Święty Wawrzyniec

Św. Wawrzyniec, Kruszwica

Św. Wawrzyniec, Ołobok

Św. Wawrzyniec, Dobrojewo

Św. Wawrzyniec (z prawej) i św. Walenty w Kowalewie

Świętych Kościoła katolickiego o tym imieniu jest 20, ale właściwie zawsze mamy na myśli Wawrzyńca z Rzymu (z łac. Laurentius) - diakona, męczennika z III w.

Według hagiograficznego życiorysu zmarł 10 sierpnia 258 roku, zamęczony na rozżarzonej do czerwoności kracie. Data urodzenia nie jest podawana. Dzień śmierci jest dniem jego wspomnienia. Pochodził z Hiszpanii. Po przybyciu do Rzymu został zaufaną osobą i jednym z siedmiu archidiakonów papieża Sykstusa II. Podczas prześladowań Kościoła bronił dóbr przed dekretem cesarza Waleriana (253-260) i w końcu rozdał je ubogim. W konsekwencji zmarł śmiercią męczeńską - Walerian nakazał rozciągnąć go na żelaznych kratach i piec żywcem w ogniu. Wawrzyniec miał mimo tortur powiedzieć: "Widzisz, że ciało moje jest już dosyć przypieczone. Obróć je teraz na drugą stronę!". Św. Leon Wielki daje do tych słów komentarz: "Jak silny musiał być ogień miłości Chrystusowej, skoro gasił on żar ognia naturalnego!". Wawrzyniec miał być przedtem biczowany knutami z drutu, a potem powieszono go, wyrywając członki ze stawów.

W starożytności i średniowieczu Laurentius był jednym z najpopularniejszych świętych. Już w I połowie IV wieku na rzymskim cmentarzu przy Via Tributaria obchodzono jego święto. Cesarz Konstantyn wybudował tam w tym czasie bazylikę poświęconą Wawrzyńcowi, a jego grób stał się najczęściej odwiedzanym przez starożytnych pielgrzymów. Kult rozszerzył się na cały chrześcijański Zachód i dotarł też na Wschód. W X w. Niemcy przypisywali Wawrzyńcowi zwycięstwa nad Madziarami. Słynny monumentalny zespół pałacowy hiszpańskich władców - Eskurial - powstał w miasteczku San Lorenzo (Św. Wawrzyniec) i jest zbudowany w rozplanowaniu mającym przypominać kratę, na której męczono patrona. W związku z jego dniem przypadającym w szczycie aktywności Perseid (10 sierpnia) nazywane były one niegdyś łzami św. Wawrzyńca.

Kult Wawrzyńca wcześnie rozprzestrzenił się też na ziemie polskie. Ponad 30 miejscowości w Polsce bierze nazwę od jego imienia. Powstało wiele zwyczajów z nim związanych. Według legendy miał zstępować co piątek z nieba do czyśćca, by wyzwolić jedną duszę. W dzień św. Wawrzyńca odbywało się święcenie masła, które w ten sposób nabierało właściwości leczniczych dla ludzi i bydła. Na południu Polski święty uznawany jest za patrona pszczelarzy, dlatego w czasie jego wspomnienia święci się miód i podarowuje go rodzinie i przyjaciołom. Towarzyszy temu modlitwa: "Przez przyczynę Wawrzyńca męczennika chroń Boże pszczółki od szkodnika”. W dzień ten krzesano też nowy ogień z iskry, jaka padła z drewna osiki czy olchy przez silne pocieranie. Modlono się przy tym: "W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Amen. Św. Wawrzyńcze przebłogosławiony, tobie oddaję ogień ten sławiony pod najświętszą twoją opiekę" albo: "Tyś jest od ognia szczególna zasłona, ciebie świat wielbi i ma za patrona. Zagaszaj pożary, kto cię z dobrej wiary zawoła". O popularności kultu świadczy wiele przysłów, które powstały w związku ze św. Wawrzyńcem:

• Gdy na Wawrzyńca orzechy obrodzą - to w zimie mrozy dogodzą.
• Jak Wawrzyniec burzy, to się za bronami kurzy.
• Gdy na Wawrzyńca słota trzyma, do Gromnicznej lekka zima.
• Wawrzyniec pokazuje, jaka jesień następuje.

Jest patronem kucharzy, piekarzy, bibliotekarzy i ubogich. Ma chronić od pożarów i poparzeń, a także od chorób reumatycznych. Jego główne atrybuty to krata (ruszt) oraz palma męczeńska. Ponadto księga lub zwój, miecz, otwarta szafka z widocznymi księgami, sakiewka. Przedstawiany jest w dalmatyce (szacie liturgicznej przypisanej diakonowi), założonej na albę.

Najwięcej kapliczek poświęconych Wawrzyńcowi i jego figur znajduje się w Wielkopolsce. W niektórych jej okolicach jest praktycznie w każdej miejscowości. Wiąże się to z tym, że traktowany jest w tym regionie jako główny orędownik od pożarów, wyprzedzając w tym zakresie dominującego w innych polskich krainach św. Floriana.

Publikacja - 2005 r.

Aktualizacja - 2005 r.