Tekst źródłowy strony Łemkowskie krzyże figury z Chrystusem wyciętym z blachy

[[Krzyże z Chrystusem wyciętym z blachy|Chrystus wycięty z blachy]] na kamiennych łemkowskich krzyżach figurach. 


== Bartne (w języku łemkowskim Бортне, Bortne) gm. Sękowa, pow. gorlicki ==
====== 1. ======
<small>49°34'07.2"N 21°19'28.1"E</small>
<center>
<gallery mode=packed-hover>
Plik:Bartne 1.jpg|1. Figura krzyż w Bartnem, fot. 2015
Plik:Bartne 1a.jpg|2. Ślad po blaszanym Chrystusie, fot. 2015
</gallery>
</center>

Krzyż łemkowski, murowany, ogrodzony drewnianym płotkiem,  na którym widać wyraźne ślady po postaci Chrystusa z blachy. Widoczny jest również ślad po blaszanym titulusie (fot. 2015).  Charakterystyczne dla łemkowskich figur krzyży z blaszanym Chrystusem  w tej części Beskidu Niskiego jest wgłębienie w kształcie sylwetki Ukrzyżowanego. Widać to wyraźnie na tym krzyżu i niżej na dwóch krzyżach w Bodakach Przegoninie.  Na cokole data fundacji - 1898. Figura jest wymieniona w wykazie kapliczek i krzyży diecezji tarnowskiej z 1983 r.<ref group="U" name="Diecezja">Wykaz obejmuje diecezję tarnowską sprzed jej okrojenia w 1992 r. na rzecz nowo utworzonej diecezji rzeszowskiej oraz oddania dekanatu Baranów Sandomierski diecezji sandomierskiej.</ref>, który opisuje ją tak: ''Bartne, parc. J. Chwalika. Wzniesiona 1898. Kamienna. Z malowanym na blasze wizerunkiem Chrystusa na postumencie  <ref>''Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: tekst''. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 179 poz. 11.</ref>.'' Jak widać na zdjęciu z 2015 r., po blaszanej postaci Jezusa pozostał tylko ślad w postaci wgłębienia. Nie wiadomo, kiedy zniknął z figury Ukrzyżowany, ale stało się to przed 2013 r., gdyż na zdjęciu z tego roku w Google Street View też już go nie ma.

====== 2. ======
<small>49°33'55.8"N 21°19'37.5"E</small>
<center>
<gallery mode=packed-hover>
Plik:Bartne 2.jpg|1. Figura krzyż w Bartnem, fot. 2015
Plik:Bartne 2a.jpg|2. Chrystus z blachy, fot. 2015
</gallery>
</center>

Krzyż łemkowski, murowany, ogrodzony drewnianym płotkiem, z blaszaną, charakterystyczną dla okolicy figurą Chrystusa. Słabo widoczne ślady po inskrypcji pisanej cyrylicą. Nad Chrystusem blaszany titulus z napisem cyrylicą ІНЦЮ (''Ісус Назарянин, Цар Юдейський'') Figura jest wymieniona w wykazie kapliczek i krzyży diecezji tarnowskiej z 1983 r.<ref group="U" name="Diecezja"/>, który opisuje ją tak: ''Bartne, nieopodal cerkwi. Wzniesiona ok. 1900. Kamienna. Z malowanym na blasze wizerunkiem Chrystusa, na ogzymsowanym postumencie''<ref>''Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: tekst''. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 179 poz. 14.</ref>. W 2015 r. blaszany Jezus wymagał już odmalowania. Podobnie jak w figurze nr 1, w krzyżu jest wgłębienie w kształcie sylwetki Ukrzyżowanego, w którym umieszczona jest blaszana postać. 
====== 3. ======
<small>49°34'13.6"N 21°19'21.9"E</small>
<center>
<gallery mode=packed-hover>
Plik:Bartne 3.jpg|1. Figura krzyż w Bartnem, fot. 2015
Plik:Bartne 3a.jpg|2. Chrystus z blachy, fot. 2015
</gallery>
</center>

Kamienny krzyż łemkowski, z blaszaną, charakterystyczną dla okolicy, niewielką figurą Chrystusa.  Na cokole data fundacji krzyża - 1895. Słabo widoczne ślady po inskrypcji pisanej cyrylicą. Odmiennie niż na dwóch pokazanych wyżej figurach w Bartnem, tu nie ma wgłębienia na postać Chrystusa. Figura nie jest wpisana do wykazu kapliczek i krzyży diecezji tarnowskiej z 1983 r.<ref group="U" name="Diecezja"/><ref>''Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: tekst''. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 178-180.</ref>

== Bodaki (w języku łemkowskim Бодаки, Bodaki) gm. Sękowa, pow. gorlicki ==
====== 1. ======
<small>49°34'50.5"N 21°18'35.3"E</small>
<center>
<gallery mode=packed-hover>
Plik:Bodaki_1.jpg|1. igura krzyż w Bartnem, fot. 2015
Plik:Bodaki_1a.jpg|2. Chrystus z blachy, fot. 2015
Plik:Bodaki_1b.jpg|3. Inskrypcja, fot.2015
</gallery>
</center>

Krzyż przydrożny w części wsi Przegonina. Widoczne wgłębienie jako miejsce na blaszaną figurę Chrystusa (fot. 2015).  Na cokole data fundacji - 1900. Inskrypcja cyrylicą jest w części zatarta (można odczytać jej początek - Fundator Stefan ...). Podobnie jak figury 1 i 2 w Bartnem, krzyż ma wgłębienie na blaszaną sylwetkę Chrystusa. Jest także wpisany do wykazu kapliczek i krzyży diecezji tarnowskiej z 1983 r.<ref group="U" name="Diecezja"/>, który opisuje ją tak: ''Bodaki, parc. K. Buczka. Wzniesiona 1900. Kamienna. Z wizerunkiem Chrystusa malowanym na blasze, na ogzymsowanym postumencie''<ref>''Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: tekst''. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 179 poz. 15.</ref>. Nie wiadomo, kiedy zniknęła opisana w wykazie postać Jezusa. Widoczny jest też ślad po mszalnym titulusie. 
====== 2. ======
<small>49°35'24.4"N 21°17'39.7"E</small>
<center>
<gallery mode=packed-hover>
Plik:Bodaki 2.jpg|1. Cmentarz w Bodakach, fot. 2015
Plik:Bodaki 2a.jpg|2. Cmentarz w Bodakach, Krzyż, fot. 2015
Plik:Bodaki 2b.jpg|3. Ślad w Chrystusie z blachy, fot. 2015
</gallery>
</center>

Krzyż na cmentarzu greckokatolickim w części wsi Przegonina. Widoczne wgłębienie jako miejsce na blaszaną figurę Chrystusa.

== Mochnaczka Niżna gm. Krynica-Zdrój, pow. nowosądecki ==
<small>49°25'42.2"N 21°01'17.1"E</small>
<center>
<gallery mode=packed-hover>
Plik:Mochnaczka Niżna.jpg|1. Krzyż z blaszanym Chrystusem w Mochnaczce Niżnej, fot. 2019
Plik:Mochnaczka Niżna a.jpg|2. Chrystus z blachy na łemkowskiej figurze w Mochnaczce Niżnej, fot. 2019
</gallery></center>
Mochnaczka Niżna gm. Krynica-Zdrój.  Łemkowski murowany krzyż przydrożny z wyciętą z blachy postacią Chrystusa. Spis kapliczek i krzyży w diecezji tarnowskiej z 1983 r. tak opisuje tę figurę: ''Krzyż - figura. Mochnaczka Niżna, parc. Majewskich. Kamienna. Z wizerunkiem Chrystusa mal. na blasze; na czworobocznym, ogzymsowanym uskokowym postumencie; osłonięta blaszanym zadaszeniem<ref>''Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: tekst''. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 259 poz. 3.</ref>.'' Od tego czasu usunięta została polichromia z blaszanej postaci Ukrzyżowanego. Nie zachowały się informacje o dacie powstania figury, ale analogicznie do innych łemkowskich figur krzyży z blaszanym Chrystusem można ją datować na przełom XIX i XX w. 

== Muszynka gm. Krynica-Zdrój, pow. nowosądecki ==
<small>49°22'28.7"N 21°06'08.3"E</small>
<center>
<gallery mode=packed-hover>
Plik:Muszynka.jpg|1. Krzyż figura z Chrystusem z blachy w Muszynce, fot. 2019
Plik:Muszynka_a.jpg|2. Chrystus z Blachy na łemkowskiej figurze z 1902 r. w Muszynce, fot. 2019
Plik:Muszynka_b.jpg|3. Chrystus z blachy, Muszynka, fot. 2019
Plik:Muszynka_c.jpg|4. Inskrypcja na figurze z 1902 r. w Muszynce, fot. 2019
</gallery>
</center>
Muszynka gm. Krynica-Zdrój, pow. nowosądecki. Figura z 1902 r. na Przełęczy Tylickiej, tuż przy granicy ze Słowacją. Według inskrypcji cyrylicą na cokole (fot. 4) krzyż ufundował leśniczy Teodor Superata z Muszynki. Figurę wymienia spis krzyży i kapliczek diecezji tarnowskiej z 1983 r.,  opisując ją tak: ''Muszynka, przy drodze do okopów Konfederatów Barskich, parc. W. Burdaka. Wzniesiona 1902 z fundacji Teodora Superaty, leśniczego. Kamienna. Z metalowym wizerunkiem Chrystusa, na czworobocznym, wielostopniowym, ogzymsowanym postumencie<ref>''Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: tekst''. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 265 poz. 1.</ref>.'' Jest to opis niewątpliwe tej figury, ale wspomina o metalowym wizerunku Chrystusa, a nie malowanym na blasze. Oczywiście blaszany to też metalowy, ale praca odróżnia wycięte z blachy postacie Chrystusa, nazywając je "malowany   wizerunek Chrystusa, wycięty z blachy", "wizerunek Chrystusa wycięty z blachy", "wycięty sylwetkowo z blachy, malowany wizerunek Chrystusa", "malowany na blasze wizerunek Chrystusa".  Wystąpiło tu raczej przeoczenie, bo  mało prawdopodobne jest, aby metalowa figura została zamieniona na blaszaną po 1983. Musiałaby to być figura z innego krzyża. Również co do określenia miejsca można mieć wątpliwości, gdyż rzeczywistsze w pobliżu są tzw. okopy Konfederatów Barskich (jest tam rezerwat pod nazwą Okopy Konfederackie), ale nie jest to droga ze wsi do nich. Mimo tych niedokładności jest to niewątpliwie opis przygranicznego krzyża. Oprócz daty i fundatora zgadza się też opis postumentu. Postać Chrystusa jest zachowana w bardzo dobrym stanie. Dotyczy to również polichromii i jest to wyjątkowa sytuacja dla łemkowskich krzyży, gdyż na większości zachowanych na nich blaszanych postaci Ukrzyżowanego nie ma już malowania. Możliwe, że ma to związek z bezpośrednim sąsiedztwem Słowacji, gdzie takie wizerunki Chrystusa na krzyżach i figurach są częste i zasadniczo odnowione. Przygraniczne tereny zamieszkują prawosławni Rusini. Postać Chrystusa jest typowo wschodnia. Nimb krzyżowy (aureola) ma litery ''' ὤ Ὀ Ν''' (Jestem, który jestem). Titulus nad Chrystusem głosi ІНЦЮ (Ісус Назарянин, Цар Юдейський). Łemkowie na przełomie wieków byli grekokatolikami i taki też jest krzyż. Późniejsze, zwłaszcza po tzw. schizmie tylawskiej (II połowa lat 20. XX w.), gdy znaczna ich liczba przeszła na prawosławie, miały już często trzy poprzeczne belki.

== Dubne gm. Muszyna, pow. nowosądecki ==
====== 1 ======
<small>49°18'47.7"N 20°58'28.1"E</small>
<center>
<gallery mode=packed-hover>
Plik:Dubne_1.jpg|1. Krzyż figura z Chrystusem z blachy w Dubnem, fot. 2019
Plik:Dubne 1a.jpg|2. Chrystus z Blachy na łemkowskiej figurze z 1904 r. w Dubnem, fot. 2019
Plik:Dubne 1b.jpg|3. Inskrypcja na cokole figury w Dubnem, fot. 2019
</gallery>
</center>
Dubne gm. Muszyna to niegdyś rusińska (łemkowska) wieś położona na granicy ze Słowacją. Mieszkańcy Dubnego i Leluchowa  uważali siebie za Łemków, ale oddzielenie górami od  zachodniołemkowskich wiosek w okolicach Krynicy i Muszyny powodowało, że łatwiej było im dostać się do północnospiskich słowackich miasteczek Preszowa i Lewoczy niż do Muszyny. To położenie otwierało na duże wpływy kulturowe z południa, objawiające się w gwarze, budownictwie i stroju.  Dlatego łemkowscy sąsiedzi z północy nazywali  mieszkańców Leluchowa i Dubnego Wengrinami, Wengrińcami, Wenhrinami, Uhryńcami (Uher to po łemkowsku Węgier).  Trzeba tu pamiętać, że Słowacja jako tzw. Górne Węgry należała do państwa węgierskiego. Krótkie, tylko do kolan, spódnice Wengrinek budziły zgorszenie na targu w Muszynie. W wsi zachowały się dwa greckokatolickie  krzyże figury z blaszanym Chrystusem. Pierwszy  z 1904 r. (data na cokole). Czytelna inskrypcja wymienia fundatorów (fot. 3). Byli nimi Nikita i Tadiej Błaszczakowie. Krzyż znajduje się przy jednym z opuszczonych gospodarstw, po którym pozostały już tylko ślady (fot. 2019). Na zdjęciu widoczna piwnica (ziemianka). Postać mierzy 80 cm. 

====== 2 ======
<small>49°18'36.6"N 20°58'24.6"E</small>
<center>
<gallery mode=packed-hover>
Plik:Dubne_2.jpg|1. Krzyż figura z Chrystusem z blachy w Dubnem, fot. 2019
Plik:Dubne 2a.jpg|2. Chrystus malowany na blasze na łemkowskiej figurze w Dubnem, fot. 2019
</gallery>
</center>
Schematyzm Diecezji Tarnowskiej z 1983 r., zawierający spis krzyży i kapliczek przydrożnych diecezji w jej ówczesnych granicach<ref group="U" name="Diecezja"/>, wymienia jedną figurę z Chrystusem z blachy w Dubnem, opisując ją: ''Dubne, pośrodku wsi. Wzniesiona zapewne pocz. w. XX. Kamienna. Z wizerunkiem Chrystusa mal. na blasze, na wysokim, czworobocznym postumencie; osłonięta blaszanym zadaszeniem<ref>''Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej: tekst''. Red. Rzepa, Jan. Kraków: Kuria Diecezjalna w Tarnowie, 1983, s. 261.</ref>.''  W wsi znajdują się jednak dwie takie figury (punkt 1 i 2), a żadna z nich nie pasuje do powyższej charakterystyki. Bliżej geograficznego środka wsi jest figura 1, ale ma ona inskrypcję na cokole z datą 1904, której nie zna opis. Można uznać, że druga figura znajduje się blisko funkcjonalnego centrum wsi. Nie ma ona jednak osłony w postaci blaszanego zadaszenia. W przeciwieństwie do postaci Chrystusa na pierwszej figurze, blaszana sylwetka Chrystusa ma zachowaną polichromię. Wymaga ona odnowienia (odmalowania), ale nie jest całkowicie zdjęta, jak na pierwszej i większości łemkowskich krzyży. Trudno więc stwierdzić, który krzyż jest wspomniany w Schematyzmie.

== Złockie gm. Muszyna, pow. nowosądecki ==
<small>49°22'07.4"N 20°52'56.5"E</small>
<center>
<gallery mode=packed-hover>
Plik:Złockie krzyż figura.jpg|1. Krzyż figura z 1929 r. z Chrystusem z blachy w Złockiem, fot. 2019
Plik:Złockie krzyż figura a.jpg|2. Chrystus z Blachy na łemkowskiej figurze z 1929 r. w Złockiem, fot. 2019
Plik:Złockie krzyż figura b.jpg|3. Chrystus z Blachy na łemkowskiej figurze z 1929 r. w Złockiem, fot. 2019
</gallery>
</center>
Prawosławny krzyż z  1929 r. (data na cokole) na ul. Zazamcze. Niewysoka blaszana figura Chrystusa (65 cm w stylu łemkowskim, wisi na prawosławnym krzyżu, a więc powstałym po schizmie tylawskiej, co potwierdza data na cokole).  Postać jest bardzo zniszczona.  Mocno przerdzewiała, spękana blacha kruszy się przy dotknięciu (fot. 2019). Krzyż ma wysokość 3 m. W czworobocznym postumencie znajduje się wnęka, w której była figurka Matki Bożej. Krzyż osłonięty jest blaszanym zadaszeniem.

== Uwagi ==
<references group="U"/>
== Przypisy ==
<references/>
[[Kategoria:Krzyże z Chrystusem z blachy w Małopolsce]]
[[Kategoria:Łemkowskie krzyże z Chrystusem z blachy]]