Ulica Łaciarska (Altbüsserstraße): Różnice pomiędzy wersjami

Z Silesiacum
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Nie podano opisu zmian
Nie podano opisu zmian
Linia 1: Linia 1:
'''Ulica Łaciarska''' (Altbüsserstraße, Altbüßerstraße, Altbüssergsse) we Wrocławiu to jedna z najdawniejszych ulic Starego Miasta. Współcześnie biegnie z południa od ul. Kazimierza Wielkiego na północ do placu Biskupa Nankiera, równolegle do wschodniej pierzei Rynku, ok. 170 m na wschód on niej. Jest przerwana powojenną zabudową bloków pomiędzy ul. Wita Stwosza i ul. Kotlarską.   
'''Ulica Łaciarska''' (Altbüsserstraße, Altbüßerstraße, Altbüssergsse) we Wrocławiu to jedna z najdawniejszych ulic Starego Miasta. Współcześnie biegnie z południa od ul. Kazimierza Wielkiego na północ do placu Biskupa Nankiera, równolegle do wschodniej pierzei Rynku, ok. 170 m na wschód on niej. Jest przerwana powojenną zabudową bloków pomiędzy ul. Wita Stwosza i ul. Kotlarską.   


W najstarszej księdze ławniczej z 1345 roku jest nazywana „altbussergasse”,  „altbussergasse” lub „altpussergasse” albo „platea renovatorum”. Bartholomäus Stein nazywa ją na początku XVI w. „platea veteraniariorum”. Określenie „Altbüßer” odnosi się do osób naprawiających  stare rzeczy,  ogranicza się jednak zasadniczo do szewców, „renovatores calciorum”. Występuje, podobnie jak nazewnictwo ulic wywodzące się od niego, zarówno w dialektach górnoniemieckich, jak i dolnoniemieckich. Takie nazwy zna Ernst Förstemann, (''Straßennamen von Gewerben'', Germania, Band XIV und XV).  Hugo Lemcke odnajduje taką nazwę w Szczecinie. W najstarszym zapisie z 1403 r. jako "oldebüsterstrate" (''Die älteren Stettiner Straßennamen im Rahmen der älteren Stadtentwicklung, '' Stettin 1881). Wyrażenie to szybko stało się niezrozumiałe i dlatego  we Wrocławiu, jak i w innych miastach, doprowadziło to do dziwacznych zniekształceń i absurdalnych prób wyjaśnień. Daniel Gomolcke baja bez podania strzępka źródła: „Altbüßer-Gasse wzięła swoją nazwę od pokutników, którzy w dawnych czasach musieli odbywać tam swoje kościelne pokuty w następujący sposób: wychodząc z kościoła św. Marii Magdaleny, pełzali lub szli na klęczkach, aż do kamiennego krzyża przy klasztorze św. Klary. Dlatego też na całej długości tej ulicy nie ma żadnych poprzecznych przeszkód" (''Des kurtz-gefaßten Jnbegrieffs ..., Bd. 1,'' Breslau, 1733). Powtarza to Friedrich Zimmermann w tomie swoich Przyczynków do opisu Śląska dotyczącym Wrocławia (''Beschreibung der Stadt Breslau im Herzogthum Schlesien, '' Brieg 1792). Ale już ma początku XIX w. w swojej ''Topographische Chronik von Breslau'' kwestionuje takie wyjaśnienie Karl Adolf Mentzel (''Topographische Chronik von Breslau'', Breslau 1806-1808).  
W najstarszej księdze ławniczej z 1345 roku jest nazywana „altbussergasse”,  „altbussergasse” lub „altpussergasse” albo „platea renovatorum”. Bartholomäus Stein nazywa ją na początku XVI w. „platea veteraniariorum”. Określenie „Altbüßer” odnosi się do osób naprawiających  stare rzeczy,  ogranicza się jednak zasadniczo do szewców, „renovatores calciorum”. Występuje, podobnie jak nazewnictwo ulic wywodzące się od niego, zarówno w dialektach górnoniemieckich, jak i dolnoniemieckich. Takie nazwy zna Ernst Förstemann, (''Straßennamen von Gewerben'', Germania, Band XIV und XV).  Hugo Lemcke odnajduje taką nazwę w Szczecinie. W najstarszym zapisie z 1403 r. jako "oldebüsterstrate" (''Die älteren Stettiner Straßennamen im Rahmen der älteren Stadtentwicklung, '' Stettin 1881). Wyrażenie to szybko stało się niezrozumiałe i dlatego  we Wrocławiu, jak i w innych miastach, doprowadziło to do dziwacznych zniekształceń i absurdalnych prób wyjaśnień. Daniel Gomolcke baja bez podania strzępka źródła: „Altbüßer-Gasse wzięła swoją nazwę od pokutników, którzy w dawnych czasach musieli odbywać tam swoje kościelne pokuty w następujący sposób: wychodząc z kościoła św. Marii Magdaleny, pełzali lub szli na klęczkach, aż do kamiennego krzyża przy klasztorze św. Klary. Dlatego też na całej długości tej ulicy nie ma żadnych poprzecznych przeszkód" (''Des kurtz-gefaßten Jnbegrieffs ..., Bd. 1,'' Breslau, 1733). Powtarza to Friedrich Zimmermann w tomie swoich Przyczynków do opisu Śląska dotyczącym Wrocławia (''Beschreibung der Stadt Breslau im Herzogthum Schlesien, '' Brieg 1792).  


Ale już ma początku XIX w. Karl Adolf Mentzel w swojej ''Topographische Chronik von Breslau'' kwestionuje takie wyjaśnienie. Szukając źródła pokutniczej etymologii nazwy ulicy wskazuje on na flagellantów (biczowników), którzy pojawili się na Śląsku  w 1349 r. i wywołali duże poruszenie, również we Wrocławiu. Organizowali pod przewodnictwem wrocławskiego diakona  publiczne zgromadzenia i procesje na ulicach, biczowali się i śpiewali pieśni  Początkowo władze kościelne ich tolerowały, ale później biskup Jan z Pogorzeli uznał za ruch za zagrożenie, oskarżano ich o szerzenie heretyckich idei. Przywódcę biskup pozbawił godności duchownej, a władze miejskie go aresztowały i po procesie spalony został na stosie. "Bracia krzyżowcy" zostali siłą wypędzeni  miasta. Jednak za o wiele bardziej naturalne i uzasadnione Mentzel uznaje wyprowadzenie nazwy od Altbüßerów, dawnych naprawiaczy butów, którzy niegdyś tu mieszkali. Słowo "büßen" oznaczało  nie tylko "pokutować", ale także "naprawiać", stąd też pochodzi słowo "Lückenbüßer" (zastępca, zapchajdziura). Obecnych naprawiaczy i szewców nazywano dawniej "Altbüßerami", podobnie jak kotlarzy nazywano "Kesselbüßerami". Jeszcze w 1412 roku we Wrocławiu wspomina się o Altbüßerach,  dekret rady miasta z 1400 roku, który stanowił, że Altbüßerowie nie powinni rozkładać swoich towarów, dopóki nie zadzwoni dzwon ratuszowy (''Topographische Chronik von Breslau'', Breslau 1806-1808). Podobnie nazwę tłumaczy, łącznie z krytyką koncepcji "pokutniczej" Gustav Roland w 1840 r. (''Vollständige Topographie von Breslau, nach den besten Quellen bearbeitet ...,'' Breslau 1840). 


Szewcy naprawiacze („renovatores calciorum”), pojawiają się wyraźnie oddzieleni od szewców (sutores) już w statutach rady z 1303 roku (''Schlesische Urkunden zur Geschichte des Gewerberechts insbesondere des Innungswesens aus der Zeit vor 1400.'' Breslau: 1867, nr. 74).  Ograniczają one ich liczbę do 20. Renowatorzy nie utworzyli jednak własnego cechu i zniknęli już w XV wieku. Herman Markgraf podje też cytaty z ksiąg miejskich: "1356, piątek po dniu św. Jakuba: spadek przy ulicy Altbuser, gdzie mieszka Schonche  altbuser". "1365, poniedziałek po niedzieli Judica: Peczelt Doring, naprawiacz (renovator), zrzeka się... spadku na ulicy naprawiaczy (platea renovatorum)" (''Die Straßen Breslaus nach ihrer Geschichte..,'' Breslau 1896).


na polski: Die Altbüßergasse (platea veteramentariorum). Einer Tradition zufolge soll sie den Namen von gewissen Büßern oder Wallfahrern bekommen haben, die in älteren Zeiten von der Magdalenenkirche bis zum Klarenkloster auf den Knien gewandert wären, schneide. Allein von solchen Personen findet sich durchaus keine historische Spur; wollte man die Idee vertheidigen, so müßte man zu den Flagellanten seine Zuflucht nehmen, welche 1349 nach Schlesien kamen, und auch in Breslau viel Aufsehen machten. Sie durchzogen ganz Europa, hielten unter Anführung eines Priesters öffentliche Versammlungen und Processionen auf den Straßen, geißelten sich, und sangen Lieder. Anfangs duldete man sie, nachher ließ der Bischof den Anführer einziehen und verbrennen, weil die Secte ketzerischer Ideen beschuldigt wurde. — Allein weit natürlicher und begründeter ist die Ableitung des Straßennamens von den Altbüßern, Altbüßer oder Schuhflickern, welche ehemals hier wohnten. Büßen heißt nämlich nicht bloß Buße thun, sondern auch ausbessern, daher Lückenbüßer. Die jetzigen Altflücker und Schuhflicker hießen in ältern Zeiten Altbüßer, wie die Kesselflicker Kesselbüßer hießen. Noch 1412 kommen in Breslau Altbüßer vor. Am besten wird die Behauptung durch ein Rathdecret von 1400 gerechtfertigt, worin ausgemacht wird, daß die Altbüßer nicht eher als bis man die Rathsglocke läutet, ihre Waaren auslegen sollen. Stenus hat ebenfalls platea veteraniariorum, welches sein Herausgeber Sommer mit Altbüßern übersetzt. Die Straße geht am zweyten Einschnitt der Albrechtzgaße, gegenüber der Wurstgasse an, trennt die Beckergasse von der Kupferschmiedegasse, die Klempner- von der Messergasse, und endigt sich unten an der Rittergasse dem Klarenkloster gegenüber. Numeration auf der rechten Seite von der Albrechtzgaße herunter bis zu den Fleischbänken 1394 bis 1400. Von da bis zur Klempnergasse 1647 bis 1652. Von da zur Rittergasse und die ganze linke Seite herauf bis zur Albrechtzgaße 1654 bis 1685.


Ulica Altbüßergasse (platea veteramentariorum). Według tradycji nazwa ta miała pochodzić od pewnych pokutników lub pielgrzymów, którzy w dawnych czasach przemierzali drogę na kolanach od kościoła Marii Magdaleny do klasztoru Klarysek. Jednakże nie ma żadnych historycznych śladów takich osób; gdyby ktoś chciał bronić tej idei, musiałby odwołać się do flagellantów, którzy w 1349 roku przybyli na Śląsk i wywołali duże poruszenie również we Wrocławiu. Przemierzali oni całe Europę, organizowali pod przewodnictwem kapłana publiczne zgromadzenia i procesje na ulicach, biczowali się i śpiewali pieśni. Początkowo ich tolerowano, ale później biskup kazał aresztować przywódcę i spalić go, ponieważ sektę oskarżono o szerzenie heretyckich idei. — Znacznie bardziej naturalne i uzasadnione jest jednak wyprowadzenie nazwy ulicy od Altbüßerów, Altbüßer.
Zimmermann w tomie XI, str. 35 zgadza się z tym, jednak Menzel na str. 154 i Roland na str. 32 wyrażają wątpliwości i wskazują na wywodzenie nazwy od Altbüßerów lub szewców. Szewcy, „renovatores calciorum”, pojawiają się już w statutach rady z 1303 roku, w którym ich liczba jest ograniczona do 20, oddzieleni od szewców, por. Korn, „Księga dokumentów”, nr 74; inny statut z 1400 roku w „Liber Magnus I”, str. 406. Jednak nie utworzyli oni własnego cechu, zniknęli już w XV wieku. W 1356 roku, według Jacobi, spadkobierca w ulicy Altbuser, gdzie mieszka Schonche, zwany Altbuser. W 1365 roku, w poniedziałek po Judica, Peczelt Doring, renowator, rezygnuje... z dziedzictwa na ulicy renowatorów.


[[Kategoria:Wrocław]]
[[Kategoria:Wrocław]]

Wersja z 19:00, 15 sie 2024

Ulica Łaciarska (Altbüsserstraße, Altbüßerstraße, Altbüssergsse) we Wrocławiu to jedna z najdawniejszych ulic Starego Miasta. Współcześnie biegnie z południa od ul. Kazimierza Wielkiego na północ do placu Biskupa Nankiera, równolegle do wschodniej pierzei Rynku, ok. 170 m na wschód on niej. Jest przerwana powojenną zabudową bloków pomiędzy ul. Wita Stwosza i ul. Kotlarską.

W najstarszej księdze ławniczej z 1345 roku jest nazywana „altbussergasse”, „altbussergasse” lub „altpussergasse” albo „platea renovatorum”. Bartholomäus Stein nazywa ją na początku XVI w. „platea veteraniariorum”. Określenie „Altbüßer” odnosi się do osób naprawiających stare rzeczy, ogranicza się jednak zasadniczo do szewców, „renovatores calciorum”. Występuje, podobnie jak nazewnictwo ulic wywodzące się od niego, zarówno w dialektach górnoniemieckich, jak i dolnoniemieckich. Takie nazwy zna Ernst Förstemann, (Straßennamen von Gewerben, Germania, Band XIV und XV). Hugo Lemcke odnajduje taką nazwę w Szczecinie. W najstarszym zapisie z 1403 r. jako "oldebüsterstrate" (Die älteren Stettiner Straßennamen im Rahmen der älteren Stadtentwicklung, Stettin 1881). Wyrażenie to szybko stało się niezrozumiałe i dlatego we Wrocławiu, jak i w innych miastach, doprowadziło to do dziwacznych zniekształceń i absurdalnych prób wyjaśnień. Daniel Gomolcke baja bez podania strzępka źródła: „Altbüßer-Gasse wzięła swoją nazwę od pokutników, którzy w dawnych czasach musieli odbywać tam swoje kościelne pokuty w następujący sposób: wychodząc z kościoła św. Marii Magdaleny, pełzali lub szli na klęczkach, aż do kamiennego krzyża przy klasztorze św. Klary. Dlatego też na całej długości tej ulicy nie ma żadnych poprzecznych przeszkód" (Des kurtz-gefaßten Jnbegrieffs ..., Bd. 1, Breslau, 1733). Powtarza to Friedrich Zimmermann w tomie swoich Przyczynków do opisu Śląska dotyczącym Wrocławia (Beschreibung der Stadt Breslau im Herzogthum Schlesien, Brieg 1792).

Ale już ma początku XIX w. Karl Adolf Mentzel w swojej Topographische Chronik von Breslau kwestionuje takie wyjaśnienie. Szukając źródła pokutniczej etymologii nazwy ulicy wskazuje on na flagellantów (biczowników), którzy pojawili się na Śląsku w 1349 r. i wywołali duże poruszenie, również we Wrocławiu. Organizowali pod przewodnictwem wrocławskiego diakona publiczne zgromadzenia i procesje na ulicach, biczowali się i śpiewali pieśni Początkowo władze kościelne ich tolerowały, ale później biskup Jan z Pogorzeli uznał za ruch za zagrożenie, oskarżano ich o szerzenie heretyckich idei. Przywódcę biskup pozbawił godności duchownej, a władze miejskie go aresztowały i po procesie spalony został na stosie. "Bracia krzyżowcy" zostali siłą wypędzeni miasta. Jednak za o wiele bardziej naturalne i uzasadnione Mentzel uznaje wyprowadzenie nazwy od Altbüßerów, dawnych naprawiaczy butów, którzy niegdyś tu mieszkali. Słowo "büßen" oznaczało nie tylko "pokutować", ale także "naprawiać", stąd też pochodzi słowo "Lückenbüßer" (zastępca, zapchajdziura). Obecnych naprawiaczy i szewców nazywano dawniej "Altbüßerami", podobnie jak kotlarzy nazywano "Kesselbüßerami". Jeszcze w 1412 roku we Wrocławiu wspomina się o Altbüßerach, dekret rady miasta z 1400 roku, który stanowił, że Altbüßerowie nie powinni rozkładać swoich towarów, dopóki nie zadzwoni dzwon ratuszowy (Topographische Chronik von Breslau, Breslau 1806-1808). Podobnie nazwę tłumaczy, łącznie z krytyką koncepcji "pokutniczej" Gustav Roland w 1840 r. (Vollständige Topographie von Breslau, nach den besten Quellen bearbeitet ..., Breslau 1840).

Szewcy naprawiacze („renovatores calciorum”), pojawiają się wyraźnie oddzieleni od szewców (sutores) już w statutach rady z 1303 roku (Schlesische Urkunden zur Geschichte des Gewerberechts insbesondere des Innungswesens aus der Zeit vor 1400. Breslau: 1867, nr. 74). Ograniczają one ich liczbę do 20. Renowatorzy nie utworzyli jednak własnego cechu i zniknęli już w XV wieku. Herman Markgraf podje też cytaty z ksiąg miejskich: "1356, piątek po dniu św. Jakuba: spadek przy ulicy Altbuser, gdzie mieszka Schonche altbuser". "1365, poniedziałek po niedzieli Judica: Peczelt Doring, naprawiacz (renovator), zrzeka się... spadku na ulicy naprawiaczy (platea renovatorum)" (Die Straßen Breslaus nach ihrer Geschichte.., Breslau 1896).

Źródło: „https://silesiacum.pl/w/index.php?title=Ulica_Łaciarska_(Altbüsserstraße)&oldid=22844”