Monolitowy krzyż w Markosicach koło Gubina: Różnice pomiędzy wersjami
Nie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian |
||
| (Nie pokazano 5 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Markosice.jpg|thumb|left|360px|alt=Markosice krzyż pokutny krzyż pojednania|Kamienny krzyż w Markosicach]] | [[Plik:Markosice.jpg|thumb|left|360px|alt=Markosice krzyż pokutny krzyż pojednania|1. Kamienny krzyż w Markosicach]] | ||
W niewielkiej przygranicznej wsi '''Markosice''' (gm. Gubin, pow. | [[Plik:Markosice 1925.jpg|thumb|200px|2. Krzyż w Markosicach w 1925 r.<ref name="Lehman">Lehmann Rudolf. ''Steinkreuze und Wüstungen in Niederlausitz'' In: Aus der Vergangenheit der Niederlausitz: Vorträge und Aufsätze. Cottbus: 1925, s. 240-269.</ref>]] | ||
W niewielkiej przygranicznej wsi '''Markosice''' (niem. ''Markersdorf'', łuż. ''Marchośice'') w gm. Gubin, w pow. krośnieńskim stoi malowniczo usytuowany stary '''granitowy krzyż'''. Położony jest po zachodniej stronie polnej drogi, łączącej gruntowy trakt do Nowej Wioski z szosą do Polanowic (<small>51°51'39.8"N 14°38'51.9"E</small>). | |||
Krzyż często określany jest jako [[krzyż pokutny]] (krzyż pojednania). Tak podają publikacje przewodnikowe<ref name="Lotur"> Wojecki Mieczysław i in. ''Szlakiem krzyży pokutnych po obu stronach Odry. Kamienne zabytki dawnego prawa.'' Informator-przewodnik turystyczny terenu Euroregionu-Sprewa-Nysa-Bóbr. Zielona Góra: Lubuska Regionalna Organizacja Turystyczna "Lotur", s. 10.</ref>, pod takim mianem występuje w Internecie w blogach, na stronach ze zdjęciami czy nawet na stronie Gminy Gubin. Na temat pochodzenia krzyża nie ma jednak żadnych informacji, więc nie można nazywać go krzyżem pokutnym, czy też, według ostatnio modnej, nazwy krzyżem pojednania. To tylko hipoteza oparta na nieprawdopodobnym, wręcz absurdalnie nielogicznym założeniu, że wszystkie stare kamienne krzyże są krzyżami pokutnymi<ref name="Hanulanka">Scheer Andrzej, Krzyże pokutne Ziemi Świdnickiej. Pomniki Dawnego Prawa. Świdnica, 1987. Rec. Hanulanka Danuta. Andrzej Scheer, Krzyże pokutne Ziemi Świdnickiej. Pomniki Dawnego Prawa. 2009, 5, s. 60-69.</ref><ref name="Dobrzyniecki">Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej - historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11-12, s. 32-37, 2010. Stowarzyszenie Ochrony i Badań Zabytków Prawa (pol.)</ref>. | Krzyż często określany jest jako [[krzyż pokutny]] (krzyż pojednania). Tak podają publikacje przewodnikowe<ref name="Lotur"> Wojecki Mieczysław i in. ''Szlakiem krzyży pokutnych po obu stronach Odry. Kamienne zabytki dawnego prawa.'' Informator-przewodnik turystyczny terenu Euroregionu-Sprewa-Nysa-Bóbr. Zielona Góra: Lubuska Regionalna Organizacja Turystyczna "Lotur", s. 10.</ref>, pod takim mianem występuje w Internecie w blogach, na stronach ze zdjęciami czy nawet na stronie Gminy Gubin. Na temat pochodzenia krzyża nie ma jednak żadnych informacji, więc nie można nazywać go krzyżem pokutnym, czy też, według ostatnio modnej, nazwy krzyżem pojednania. To tylko hipoteza oparta na nieprawdopodobnym, wręcz absurdalnie nielogicznym założeniu, że wszystkie stare kamienne krzyże są krzyżami pokutnymi<ref name="Hanulanka">Scheer Andrzej, Krzyże pokutne Ziemi Świdnickiej. Pomniki Dawnego Prawa. Świdnica, 1987. Rec. Hanulanka Danuta. Andrzej Scheer, Krzyże pokutne Ziemi Świdnickiej. Pomniki Dawnego Prawa. 2009, 5, s. 60-69.</ref><ref name="Dobrzyniecki">Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej - historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11-12, s. 32-37, 2010. Stowarzyszenie Ochrony i Badań Zabytków Prawa (pol.)</ref>. Oczywiście nie jest wykluczone, że to rzeczywiście krzyż pokutny ale brak jest jakichkolwiek danych pozwalających określić chociażby prawdopodobieństwo takiego jego pochodzenia. | ||
Wioska wzmiankowana jest w dokumentach po raz pierwszy w 1293 roku (''Marquardisdorf''). Była własnością gubińskich benedyktynek. Ich klasztor powstał w Gubinie w I poł. XIII w. Zgromadzenie posiadały wieś do 1562 r. (od 1541 był a dzierżawie). Później właściciele zmieniali się bardzo często. Do 1821 r. gdy majątek ziemski Markersdorf został zlikwidowany zdąył być w posiadaniu 8 rodzin. Byli to von Rodstock (Radestock), von Preuss (1610-1657), von Schӧnberg (1692), von Lӧben (1697), von Schӧnberg(1700), von Mücheln(1702), von Schӧnberg (1704), baronowie von Schӧnaich(1705-1749), baronowie von Bagge af Boo(1750, 1768- w 1800 roku wymieniony August baron von Bagge af Boo), von Brühl (1771), hrabiowie von Lubieniecky (1810-1820- wymieniony Vincentius hrabia von Lubieniecky) - daty nie pokazują dokładnie okresów władania lecz są latami wzmianek o właścicielach. | |||
Wieku krzyża nie da się określić na podstawie samego wyglądu ale długi okres pozostawania wsi w rękach instytucji religijnej czyli około 300 lat w XIII, XIV, XV i XVI w. oraz datowanie monolitowych krzyży bez inskrypcji na Śląsku głównie na średniowiecze i początki ery nowożytnej<ref name>Tak robią np. poszczególne zeszyty ''Katalogu zabytków sztuki w Polsce'' (''Powiat głubczycki'' w 1961, ''Powiat grodkowski'' z 1964 r. ''Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice'' w 1991 r., ''Powiat strzeliński'' w 2008 r. i konsekwentnie pozostałe wydane a opisujące zabytki z terenów, na których występują monolitowe krzyże).</ref> pozwalają z dużym prawdopodobieństwem założyć, że kamienny krzyż w Markosicach powstał w czasie przynależności wsi do majątku gubińskiego klasztoru. Konsekwencją takiego datowania jest kolejne przypuszczenie, że krzyż jest fundacją związaną z zakonem czy to poprzez bezpośrednie jego ufundowanie czy też ze względu na miejscowość będącą własnością instytucji religijnej co zawsze prowadziło do częstszego powstawania obiektów sakralnych niż gdzie indziej <ref>Pomimo całkowitej wymiany ludności po 1945 r. na w zdecydowanej większości katolicką, do dziś da się łatwo odczytać skomplikowaną mapę religijną Dolnego Śląska sprzed 1945 r. W dominująco niegdyś protestanckim regionie występują enklawy katolickie, które dają się rozpoznać nasyceniem obiektów małej architektury sakralnej. Te enklawy to często właśnie tereny odziaływania czy wręcz własności klasztorów, czy kapituł albo biskupów. Można podać przykłady Lubomierza i okolic, Krzeszowa i okolic, gminy Kąty Wrocławskie, Nowogrodźca i okolic, Lubiąża z okolicami czy całego księstwa nyskiego. Czasem są to wręcz pojedyncze wsie wyróżniające się w protestanckim morzu. Jedną z nich jest np. Dobków w pow. złotoryjskim, który był do 1811 r. własnością lubiąskich cystersów.</ref>. | |||
Krzyż został nieznacznie przemieszczony w 1897 r. i od tamtej pory znajduje się w aktualnym miejscu. Miał wówczas 125 cm wysokości<ref name="Hoffman">Hoffmann Felix. ''Steinkreuze im Wald und am Wege. Die Steinernen Kreuze im Altkreise Sagan''. Sagan, 1937, s. 22.</ref>. Aktualne wymiary to 84 cm wysokości, 81 cm długości poprzecznego ramienia i średnio 28 cm grubości. Upływ czasu spowodował, że trzon znajduje się głębiej w ziemi ale wiemy dzięki przytoczonej informacji o przeniesieniu oraz zachowanemu zdjęciu z 1925 r. (fot. 2)<ref name="Lehman"/>, że ramiona nie są równe. Określany jest jako tzw. [[Typy krzyża|krzyż maltański]]<ref name="Lotur"/>. To jednak błąd. Krzyż maltański ma osiem rogów (krzyż ośmiu niebiańskich rozkoszy). Obiekt w Markosicach tak jak większość krzyży ze Śląska określanych jako maltańskie, ma formę [[krzyż teutoński|krzyża teutońskiego]] (krzyżackiego). | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Aktualna wersja na dzień 12:09, 13 maj 2023
W niewielkiej przygranicznej wsi Markosice (niem. Markersdorf, łuż. Marchośice) w gm. Gubin, w pow. krośnieńskim stoi malowniczo usytuowany stary granitowy krzyż. Położony jest po zachodniej stronie polnej drogi, łączącej gruntowy trakt do Nowej Wioski z szosą do Polanowic (51°51'39.8"N 14°38'51.9"E).
Krzyż często określany jest jako krzyż pokutny (krzyż pojednania). Tak podają publikacje przewodnikowe[2], pod takim mianem występuje w Internecie w blogach, na stronach ze zdjęciami czy nawet na stronie Gminy Gubin. Na temat pochodzenia krzyża nie ma jednak żadnych informacji, więc nie można nazywać go krzyżem pokutnym, czy też, według ostatnio modnej, nazwy krzyżem pojednania. To tylko hipoteza oparta na nieprawdopodobnym, wręcz absurdalnie nielogicznym założeniu, że wszystkie stare kamienne krzyże są krzyżami pokutnymi[3][4]. Oczywiście nie jest wykluczone, że to rzeczywiście krzyż pokutny ale brak jest jakichkolwiek danych pozwalających określić chociażby prawdopodobieństwo takiego jego pochodzenia.
Wioska wzmiankowana jest w dokumentach po raz pierwszy w 1293 roku (Marquardisdorf). Była własnością gubińskich benedyktynek. Ich klasztor powstał w Gubinie w I poł. XIII w. Zgromadzenie posiadały wieś do 1562 r. (od 1541 był a dzierżawie). Później właściciele zmieniali się bardzo często. Do 1821 r. gdy majątek ziemski Markersdorf został zlikwidowany zdąył być w posiadaniu 8 rodzin. Byli to von Rodstock (Radestock), von Preuss (1610-1657), von Schӧnberg (1692), von Lӧben (1697), von Schӧnberg(1700), von Mücheln(1702), von Schӧnberg (1704), baronowie von Schӧnaich(1705-1749), baronowie von Bagge af Boo(1750, 1768- w 1800 roku wymieniony August baron von Bagge af Boo), von Brühl (1771), hrabiowie von Lubieniecky (1810-1820- wymieniony Vincentius hrabia von Lubieniecky) - daty nie pokazują dokładnie okresów władania lecz są latami wzmianek o właścicielach.
Wieku krzyża nie da się określić na podstawie samego wyglądu ale długi okres pozostawania wsi w rękach instytucji religijnej czyli około 300 lat w XIII, XIV, XV i XVI w. oraz datowanie monolitowych krzyży bez inskrypcji na Śląsku głównie na średniowiecze i początki ery nowożytnej[5] pozwalają z dużym prawdopodobieństwem założyć, że kamienny krzyż w Markosicach powstał w czasie przynależności wsi do majątku gubińskiego klasztoru. Konsekwencją takiego datowania jest kolejne przypuszczenie, że krzyż jest fundacją związaną z zakonem czy to poprzez bezpośrednie jego ufundowanie czy też ze względu na miejscowość będącą własnością instytucji religijnej co zawsze prowadziło do częstszego powstawania obiektów sakralnych niż gdzie indziej [6].
Krzyż został nieznacznie przemieszczony w 1897 r. i od tamtej pory znajduje się w aktualnym miejscu. Miał wówczas 125 cm wysokości[7]. Aktualne wymiary to 84 cm wysokości, 81 cm długości poprzecznego ramienia i średnio 28 cm grubości. Upływ czasu spowodował, że trzon znajduje się głębiej w ziemi ale wiemy dzięki przytoczonej informacji o przeniesieniu oraz zachowanemu zdjęciu z 1925 r. (fot. 2)[1], że ramiona nie są równe. Określany jest jako tzw. krzyż maltański[2]. To jednak błąd. Krzyż maltański ma osiem rogów (krzyż ośmiu niebiańskich rozkoszy). Obiekt w Markosicach tak jak większość krzyży ze Śląska określanych jako maltańskie, ma formę krzyża teutońskiego (krzyżackiego).
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Lehmann Rudolf. Steinkreuze und Wüstungen in Niederlausitz In: Aus der Vergangenheit der Niederlausitz: Vorträge und Aufsätze. Cottbus: 1925, s. 240-269.
- ↑ 2,0 2,1 Wojecki Mieczysław i in. Szlakiem krzyży pokutnych po obu stronach Odry. Kamienne zabytki dawnego prawa. Informator-przewodnik turystyczny terenu Euroregionu-Sprewa-Nysa-Bóbr. Zielona Góra: Lubuska Regionalna Organizacja Turystyczna "Lotur", s. 10.
- ↑ Scheer Andrzej, Krzyże pokutne Ziemi Świdnickiej. Pomniki Dawnego Prawa. Świdnica, 1987. Rec. Hanulanka Danuta. Andrzej Scheer, Krzyże pokutne Ziemi Świdnickiej. Pomniki Dawnego Prawa. 2009, 5, s. 60-69.
- ↑ Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej - historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11-12, s. 32-37, 2010. Stowarzyszenie Ochrony i Badań Zabytków Prawa (pol.)
- ↑ Tak robią np. poszczególne zeszyty Katalogu zabytków sztuki w Polsce (Powiat głubczycki w 1961, Powiat grodkowski z 1964 r. Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice w 1991 r., Powiat strzeliński w 2008 r. i konsekwentnie pozostałe wydane a opisujące zabytki z terenów, na których występują monolitowe krzyże).
- ↑ Pomimo całkowitej wymiany ludności po 1945 r. na w zdecydowanej większości katolicką, do dziś da się łatwo odczytać skomplikowaną mapę religijną Dolnego Śląska sprzed 1945 r. W dominująco niegdyś protestanckim regionie występują enklawy katolickie, które dają się rozpoznać nasyceniem obiektów małej architektury sakralnej. Te enklawy to często właśnie tereny odziaływania czy wręcz własności klasztorów, czy kapituł albo biskupów. Można podać przykłady Lubomierza i okolic, Krzeszowa i okolic, gminy Kąty Wrocławskie, Nowogrodźca i okolic, Lubiąża z okolicami czy całego księstwa nyskiego. Czasem są to wręcz pojedyncze wsie wyróżniające się w protestanckim morzu. Jedną z nich jest np. Dobków w pow. złotoryjskim, który był do 1811 r. własnością lubiąskich cystersów.
- ↑ Hoffmann Felix. Steinkreuze im Wald und am Wege. Die Steinernen Kreuze im Altkreise Sagan. Sagan, 1937, s. 22.
