Ślemień - figura św. Jana Nepomucena

Figura św. Jana Nepomucena, fot. 2002

Rzeźba św. Jana Nepomucena,fot. 2002

Ślemień powiat żywiecki.

Pośród licznych kapliczek i figur w Ślemieniu jest również kamienna figura św. Jana Nepomucena przy ul. Krakowskiej. Na postumencie niewysoki słup z gzymsem, na nim posąg świętego pod blaszanym daszkiem. Na frontowej ścianie postumentu napis 1818, a pod nim wnęka (postument jest częściowo zakopany w ziemi) z mocno zniszczoną płaskorzeźbą przedstawiającą św. Katarzynę. Blaszane daszki chroniące wolno stojące figury są charakterystyczne dla okolic Żywca, Orawy i Podhala.

Żywiecczyzna to jeden z regionów Polski, gdzie rzeźba ludowa w kamieniu miała warunki do rozwoju ze względu na dostęp do surowca i jednocześnie bliskość znacznego ośrodka życia artystycznego, jakim był w przeszłości Żywiec. Specyfika pracy w kamieniu wymaga nabycia chociażby podstawowych umiejętności jego obróbki i takie możliwości mieli pracujący w okolicznych kamieniołomach, z których najbliższy pod górą Łysą działał już prawdopodobnie od II połowy XVI w. Wtedy to lub na początku XVII w. powstała mała (kilka chałup) wieś Łysina, której mieszkańcy trudnili się głównie eksploatacją i obróbką miejscowego piaskowca. Zajmowali się przede wszystkim obróbką użytkową, budując mostki na drogach, robiąc obudowy studni, podmurówki domów, ściany piwnic. Produkowali osełki, brusy do ostrzenia siekier, stępy do kaszy oraz żarna. Dostarczali również bloki kamienne przeznaczone do dalszej obróbki cechowym warsztatom w Żywcu, gdzie mogli podpatrzeć obróbkę artystyczną kamienia.

Nie jest znany autor figury św. Jana Nepomucena w Ślemieniu, co zresztą w przypadku ludowych dzieł jest zasadniczo normą. Można jednak przypuszczać, że mógł to być właśnie mieszkaniec Łysiny lub osoba, która tam nauczyła się podstawowych umiejętności. Początek XIX w. nie jest jeszcze okresem dużego zapotrzebowania na wsi na artystyczną produkcję. Wybuchnie ono w II połowie tego wieku po uwłaszczeniu chłopów (w zaborze austriackim 1848), powodując jednocześnie szczytowy rozwój rzeźby ludowej, ale fundacje wiejskie realizowane przez chłopskich artystów-samouków pojawiały się już od XVII w.

Figura w Ślemieniu jest typową rzeźbą ludową z jej charakterystycznymi cechami: statycznością, frontalnością, typizacją twarzy, schematycznością, wynikającymi z braków warsztatowych i ogólnego braku wykształcenia. W tym wypadku cechy te nie są okraszone zbytnio elementami nadającymi nieraz mocną siłę artystycznego wyrazu, wynikającą z uproszczeń i samodzielnych rozwiązań twórczych, stawiających część dzieł ludowych w rzędzie wybitnych dzieł sztuki. Artysta starał się naśladować wizerunek świętego, który widział w licznych jego przedstawieniach, głównie w kościołach.

Bibliografia

• Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny. Powiat żywiecki, województwo krakowskie, Warszawa 1948, s. 207

Publikacja - 2005 r.

Aktualizacja - 2005 r.