Tekst źródłowy strony Kamienna kapliczka słupowa w Studnicy w powiecie legnickim

{{Stub 2}}
<div style="float: right;">{{MKK}}</div>
[[Plik:Studnica kapliczka kamienna a.jpg|thumb|180px|left|1. Monolitowa kapliczka kamienna koło Studnicy, fot. lata 50. XX w.]]
[[Plik:Studnica kapliczka kamienna.jpg|thumb|400px||2. Monolitowa kamienna kapliczka koło Studnicy, fot. 2018]]
'''''Kapliczki monolitowe budzą podziw prostotą formy. Prastara, w kamieniu wykuta kapliczka z XIV w. w Bolesławcu na Dolnym Śląsku jest to niski słup kamienny, rozszerzający się u góry w kapliczkę z jedną wnęką, wywierający wrażenie archaicznego zabytku, nad którym przepłynęły wieki.''''' To opis z książki Andrzeja Seweryna o [[Kapliczki przydrożne - galeria|kapliczkach przydrożnych]] z 1958 r., dotyczący zdjęcia nr 1<ref name="Seweryn">Seweryn Tadeusz. ''Kapliczki i krzyże przydrożne w Polsce.'' Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1958, s. 135.</ref>. 

Autor jako miejsce położenia kapliczki wymienia Bolesławiec, ale w rzeczywistości stoi ona pod wsią Studnica (fot. 2, 17, 20), po prawej stronie szosy do Legnicy (<small>51°14'01.6"N 16°02'42.4"E</small>).  Często przypisywane jej było  pochodzenie [[Krzyż pokutny|pokutne]], czyli związane z umową pomiędzy zabójcą a rodziną zabitego. Taka hipoteza jest bardzo luźnym domysłem, niemającym żadnych konkretnych podstaw.  W rzeczywistości nie znamy ani czasu, ani przyczyny fundacji i fundatora kapliczki. Okolica, w której stoi, była jednolicie protestancka.  Można więc ostrożnie stwierdzić, że kapliczka pochodzi sprzed zwycięstwa w Legnicy i Chojnowie zwolenników Marcina Lutra, czyli sprzed lat 30. XV w. Jest to więc prawdopodobnie kilkusetletnia, być może aż średniowieczna, kapliczka przydrożna. Nie wiemy nic o jej fundatorze ani przyczynie fundacji. Nieznany też jest jej wykonawca.  

W murze cmentarza kościelnego kościoła pw. Matki Boskiej Ostrobramskiej i Świętego Kazimierza, będącego aktualnie kościołem filialnym w parafii w Miłkowicach, umieszczona jest jeszcze jedna kamienna kapliczka monolitowa (fot. 5, 6). Mur ten jest swoistym lapidarium. Oprócz kapliczki wmurowane jest w niego co najmniej 7 kamiennych monolitowych krzyży (fot. 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 20). Kościół w Studnicy wzmiankowany był już na początku XIV w. i co najmniej od tego czasu istniał przy nim cmentarz grzebalny. Tu należy szukać źródła tych artefaktów. Podobnie jak w przypadku kapliczki przy szosie, pojawia się często informacja, że są to obiekty związane z prawem i powstałe w wyniku wykonania umów ugodowych pomiędzy zabójcą a rodziną zabitego (krzyże i kapliczki pokutne czy też pojednania).  Nie ma to jednak realnych podstaw. Inaczej jednak niż w przypadku pierwszej kapliczki można postawić bardzo prawdopodobną szczegółową  tezę o pochodzeniu i funkcji obiektów z muru. Są to po prostu krzyże cmentarne, nagrobne, podobnie jak kapliczka. Przy budowie czy też remoncie muru wykorzystano  kamienne elementy z zapomnianych i niemających opiekunów grobów. W kilkusetletniej historii cmentarza takie mogiły zawsze się pojawiały. Kapliczki cmentarne tego typu zachowały się na cmentarzu w Lubnowie koło Obornik Śląskich (fot. 18). Ich przeznaczenie zostało potwierdzone przez badania Dagmary Adamskiej<ref name="Adamska">Adamska Dagmara. ''O wołowskim staroście Janie von Debitsch w świetle źródeł archeologicznych, ikonograficznych i pisanych.'' W: Mundis hominis - cywilizacja, kultura, natura. Wokół interdyscyplinarności badań historycznych. Wrocław: 2006, s. 515-526.</ref>. Istnienie krzyży na cmentarzu nie wymaga dowodu. Natomiast karkołomną koncepcją jest pomysł, że ściągano je z całej okolicy  po to, żeby umieścić w cmentarnym murze.  Być może w murze cmentarnym jest więcej krzyży. Ostatni został zauważony w 2018 r., po odpadnięciu kolejnej części tynku.  Oprócz krzyży w murze, we wsi był jeszcze kamienny krzyż w pobliżu kamiennej kapliczki przy szosie. Przez pewien czas leżał  uszkodzony, aż w 2010 r. został naprawiony (połączono dwie części) i ustawiony przy kościele w niedalekim od Studnicy Pątnowie (fot. 13, na rysunku z 1923 r. - fot. 20 - to krzyż pierwszy od lewej strony). Ostatni krzyż kamienny w Studnicy to obiekt położony po prawej stronie drogi do Miłkowic (fot. 12). Ma wyrytą datę 1855. Nie wiadomo, jakie wydarzenie upamiętnia.  

== Lista kamiennych kapliczek i krzyży w Studnicy ==
*1. Kapliczka przydrożna przy szosie (fot. 1, 2, 17 i pierwsza z lewej na rysunku z 1923 r.- fot. 20), <small>51°14'01.6"N 16°02'42.4"E</small>.
*2. Kapliczka w południowej części muru cmentarza kościelnego, na lewo od trzeciej przypory, obok dwóch wmurowanych krzyży (fot. 5, 6 i trzeci obiekt od lewej na rysunku z 1923 r.- fot. 20).  Prawdopodobnie kapliczka cmentarna (upamiętniająca lub nagrobna) jak kapliczki w Lubnowie (fot. 18) lub [[:Plik:Szymanów kapliczka kamienna 1.jpg|Szymanowie]].  Istnieje też  możliwość, że to gotyckie sakramentarium, które zostało usunięte z prezbiterium przy modernizacji wnętrza. Takie sakramentaria można zobaczyć w murach cmentarzy w Modliszowie (fot. 19). Sakramentariami są też  prawdopodobnie kapliczki w murach cmentarzy we Wleniu i Jaroszowie.
W południowej części muru znajdują się, oprócz kapliczki, 4 krzyże. Patrząc od lewej:
*1. To "najmłodszy" krzyż w Studnicy (fot. 3 i 4). Odkryty w 2018 r. Odsłonił się spod opadającego tynku. Umieszczony pomiędzy pierwszą a drugą przyporą. Widoczny jest na nim ryt miecza. 
*2. Krzyż na prawo od kapliczki. Widoczny na zdjęciach 5 i 6 oraz na rys. Maxa Hellmicha z 1923 r. jako 4. obiekt od lewej - fot. 20). Wysoki na 146 cm, poprzeczne ramię ma 46 cm. Wykonany z piaskowca. Ryt miecza. 
*3. Kolejny krzyż za kapliczką (przy samej przyporze) jest niewysoki (55x46 cm) i ma ryt kuszy (fot. 5 i 6 oraz na rys. Maxa Hellmicha z 1923 r. jako 5 obiekt od lewej - fot. 20). Wykonany  z piaskowca. 
*4. Na prawo od 3 przypory widać czwarty krzyż (fot. 5, 7 oraz na rys. Maxa Hellmicha z 1923 r. jako 6. obiekt od lewej - fot. 20). Piaskowcowy o wymiarach 117x75 cm. Słabo widoczny zarys miecza. Była też na nim wyryta data 1844 (dziś właściwie niedostrzegalna), prawdopodobnie wtórna. Być może data wmurowania w mur przy okazji jego remontu.  
We wschodnim odcinku muru znajdują się kolejne 3 krzyże (fot. 8).
*5. Pierwszy krzyż patrząc od lewej ma wymiary 108x30x7 cm. Piaskowiec, ryt miecza (fot. 9 oraz na rys. z 1923 r. jako 7 obiekt od lewej - fot. 20).
*6. Kolejny krzyż ma również ryt miecza (fot. 10 oraz na rys. z 1923 r. jako 8. obiekt od lewej - fot. 20). Piaskowiec, 86x62 cm.
*7. Ostatni krzyż w murze jest również z piaskowca i ma ryt korda (fot. 11 oraz na rys. z 1923 r. jako 9. obiekt od lewej - fot. 20). Piaskowiec 123x66 cm.<ref name="Wojtucki">Wymiary według pomiaru własnego skorygowanego podanymi w książce  Wojtucki Daniel. Zobniów Stanisław. ''Kamienne krzyże na Śląsku, Górnych Łużycach i ziemi kłodzkiej.'' Wrocław: Atut, 2017.</ref>
*8. Krzyż po prawej stronie szosy do Miłkowic (fot. 12). Ma wyrytą datę 1855. Nie wiadomo, jakie wydarzenie upamiętnia. Został złamany przez samochód. Po wypadku przestawiony. Widoczny ślad po złamaniu. 
*9. Krzyż znajdujący się aktualnie koło kościoła w Pątnowie (fot. 13, a na rysunku z 1923 - fot. 20 - to pierwszy krzyż z lewej). Wcześniej stał koło kapliczki monolitowej (poz. 1); długi czas leżał tam uszkodzony; w 2010 r. został naprawiony (połączono dwie części) i przeniesiony do Pątnowa<ref>Wojtucki Daniel. Zobniów Stanisław. ''Kamienne krzyże na Śląsku, Górnych Łużycach i ziemi kłodzkiej.'' Wrocław: Atut, 2017, s. 291-292.</ref>. Słabo widoczny fragment rytu miecza. Wymiary po naprawie 153x96x29 cm. Wykonany ze zlepieńca. Zdjęcie nr 14 pochodzi z wrocławskiego dziennika Słowo Polskie (25-26 VIII 1963) i pokazuje krzyż w 1963 r.,  przed uszkodzeniem, które nastąpiło jednak w niekreślonym czasie. Ciekawy jest tytuł. ''Zamiast więzienia krzyż pokutniczy''. Krzyż pokutniczy to forma nazwy, która później została wyparta przez krzyż pokutny. Przekaz o krzyżu zamiast więzienia pokazuje, że przekłamania związane z kamiennymi krzyżami już wtedy były ugruntowane. Obiekt oglądają Wojewódzki Konserwator Zabytków M. Przyłęcki i dyrektor wrocławskiego oddziału PKZ Wł. Mrożek.  Zdjęcie nr 15 pokazuje krzyż w 2006 (pochodzi z portalu polska-org.pl).
*10?
  
<gallery mode="packed" heights=230px>
Plik:Studnica krzyż 7.jpg|alt=Krzyż pokutny w Studnicy|3. Krzyż 1, od południa między 1. a 2. przyporą (fot. 2021)
Plik:Studnica krzyż 7a.jpg|alt=Krzyż pokutny, Studnica|4. Krzyż 1, od południa między 1. a 2. przyporą (fot. 2021)
Plik:Studnica krzyże południowe.jpg|alt=Kapliczka pokutna i krzyże pokutne, Studnica|5. Kapliczka i krzyże w murze cmentarza od południa, fot. 2018
Plik:Studnica kapliczka monolitowa.jpg|thumb|320px|alt=Monolitowa kapliczka pojednania w Studnicy|6. Monolitowa kamienna kapliczka oraz krzyże 2 i 3, fot. 2018
Plik:Studnica krzyż 3.jpg|alt=Krzyż pojednania, Studnica||7. Czwarty krzyż w murze cmentarza kościelnego (fot. 2021)
Plik:Studnica krzyże wschodnie.jpg|alt=3 krzyże pokutne w murze w Studnicy|8. Trzy krzyże w murze cmentarza kościelnego od wschodu (fot. 2021) 
Plik:Studnica krzyż 4.jpg|alt=Krzyż pojednania, Studnica|9. Krzyż 5, pierwszy z lewej we wsch. murze (fot. 2021)
Plik:Studnica krzyż 5.jpg|alt=Krzyż pokutny, mur cmentarza w Studnicy|10. Krzyż 6, drugi od lewej we wsch. murze (fot. 2018)
Plik:Studnica krzyż 6.jpg|alt=Krzyż pokutny w murze ogrodzenia kościoła, Studnica|11. Krzyż 7, trzeci od lewej we wsch. murze (fot. 2018)
Plik:Studnica krzyż z 1855.jpg|alt=Krzyż kamienny w Studnicy|12. Krzyż pamiątkowy przy drodze do Miłkowic (fot. 2018)
Plik:Pątnów krzyż.jpg|alt=Krzyż pokutny, Pątnów|13. Krzyż w Pątnowie, przeniesiony ze Studnicy (for. 2018)
Plik:Studnica 1963.jpg|alt=Krzyż pokutniczy koło Studnicy|14. Krzyż przy drodze do Legnicy w 1963 r.
Plik:Studnica Pątnów w 2006.jpg|alt=Krzyż pojednania koło Studnicy|15. Krzyż przy drodze do Legnicy w 2006 r. 
Plik:Studnica stopka.jpg|alt=Stopka krzyża pokutnego koło Studnicy|16. Stopka kamiennego krzyża przy drodze do Legnicy w 2008 r. 
Plik:Studnica kapliczka kamienna b.jpg|alt=Kapliczka pokutna, Studnica|17. Kapliczka kamienna przy drodze do Legnicy (fot. 2021)
Plik:Lubnów kapliczka 2.jpg|18. Kapliczka cmentarna z I poł. XVI w. w Lubnowie, pow. trzebnicki (fot. 2016)
Plik:Modliszów sakramentarium.jpg|19. Sakramentarium w Modliszowie
Plik:Studnica Hellmich.jpg|20. Rysunek z 1923 r. z kapliczkami i krzyżami w Studnicy
Plik:Srudnica kaplica grobowa 2.jpg|alt=Kaplica grobowa z sarkofagiem Studnicy|21. Sarkofag z końca XVIII w. w kaplicy grobowej północnej
Plik:Studnica kaplica grobowa 1.jpg|alt=Płyty nagrobne i sarkofagi , Studnica|22. Płyty nagrobne i sarkofagi, w południowej kaplicy grobowej
</gallery> 
* [[Monolitowe kamienne krzyże - galeria]]

{{Przypisy}}
[[Kategoria:Kamienne kapliczki słupowe w województwie dolnośląskim|Studnica]]
[[Kategoria:Średniowieczne kapliczki|Studnica]]
[[Kategoria:Powiat legnicki|Studnica]]
[[Kategoria: Monolitowe kamienne krzyże w województwie dolnośląskim|Studnica]]
[[Kategoria:Kapliczki z II poł. XIX w.|Srudnica]]