Figura świętego Jana Nepomucena w Bystrzycy Kłodzkiej: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzono nową stronę "Pomnik świętego Jana Nepomucena z 1704 r. w '''Bystrzycy Kłodzkiej''' znajduje się przy moście nad '''Nysą Kłodzką''' na Palcu Szpita...") |
m (Michał Zalewski przeniósł(-osła) stronę Figura św. Jana Nepomucena w Bystrzycy Kłodzkiej do Figura świętego Jana Nepomucena w Bystrzycy Kłodzkiej) |
||
| (Nie pokazano 7 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
Pomnik [[Święty Jan Nepomucen|świętego Jana Nepomucena]] z 1704 r. w '''Bystrzycy Kłodzkiej''' znajduje się przy moście nad '''Nysą Kłodzką''' na | [[Plik:Bystrzyca Kłodzka Nepomucen 2021.jpg|alt=Bystrzyca Kłodzka, Nepomucen|thumb|right|260px|1. Św. Jan Nepomucen w Bystrzycy Kłodzkiej, fot. 2021]] | ||
Pomnik [[Święty Jan Nepomucen|świętego Jana Nepomucena]] z 1704 r. w '''Bystrzycy Kłodzkiej''' znajduje się przy moście nad '''Nysą Kłodzką''' na Placu Szpitalnym. | |||
Piaskowcowa figura stoi w [[kontrapost|kontrapoście]] na kwadratowym cokole. Święty pochylony jest ku opartemu o jego lewe ramię krucyfiksowi | Piaskowcowa figura stoi w [[kontrapost|kontrapoście]] na kwadratowym cokole. Święty pochylony jest ku opartemu o jego lewe ramię krucyfiksowi, przytrzymywanemu lewą ręką. W prawej ma męczeńską palmę. Z przodu i z tyłu cokołu umieszczone są inskrypcje. Przednia to [[chronostych]] zawierający datę fundacji. | ||
<center> | <center> | ||
'''C'''e'''D''''at '''I'''n honore'''M''' san'''C'''t'''I''' '''I'''oann'''I'''s | '''C'''e'''D''''at '''I'''n honore'''M''' san'''C'''t'''I''' '''I'''oann'''I'''s (fot. 4) | ||
</center> | </center> | ||
Wyróżnione litery cyfry po zsumowaniu dają rok 1704, który powtórzony jest cyframi arabskimi w tylnej inskrypcji brzmiącej: | Wyróżnione litery-cyfry po zsumowaniu dają rok 1704, który powtórzony jest cyframi arabskimi w tylnej inskrypcji, brzmiącej: | ||
<center> | <center> | ||
Fransciscus Carolus Veit fecit 1704 | Fransciscus Carolus Veit fecit 1704 - między cyframi 17 i 04 gmerk fundatora (fot. 5). | ||
</center> | </center> | ||
Napis ten jest powszechnie błędnie intepretowany jako informujący o twórcy pomnika. Franciszka Karola Veita uznał wykonawcę profesor Konstanty Kalinowski pisząc: ''Oprócz wyżej wymienionych artystów czynny był w Bystrzycy Franciszek Karol Veit, którego dziełem jest figura św. Jana Nepomucena ustawiona w 1704 r. przy moście tamże, świadcząca o dobrym poziomie umiejętności warsztatowych wykonawcy. Innych dzieł Veita nie udało się, jak dotąd, zidentyfikować<ref name="Kalinowski">Kalinowski Konstanty. ''Rzeźba barokowa na Śląsku.'' Warszawa: PWN, 1986, s. 196.</ref>''. Jako rzeźbiarza | Napis ten jest powszechnie błędnie intepretowany jako informujący o twórcy pomnika w rozumieniu rzeźbiarza (artysty). Franciszka Karola Veita uznał za wykonawcę profesor Konstanty Kalinowski, pisząc: ''Oprócz wyżej wymienionych artystów czynny był w Bystrzycy Franciszek Karol Veit, którego dziełem jest figura św. Jana Nepomucena ustawiona w 1704 r. przy moście tamże, świadcząca o dobrym poziomie umiejętności warsztatowych wykonawcy. Innych dzieł Veita nie udało się, jak dotąd, zidentyfikować<ref name="Kalinowski">Kalinowski Konstanty. ''Rzeźba barokowa na Śląsku.'' Warszawa: PWN, 1986, s. 196.</ref>''. Jako rzeźbiarza przedstawia Veita również opracowanie ''Bystrzyca Kłodzka'' w serii ''Śląsk w Zabytkach Sztuki''<ref name="Bartnik">Krystyna Bartnik. ''Bystrzyca Kłodzka''. Wrocław: 1992, s. 171 i 181.</ref>, a ''Słownik geografii turystycznej Sudetów'' posuwa się wręcz do twierdzenia, że Veit jest ''znanym miejscowym rzeźbiarzem''<ref name="Kotlina">''Słownik geografii turystycznej Sudetów: tom 15. Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy.'' Red. Staffa M. Wrocław: 1994, s. 84.</ref>, co jest niestety fantazją autora, który nie podaje w dwudziestotomowym wydawnictwie żadnego innego dzieła "znanego" artysty. Za tymi opracowaniami informację o rzeźbiarzu Franciszku Veicie podają wydawnictwa i przewodniki oraz strony internetowe, uzupełniając ją nieraz o dodatkowe dane biograficzne, np. pisząc, że Veit pochodził z Bystrzycy. I dzieje się to do dziś. Nie udało się jednak dotąd odnaleźć innego dzieła tak znanego i uznanego artysty i niestety nie uda się. Fransciscus Carolus Veit to nie wykonawca, ale fundator pomnika. Nieporozumienie wynika z tłumaczenia słowa ''fecit''. Dosłownie oznacza ono "zrobił, wykonał". Współcześnie rozumiemy przez to twórcę, wykonawcę i nawet słowniki informują, że jest to podpis artysty (fecit, faciebat «zrobił, wykonał – napis na dziełach sztuki obok podpisu artysty» mówi [https://sjp.pwn.pl/sjp/fecit;2557627.html słownik PWN]). To prawda, ale współczesna. Niegdyś od twórcy ważniejszy był fundator i ''fecit'' rozumiano też jako "zlecił wykonanie, ufundował, kazał zrobić". M AGRIPPA L F COS TERTIVM FECIT. Tak, to Marek Agryppa zbudował Panteon w roku swojego trzeciego konsulatu, pomimo że nie splamił rąk pracą przy nim. Inskrypcję z tylnej ściany cokołu pomnika św. Jana Nepomucena w Bystrzycy Kłodzkiej należy więc tłumaczyć: ''Franciszek Karol Veit nakazał wykonać'', a bardziej współcześnie '''''Franciszek Karol Veit ufundował'''''. To byłby ewenement, gdyby w tak widoczny, rzucający się w oczy sposób uwiecznił się artysta, a nie mecenas. Nie było więc rzeźbiarza o takim nazwisku. Kim był Franz Karl Veit? Prawdopodobnie bogatym obywatelem Bystrzycy. Być może był to ówczesny burmistrz. Wykonawca dzieła pozostaje nieznany. | ||
Data 1704 czyni przedstawienie wikariusza generalnego archidiecezji praskiej jednym z najstarszych na terenie współczesnej Polski. Beatyfikacji dokonał w 1721 papież Innocenty XIII (kanonizacja w 1729), jednak sztuka została zaprzęgnięta do promocji Jana z Pomuka zaraz po rozpoczęciu procesu beatyfikacyjnego w 1675 r. Pierwszą wolno stojącą jego figurą jest rzeźba ustawiona w 1683 r. na Moście Karola w Pradze. Stała się ona "wzorcem Nepomuka" i do niej też nawiązuje rzeźba w Bystrzycy. Zdjęcie nr 2 prezentuje pomnik sprzed renowacji wykonanej w połowie drugiego dziesięciolecia XXI w. Peleryna pomalowana jest na brązowy kolor, komża biała, a rękawy i dół wykończone są złotą koronką. Pod komżą czarna sutanna, spięta złotymi, rozmieszczonymi gęsto guzikami. Biret pomalowany na czarno. Taka polichromia, wykonana w latach 70. XX w. i poddana renowacji w 1999 r. dzięki staraniom urodzonego w Bystrzycy Kłodzkiej Karla Heinza Ludwiga, bliższa jest raczej oryginałowi. Piaskowcowe rzeźby malowano, często starając się oddać rzeczywiste kolory skóry i odzienia. Aktualny widok (fot. 1, 3) jest zgodny ze współczesnym trendem pokazywania żywego kamienia. | |||
{{autor|Michał Zalewski}} | |||
<gallery mode=packed heights=230px> | |||
Plik:Bystrzyca Kłodzka Nepomucen 2014.jpg|2. Św. Jan Nepomucen, fot. 2014 | |||
Plik:Bystrzyca Kłodzka pomnik Nepomucena 2021.jpg|3. Pomnik św. Jana Nepomucena, Bystrzyca Kłodzka, fot. 2021 | |||
Plik:Bystrzyca Kłodzka Nepomucen chronostych.jpg|4. Chronostych | |||
Plik:Bystrzyca Kłodzka Nepomucen inkskrypcja.jpg|5. Inskrypcja | |||
</gallery> | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Aktualna wersja na dzień 15:44, 4 lip 2025
Pomnik świętego Jana Nepomucena z 1704 r. w Bystrzycy Kłodzkiej znajduje się przy moście nad Nysą Kłodzką na Placu Szpitalnym.
Piaskowcowa figura stoi w kontrapoście na kwadratowym cokole. Święty pochylony jest ku opartemu o jego lewe ramię krucyfiksowi, przytrzymywanemu lewą ręką. W prawej ma męczeńską palmę. Z przodu i z tyłu cokołu umieszczone są inskrypcje. Przednia to chronostych zawierający datę fundacji.
CeD'at In honoreM sanCtI IoannIs (fot. 4)
Wyróżnione litery-cyfry po zsumowaniu dają rok 1704, który powtórzony jest cyframi arabskimi w tylnej inskrypcji, brzmiącej:
Fransciscus Carolus Veit fecit 1704 - między cyframi 17 i 04 gmerk fundatora (fot. 5).
Napis ten jest powszechnie błędnie intepretowany jako informujący o twórcy pomnika w rozumieniu rzeźbiarza (artysty). Franciszka Karola Veita uznał za wykonawcę profesor Konstanty Kalinowski, pisząc: Oprócz wyżej wymienionych artystów czynny był w Bystrzycy Franciszek Karol Veit, którego dziełem jest figura św. Jana Nepomucena ustawiona w 1704 r. przy moście tamże, świadcząca o dobrym poziomie umiejętności warsztatowych wykonawcy. Innych dzieł Veita nie udało się, jak dotąd, zidentyfikować[1]. Jako rzeźbiarza przedstawia Veita również opracowanie Bystrzyca Kłodzka w serii Śląsk w Zabytkach Sztuki[2], a Słownik geografii turystycznej Sudetów posuwa się wręcz do twierdzenia, że Veit jest znanym miejscowym rzeźbiarzem[3], co jest niestety fantazją autora, który nie podaje w dwudziestotomowym wydawnictwie żadnego innego dzieła "znanego" artysty. Za tymi opracowaniami informację o rzeźbiarzu Franciszku Veicie podają wydawnictwa i przewodniki oraz strony internetowe, uzupełniając ją nieraz o dodatkowe dane biograficzne, np. pisząc, że Veit pochodził z Bystrzycy. I dzieje się to do dziś. Nie udało się jednak dotąd odnaleźć innego dzieła tak znanego i uznanego artysty i niestety nie uda się. Fransciscus Carolus Veit to nie wykonawca, ale fundator pomnika. Nieporozumienie wynika z tłumaczenia słowa fecit. Dosłownie oznacza ono "zrobił, wykonał". Współcześnie rozumiemy przez to twórcę, wykonawcę i nawet słowniki informują, że jest to podpis artysty (fecit, faciebat «zrobił, wykonał – napis na dziełach sztuki obok podpisu artysty» mówi słownik PWN). To prawda, ale współczesna. Niegdyś od twórcy ważniejszy był fundator i fecit rozumiano też jako "zlecił wykonanie, ufundował, kazał zrobić". M AGRIPPA L F COS TERTIVM FECIT. Tak, to Marek Agryppa zbudował Panteon w roku swojego trzeciego konsulatu, pomimo że nie splamił rąk pracą przy nim. Inskrypcję z tylnej ściany cokołu pomnika św. Jana Nepomucena w Bystrzycy Kłodzkiej należy więc tłumaczyć: Franciszek Karol Veit nakazał wykonać, a bardziej współcześnie Franciszek Karol Veit ufundował. To byłby ewenement, gdyby w tak widoczny, rzucający się w oczy sposób uwiecznił się artysta, a nie mecenas. Nie było więc rzeźbiarza o takim nazwisku. Kim był Franz Karl Veit? Prawdopodobnie bogatym obywatelem Bystrzycy. Być może był to ówczesny burmistrz. Wykonawca dzieła pozostaje nieznany.
Data 1704 czyni przedstawienie wikariusza generalnego archidiecezji praskiej jednym z najstarszych na terenie współczesnej Polski. Beatyfikacji dokonał w 1721 papież Innocenty XIII (kanonizacja w 1729), jednak sztuka została zaprzęgnięta do promocji Jana z Pomuka zaraz po rozpoczęciu procesu beatyfikacyjnego w 1675 r. Pierwszą wolno stojącą jego figurą jest rzeźba ustawiona w 1683 r. na Moście Karola w Pradze. Stała się ona "wzorcem Nepomuka" i do niej też nawiązuje rzeźba w Bystrzycy. Zdjęcie nr 2 prezentuje pomnik sprzed renowacji wykonanej w połowie drugiego dziesięciolecia XXI w. Peleryna pomalowana jest na brązowy kolor, komża biała, a rękawy i dół wykończone są złotą koronką. Pod komżą czarna sutanna, spięta złotymi, rozmieszczonymi gęsto guzikami. Biret pomalowany na czarno. Taka polichromia, wykonana w latach 70. XX w. i poddana renowacji w 1999 r. dzięki staraniom urodzonego w Bystrzycy Kłodzkiej Karla Heinza Ludwiga, bliższa jest raczej oryginałowi. Piaskowcowe rzeźby malowano, często starając się oddać rzeczywiste kolory skóry i odzienia. Aktualny widok (fot. 1, 3) jest zgodny ze współczesnym trendem pokazywania żywego kamienia.
| Autor: Michał Zalewski |
-
2. Św. Jan Nepomucen, fot. 2014
-
3. Pomnik św. Jana Nepomucena, Bystrzyca Kłodzka, fot. 2021
-
4. Chronostych
-
5. Inskrypcja
