Christoph Köler

Portret Christoph Kölera (1644)

Christoph Köler (1602–1658) – niemiecki poeta, humanista i pedagog baroku, działający na Śląsku, uczeń i propagator Martina Opitza, pierwszy jego biograf oraz nauczyciel m.in. Angelusa Silesiusa i Christiana Hoffmanna von Hoffmannswaldau.

Christoph Köler (łac. Christophorus Colerus, znany także w wariantach nazwiska jako Köler, Cöler, Coler, Köhler, Koler) urodził się 1 grudnia 1602 roku w Bolesławcu (Bunzlau) na Śląsku. Był synem miejscowego burmistrza. Już we wczesnych latach ujawnił zdolności do nauki i po ukończeniu szkoły miejskiej uczęszczał do gimnazjum w Brzegu (Brieg), a następnie do słynnego wrocławskiego Elisabeth-Gymnasium. W 1619 roku rozpoczął studia na uniwersytecie we Frankfurcie nad Odrą (Frankfurt/Oder), gdzie zdobywał podstawy wiedzy humanistycznej. W 1624 roku przeniósł się na uniwersytet w Strasburgu (Straßburg), który należał wówczas do najważniejszych ośrodków intelektualnych Europy. Tam przez pięć lat studiował filologię i filozofię, kształcąc się pod kierunkiem Mathiasa Berneggera. To właśnie w Strasburgu zaczął tworzyć zarówno po niemiecku, jak i po łacinie, zgodnie z nowymi zasadami poetyki barokowej propagowanymi przez Martina Opitza. Zyskał wówczas poparcie wielu uczonych i literatów, m.in. Juliusza Wilhelma Zincgrefa, Janusa Grutera i Daniela Czepki, a także samego Opitza.

Po zakończeniu studiów w 1629 roku Köler wrócił w rodzinne strony. Początkowo pracował krótko jako prywatny wychowawca w Muckendorfie na Dolnych Łużycach, lecz funkcja ta nie dawała mu satysfakcji. Dzięki protekcji Bernharda Wilhelma Nüßlera, sekretarza książęcego, uzyskał możliwość kilkuletniego pobytu w Brzegu (Brieg). W tym czasie tworzył głównie wiersze okolicznościowe, a na zlecenie Opitza wykonywał prace translatorskie. Jednym z jego największych przedsięwzięć było przygotowanie prozatorskiej wersji dzieła Hugo Grotiusa De veritate religionis christianae.

W 1634 roku Köler przeniósł się do Wrocławia, gdzie rozpoczął pracę w Gimnazjum Elżbietańskim (Elisabeth-Gymnasium). Już trzy lata później, w 1637 roku, został mianowany konrektorem oraz profesorem historii i wymowy, funkcje te pełnił do końca życia. W 1639 roku powierzono mu dodatkowo stanowisko bibliotekarza przy bibliotece kościoła Marii Magdaleny we Wrocławiu. W tym samym roku wygłosił mowę żałobną ku czci Martina Opitza, stając się tym samym jego pierwszym biografem i strażnikiem pamięci o reformatorze poezji niemieckiej.

Przez kolejne lata Köler tworzył przede wszystkim pisma szkolne, mowy i poezję okolicznościową. Był m.in. autorem zachowanego panegiryku żałobnego, zamówionego u niego przez Ernsta von Nimptscha w związku ze śmiercią jego drugiej żony Rosiny z domu von Bock w 1643 roku. Podejmował także próby historiograficzne. Jego twórczość, choć nie dorównywała rozmiarami spuściźnie Opitza, odznaczała się klarownością formy, przywiązaniem do antycznej tradycji i przestrzeganiem reguł wersyfikacyjnych. Pisał zarówno po niemiecku, jak i po łacinie. Szczególnie ważne były jego prace edytorskie i translatorskie, dzięki którym spuścizna Opitza była szerzej znana.

Köler to również znakomity pedagog. W gronie jego uczniów znajdowali się przyszli znani poeci i pisarze barokowi: Johann Scheffler, który przeszedł do historii literatury jako mistyk Angelus Silesius, Andreas Scultetus, Christian Hoffmann von Hoffmannswaldau, Heinrich Mühlpfort oraz Johann Peter Titz. W ten sposób Köler odegrał fundamentalną rolę jako nauczyciel i wychowawca pokolenia poetów, które kontynuowało i rozwijało tradycję barokowej poezji niemieckiej na Śląsku.

W 1635 roku Köler ożenił się z Anną, córką wrocławskiego mistrza garbarskiego Nicolausa Freiera. Życie rodzinne nie przeszkodziło mu w działalności naukowej i dydaktycznej, którą prowadził do końca życia.

W jego dorobku, poza tłumaczeniem Grotiusa i mowami szkolnymi, znajdują się również utwory okolicznościowe i dzieła dydaktyczne, takie jak Ehrerbitliche Einladung zu einer Abgebildeten Teutsch-Poetischen Mayen-Lust (1642), Vergleichung Der Löblichen Kauffmanschafft mit dem heiligen Ehestande (1645), Für Mühe, Fleiss und Schweiss Kriegt man denn Ehren-Preiss (1651), In Fatales Turris & Templi Elisabetani Vratislaviensis Casus (1650), Hymni pacis. Ad senatum populumque Bregensem, Dissertationes De Antiqua Et Nova Germanorum Poesi, a także Laudatio Honori & Memoriae V. CL. Martini Opitii (wydana w 1665) czy Oratio Auspicalis… Bibliotheca Mario-Magdalenaea (wydana w 1699). Dzięki tym publikacjom Köler uchodził za strażnika opitzowskiej tradycji poetyckiej i za autora, który podtrzymywał literackie życie Śląska w trudnym okresie wojen i niepokojów.

Choć Christoph Köler był ceniony przez współczesnych i odgrywał ważną rolę w środowisku literackim Śląska, nigdy nie doczekał się wydania zbiorowego swoich wierszy, przez co jego twórczość szybko popadła w zapomnienie. Do dziś jest jednak przypominany jako istotna postać literackiego baroku i pomost między twórczością Opitza a kolejnymi generacjami poetów.

Zmarł 19 kwietnia 1658 roku we Wrocławiu.

Do naszych czasów zachował się jego portret miedziorytniczy wykonany według rysunku Dawida Tscherninga w 1644 roku.