Dupsing

Dupsing; rysunki płaskorzeźb nagrobnych: po lewej z nagrobka w katedrze w Neuchâtel, poł. XIV wieku, postać nosi na dupsingu torbę ze skóry, za którą wtyka się sztylet; w środku Sir Nicolaus Dagworth w kościele w Norfolk z 1401 r., sztylet wisi po prawej stronie dupsingu, i Sir Johna Wylcotes w kościele Great Tew w Oxfordshire z 1410 r., dupsing na obręczach brzusznych służy jako nosidło miecza i sztyletu.

Dupsing, zapisywany też jako dubsing, dusing, duchsing, dupfing, duyvink, teusinke, tsusinke, z łac. balteus, fr. boudrier de hanche, ceinture basse, wł. cintura portata in basso, jest elementem późnośredniowiecznego ubioru rycerskiego, funkcjonującym jako rodzaj pasa, który charakteryzuje się szerokością i masywnymi okuciami wykonanymi z metali szlachetnych i dla którego charakterystyczne jest jego niskie położenie w okolicach bioder. Był elementem ich ochrony. Pełnił rolę zarówno praktyczną, jak i reprezentacyjną. Traktowany jako oznaka rangi rycerskiej. Ma swoje korzenie jeszcze w czasach rzymskich, gdzie analogiczny szeroki, segmentowany pas metalowy (cingulum militare) był częścią wyposażenia legionisty.

Dupsing pojawił się ok. 1320-1340 gdy zaczęła się moda na opuszczanie nisko pasa mieczowego i stał się sztywnym, pierścieniowym szerokim pasem na biodrach. Wydłużył się i swobodnie opadał aż do ud. Przyczynę upatruje się w rozwoju systemu opancerzenia: wymianie kolczugi na zbroję płytową, którą noszono jak kurtkę sięgającą za biodra. Dupsing przymocowany do dolnego brzegu obciążał ją i zapobiegał jej podnoszeniu. Charakterystyczne dla dupsingu było zdobienie go dzwonkami i grzechotkami. Służyły nie tylko do ozdoby, ale mogły też pełnić funkcję praktyczną – na przykład sygnalizując obecność rycerza. Zastosowanie takich elementów w zbrojach paradnych było częścią pokazu statusu i bogactwa, a ich brzmienie podczas ruchu dodawało efektu teatralnego w trakcie uroczystości lub turniejów rycerskich.

Miecz był wpierw zawieszany na pierścieniach i z powodu niskiego umiejscowienia pasa na biodrach, jego koniec był podczas chodzenia ciągnięty po ziemi z tyłu. Praktyczniejsze mocowanie pasa przy biodrach za pomocą klamer lub haczyków, a pochwy miecza przez pętle upowszechniło się w II poł. XIV wieku. Często na dupsingu noszono również sztylet. Nieraz sam, wtedy na prawym biodrze albo na środku. W tym ostatnim wypadku na dupsingu zawieszano torbę ze skóry, za którą wtykano sztylet. Tak samo noszono sztylet w towarzystwie miecza.

Dupsing był szczególnie popularny we Francji i Anglii, a także w Niemczech, mniej we Włoszech. Noszony też w Polsce - patrz fot. nagrobka Kazimierza Wielkiego. Niektóre z takich pasów należą do pięknych dzieł sztuki złotniczej. Jako element zbroi zachował się aż do czasów zmian w zbroi płytowej (pełna zbroja płytowa) w okresie renesansu.

Okresem największej popularności były lata ok. 1360 - ok. 1410. Zaczęto go też nosić na ubraniach cywilnych. Pod koniec XIV wieku, termin "dupsing" był używany również w odniesieniu do pasa kobiecego. Tilemann Elhen von Wolfhagen pisze w Kronice Limburgii (w 1389): "dusinge noszony jest przez kobiety, dziewice i mężczyzn". Do "cywilnego" dupsingu przyczepiano duży nóż, pojemnik na sztućce, torbę i inne rzeczy (jedna z fotografii -Izajasz - pokazuje przyczepione sakwy z przyborami o pisania. Wyszedł całkowicie z mody ok. połowy XV wieku. Ostatnia wzmianka pochodzi z roku 1470. Jedno z ostatnich przedstawień takiego pasa widzimy w kościele św. Maurycego w Augsburgu na epitafium miejscowego aptekarza Clausa Hofmaira (zm. 1427), i jego żony Barbary (zm. 1457) (fot.).

Zachowane przykłady dupsingu można znaleźć w kolekcjach muzealnych, jak np. w Bawarskim Muzeum Narodowym w Monachium.

• Dupsing rycerski
• 
  Legionista Legio XXX Ulpia Victrix ubrany we współczesną kopię lorica segmentata i przepasany cingulum militare
• 
  Święty Wacław/Karol IV kościół farny w Sulzbach, ok. 1370; miecz i sztylet na dupsingu
• 

  Kazimierz Wielki; nagrobek w katedrze wawelskiej (1370-1382)

• 
  Karol IV na Pięknej studni w Norymberdze (1385-1395}; miecz na dupsingu
• 

  Postać księcia ok. 1390 w Bode-Muzeum w Berlinie

• Dupsing „cywilny“
• 
  Giottino, fragment Piety di San Remigio, ok. 1360-1365; klęcząca młoda kobieta w sukni przewiązanej pasem z emaliowanych płytek, opadającym miękko na biodra - dupsingiem.
• 
  Conrad von Soest, fragment ołtarza w Bad Bildungen (Hesja); królowie przepasani dupsingami, 1403
• 
  Prorok Izajasz na Studni Patrarchów w Champmol w Burgundii, 1395–1404; dupsing służy mu do powieszenia sakwy z przyborami do pisania
• 
  Pokołon Trzech Króli, fragment ołtarza z Polling (Bawaria), 1444; król przepasamy ozdobnym dupsingiem jako oznaką wysokiej godności
• 
  Dusing na epitafium aptekarza z Augsburga Clausa Hofmaira (zm. 1427), i jego żony Barbary (zm. 1457); kościół św. Maurycego w Augsburgu