  • Pieczęć majestatyczna króla Jerzego

    Pieczęć majestatyczna króla Jerzego

W środku czeski lew, śląski orzeł z prawej strony (heraldycznej), lew luksemburski z lewej, orzeł morawski u góry i dolnołużycki wół u dołu. W otoku napis: * dei * gratia * rex * bohemie. Jerzy z Kunštátu i Podiebradów (6/23 IV 1420 - 22 III 1471), król Czech od 1458 r. Utrakwista, narodowy król czeski. Nieuznawany przez Wrocław.

Galeria

  • Gotsche II Schoff (ok. 1346, zm. 1419); nagrobek według rysunku z roku 1711; Schaffgotsch
    Gotsche II Schoff (ok. 1346, zm. 1419); nagrobek według rysunku z roku 1711; Schaffgotsch
  • I Rzesza (Święte Cesarstwo Rzymskie) ok. 1400 r.; mapa

    I Rzesza (Święte Cesarstwo Rzymskie) ok. 1400 r.; mapa

  • Mapa rozmieszczenia komór celnych i przebieg dróg handlowych na Śląsku w XIV w.

    Mapa rozmieszczenia komór celnych i przebieg dróg handlowych na Śląsku w XIV w.

  • Drogi handlowe w Polsce w wiekach średnich i XVI w.; opracował dr Stanisław Lewicki, 1926.

    Drogi handlowe w Polsce w wiekach średnich i XVI w.; opracował dr Stanisław Lewicki, 1926.

  • Rękawicarze (rękawicznicy) - kramarka, błazen; Kodeks Baltazara Behema, pocz. XVI w.
    Rękawicarze (rękawicznicy) - kramarka, błazen; Kodeks Baltazara Behema, pocz. XVI w.
  • Kazanie Jana Kapistrana; ambona w kościele Świętej Trójcy w Opolu

    Kazanie Jana Kapistrana; ambona w kościele Świętej Trójcy w Opolu

  • Geografia wyznaniowa II Rzeszy. Protestanci i katolicy w Cesarstwie Niemieckim.

    Geografia wyznaniowa II Rzeszy. Protestanci i katolicy w Cesarstwie Niemieckim.

  • Pancernik SMS Schlesien tuż po wejściu d służby w 1908 r. Razem z bardziej znanym bliźniaczym SMS Schleswig-Holstein ostrzeliwał podczas kampanii wrześniowej w 1939 r. polskie pozycje i baterie nadbrzeżne na Helu.
    Pancernik SMS Schlesien tuż po wejściu d służby w 1908 r. Razem z bardziej znanym bliźniaczym SMS Schleswig-Holstein ostrzeliwał podczas kampanii wrześniowej w 1939 r. polskie pozycje i baterie nadbrzeżne na Helu.
  • Mieszkańcy Galicji na dworcu w Mysłowicach, 1910

    Mieszkańcy Galicji na dworcu w Mysłowicach, 1910

  • Ciepłowody, pow. ząbkowicki; Symboliczny nagrobek właściciela gospodarstwa rolnego Oswalda Rauscha, który zginął w bitwie pod Lys (Belgia) w 1918 r. Dedykacja: Twoje serce pękło dla wolności Niemiec, co uszlachetnia nasz ból.
    Ciepłowody, pow. ząbkowicki; Symboliczny nagrobek właściciela gospodarstwa rolnego Oswalda Rauscha, który zginął w bitwie pod Lys (Belgia) w 1918 r. Dedykacja: Twoje serce pękło dla wolności Niemiec, co uszlachetnia nasz ból.
  • Rudawy Janowickie; Ryt na skale w pobliżu wzniesienia Wilczysko kilkadziesiąt metrów w bok od czerwonego szlaku prowadzącego na Skalnik; Gott strafe England. 1914.
    Rudawy Janowickie; Ryt na skale w pobliżu wzniesienia Wilczysko kilkadziesiąt metrów w bok od czerwonego szlaku prowadzącego na Skalnik; Gott strafe England. 1914.
  • Rudawy Janowickie; Gott strafe England. 1914.

    Rudawy Janowickie; Gott strafe England. 1914.

  • Pocztówka propagandowa z 1914 r.; dwóch przeciw siedmiu, damy sobie z nimi radę (wir wer'n das Ding schon schieben)

    Pocztówka propagandowa z 1914 r.; dwóch przeciw siedmiu, damy sobie z nimi radę (wir wer'n das Ding schon schieben)

Źródło: „https://silesiacum.pl/w/index.php?title=Almanach_śląski&oldid=24783”