Plik:Żelazna.jpg

Żelazna (niem. Zelasno/Eisenau), gm. Dąbrowa. Fot. 2025.

Granitowy krzyż na dziedzińcu firmy przy ul. Bocznej 14a (przed zbudowaniem palcu był to tył cmentarza kościelnego - krzyż stał przed jego murem). 50°43'43.0"N 17°50'58.3"E.

Ryt kuszy i wypuszczonego z niej bełtu. Wymiary: 106×54×10 cm

Opis w 1910 r.

Woikowsy-Biedau E., Kutzer P. Steinkreuze in Oberschlesischen. Oberschlesische Heimat : Zeitschrift des Oberschlesischen Geschichtsvereins. 1909, Bd 6. s. 25.

Żelazno. Kamienny krzyż w ogrodzie plebanii. Il. 25. Stał on dawniej przy starej drodze z wsi Żelazno do Dobrzenia Wielkiego. W latach czterdziestych XIX wieku drogę wyprostowano. W ten sposób krzyż znalazł się daleko na zachód od traktu, pośrodku pola. Było to uciążliwe dla właściciela danego kawałka roli, więc wyrzucił go do rowu przy drodze z Żelazna do Niewodnika. Tam został rozbity przez rozbrykanych chłopaków. Najpierw odłupano prawe ramię – fragment ten zaginął bez śladu. Następnie złamano jeszcze belkę pionową. Krzyż ma łącznie 1,50 m wysokości, z czego 1,25 m wystaje ponad ziemię; belka pionowa ma szerokość 32 cm, a pozioma 35 cm. Na krzyżu wyryto kuszę, podobnie jak na krzyżach w Forstgen (pow. Rothenburg), w Arnsdorf w Karkonoszach, koło Waltersdorf (pow. Lwówek), w Schnellwiz (pow. Świdnica) oraz w Falkenberg koło Plauen w Vogtlandzie. Chłopi brali ramiona tej broni za łuk skrzypiec i sądzili, że w miejscu, gdzie stał krzyż, trzech muzykantów zabiło się nawzajem. Ostatni z nich musiałby przy tym popełnić samobójstwo. Opisał Franz Paterok.

Wygląd w 1909/1910